صرفه‌جویی 3 میلیون تنی آرد و نان با طرح هوشمندسازی
با راه اندازی دستگاه کارتخوان نانوایی ها، 54 هزار میلیارد تومان کاهش هزینه صورت گرفت
طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان با قرار دادن دستگاه‌های کارتخوان در اختیار نانوایی‌ها شروع شد. این طرح توانست جلوی افزایش توزیع آرد خارج از شبکه و هدررفت آرد یارانه‌ای را بگیرد. در طرح هوشمندسازی که از اردیبهشت‌ماه 1401 کلید خورد، با تداوم عرضه آرد یارانه‌ای بدون افزایش قیمت به نانوایان، هیچ تنش و هزینه‌ای به سمت مصرف‌کننده که همان مردم هستند، تحمیل نشد.
از مهم‌ترین اهداف طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، علاوه بر جلوگیری از هدررفت آرد، پالایش اطلاعات مجوزها و سهمیه‌های آرد یارانه‌ای نانوایان و شفاف‌سازی داده‌های مربوط به تبدیل آرد یارانه‌ای به نان با ثبت ۱۱ تا ۱۲ میلیون تراکنش در روز بود که اکنون با اجرای دو مرحله از این طرح به دست آمده است. بعد از اجرای موفق فاز نخست هوشمندسازی، فاز دوم طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان، از ۱۷ بهمن‌‌‌ماه ۱۴۰۱ آغاز شد و در پایان مردادماه ۱۴۰۲ به بلوغ کامل خود رسید. پس از گذشت از بازه زمانی مذکور، شفاف‌سازی در کاهش انحراف و هدررفت در مصرف آرد یارانه‌ای محقق شده است. طی دو سال گذشته به واسطه طرح هوشمندسازی که در حوزه عرضه نان صورت گرفت، 3 میلیون تن معادل 54 هزار میلیارد تومان کاهش هزینه‌ای اتفاق افتاده که تمامی این صرفه‌جویی‌ها بدون هیچ گونه شوک قیمتی اتفاق افتاد و پیش‌بینی شده است که این صرفه‌جویی برای سال جدید هم در حدود 1.5 تا 2 تن رقم بخورد. محمد جلال، سخنگوی طرح هوشمندسازی یارانه آرد و مشاور وزیر اقتصاد در همین ارتباط گفته است: ۵۴ هزار میلیارد تومان و مصرف ۴۰ میلیون نفر کاهش هزینه در دو سال گذشته به واسطه طرح هوشمندسازی در حوزه عرضه نان صورت گرفته است.
مشاور وزیر اقتصاد با بیان اینکه اقتصاد هوشمند برشی از اقتصاد داده‌محور محسوب می‌شود، تأکید کرده است: دهه گذشته دهه‌ای بود که فرایندها مسیر الکترونیکی شدن خود را طی کردند؛ دهه پیش رو دهه هوشمندسازی و بهره‌برداری از داده‌های الکترونیک است که در این مسیر تولید شده است.
جلال در خصوص هوشمندسازی یارانه آرد و نان می‌گوید: درباره یارانه آرد و نان یک گزینه این بود که دولت از الگوهای متعارف صرفاً اقتصادی با فشار و تحمیل هزینه‌ها به مردم مسأله را حل کند و گزینه متعارف دیگر، آزادسازی قیمت بود تا رانت موجود از بین برود، اما نمی‌خواست مسأله خود را به قیمت افزایش هزینه زندگی مردم حل کند؛ بنابراین ایده هوشمندسازی یارانه نان از سوی دولت در پیش گرفته شد.
مشاور وزیر اقتصاد اضافه کرد: در این طرح مانند هر طرح دیگری در حوزه هوشمندسازی در ابتدا نیازمند داده‌های الکترونیکی متولد شده در زنجیره بودیم؛ این زنجیره یک نقص داده‌ای در فرایند تبدیل آرد به نان داشت که با استقرار کارتخوان‌های هوشمند در دو سال اخیر تراکنش‌های فروش نان یعنی فرایند تبدیل آرد به نان برای اولین بار تبدیل به داده شد.
بر اساس داده‌های به دست آمده، متوسط تعداد تراکنش روزانه خرید نان در کشور 12 میلیون و 100 هزار واحد است. ضمن اینکه الگو و میزان مصرف خانوارها هم کشف و در سامانه ثبت می‌شود. همچنین استقرار زیرساخت سخت‌افزاری برای طرح هوشمندسازی از سوی بانک عامل در کمتر از 100 روز و در بیش از 80 هزار واحد نانوایی در سراسر کشور که 20 هزار واحد از آنها در روستاها مستقر هستند، رقم خورده است.
در حال حاضر بیش از 98 درصد نان کشور، نان یارانه‌ای است و تقریباً نان غیر یارانه‌ای وجود ندارد. هزینه هر فرد برای تأمین نان در روز 1200 تومان است و دولت سعی کرده تا نان در سبد معیشت مردم افزایش هزینه نداشته باشد. بعد از اجرای فاز دوم هوشمندسازی، حالا به مرحله سوم که در واقع مردمی‌سازی درنظر گرفته شده، رسیده است. در این مرحله از ظرفیت مردمی برای رفع نواقصی که ممکن است در طرح وجود داشته باشد، کمک گرفته می‌شود. به طوری که امکان نظارت مردمی با سامانه nazar.ir برای عموم مردم فراهم شده است و مردم می‌توانند تجربه خرید خود را بلافاصله مشاهده و بازخورد داشته باشند. این روش موجب شناسایی نقاط قوت و ضعف در نانوایان و تجربه‌های خریدشان می‌شود.
اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان باعث شد تا سهمیه و دسترسی به آرد دولتی نانوایانی که دارای رفتار متعهدانه در قبال عرضه نان به مردم بودند بیشتر شود و سهمیه آنها در چرخه افزایشی قرار بگیرد و اگر نانوایانی وجود داشته باشند که بنای تحویل آرد یارانه‌ای به مردم را ندارند از چرخه تولید خارج شوند. هوشمندسازی توانست مقابل بسیاری از تخلفات بایستد و فضای رقابتی خوبی بین کیفیت پخت نان خبازان ایجاد کند و در همین راستا سهمیه بسیاری از نانوایان که عملکرد رضایت‌بخشی داشتند، افزایش پیدا کرد.