تابستان سال1400، وقتی دولت سیزدهم تک‌رقمی کردن نرخ بیکاری و اشتغالزایی سالانه یک میلیون شغل را وعده داد، منتقدان و حتی صاحبنظران همسو فکر نمی‌کردند، این دولت بتواند پس از گذشت دو سال و نیم از عمر خود، وعده داده شده را محقق کرده و نرخ بیکاری را به پایین‌ترین سطح خود طی 26 سال اخیر برساند.
با اعلام نرخ 8.1 درصدی بیکاری زمستان سال 1402 که در واقع چکیده تمام نمای 12 ماه این سال است، نرخ بیکاری به کمترین میزان خود از سال 1375 تا پایان همین سال رسیده است، نرخ بیکاری از سال 1375 تا 1400 روند نوسان زیادی را تجربه کرده بود، گاهی با افزایش مواجه می‌شد و گاهی نیز با کاهش که کارشناسان آن را نشان از ناپایداری بازار کار ارزیابی می‌کنند.
این درحالی است که از سال 1401 نرخ بیکاری با شیب ملایم روند نزولی به خود گرفت و در پایان سال 1402 به 8.1 درصد رسید که کمترین میزان طی 26 سال اخیر بوده است. با توجه به اینکه داده‌های زمستان هر سال، چکیده 12 ماه همان سال است، پیش‌بینی می‌شود که این نرخ از این مقدار نیز با کاهش مواجه شود.

داده‌های سال 1402
براساس تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار از بازار کار زمستان سال 1402، نرخ بیکاری به 8.1 درصد رسیده است که در مقایسه با 26سال اخیر کمترین میزان را به خود اختصاص داده است. در این فصل نیز 775 هزار شغل خالص ایجاد شده است. به عبارتی این میزان شغل حاصل تفاضل شغل‌های ایجاد شده و شغل‌های ازبین رفته است. این بدان معناست که778 هزار شغل ایجاد شده در سال 1402 به پایداری مطلق رسیده‌اند. نرخ مشارکت اقتصادی نیز با 0.4 درصد افزایش نسبت به زمستان سال گذشته، به 41.3 درصد رسیده است. کاهش ۱.۲ درصدی نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان، کاهش 0.8درصدی نرخ اشتغال ناقص، کاهش ۱.۸ درصدی نرخ بیکاری جوانان و کاهش نرخ بیکاری در ۲۵ استان از دیگر دستاوردهای دولت در حوزه بازار کار در پایان سال 1402 بوده است.

داده‌های سال‌های 1400 و 1401
در مجموع طی سال‌های 1400 و 1401، یک میلیون و 673 هزار و 278 کد بیمه جدید صادر شد که از این تعداد، بیش از 820 هزار بیمه اجباری جدید، بیش از 400 هزار بیمه حرف و مشاغل آزاد و حدود 450 هزار نفر (60 درصد) پرونده بازنشستگان و مستمری بگیران جدید را که به واسطه نوع بیمه اجباری از تعهدات قانونی بلندمدت برخوردارشدند. گزارش مرکز آمار ایران مبنی بر کاهش نرخ بیکاری از 9.2 درصد در سال 1400 به 9 درصد در سال 1401 و افزایش متوسط سالانه بیش از 835 هزار بیمه جدید تأمین اجتماعی در حوزه اشتغال به خوبی مؤید عملکرد دولت در ایجاد بیش از یک میلیون فرصت شغلی ثبت و تأیید شده بود.

افزایش جمعیت فعال کشور
 نرخ بیکاری و مشارکت اقتصادی دو شاخص مهم در ارزیابی وضعیت بازار کار هستند که به طور مستقیم با یکدیگر ارتباط دارند. نرخ بیکاری نشان‌دهنده آن درصدی از نیروی کار است که در حال حاضر بیکار محسوب می‌شود ولی به طور فعال در جست‌و‌جوی کار است. از سوی دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی بیانگر آن است که چه درصدی از کل جمعیت در سن کار از نظر اقتصادی فعال هستند، یعنی چه تعداد از افراد قادر به کار واقعاً کار می‌کنند یا حداقل به دنبال کار هستند. این نرخ شامل جمعیت فعال و جمعیت در سن کار می‌شود و افرادی که به دلایلی مانند تحصیل، خانه‌داری یا داشتن درآمد بدون کار، فعال اقتصادی نیستند را شامل نمی‌شود.
طی دو سال و نیم اخیر بیش از دو میلیون و 800 هزار فرصت شغلی ایجاد شده است. مهم‌ترین نکته قابل تأمل اینکه در این مدت، نرخ جمعیت فعال یا مشارکت‌کننده نیز با افزایش مواجه شده و از سه میلیون و 100 هزار نفر عبور کرده است. به عبارتی تعداد جمعیت غیرفعالی که از سال ۱۴۰۱ به سال ۱۴۰۲ تغییر وضعیت داده و در مشارکت اقتصادی فعال شده‌اند، فراتر از سه میلیون و ۱۰۰ هزار نفر برآورد شده است.
 

برش

کمترین نرخ بیکاری در بین دولت‌های گذشته 
متوسط نرخ بیکاری دو سال و نیم دولت اول خاتمی(نیمه دوم سال 1376 و سال‌های 1377 و 1378) 13.03 درصد بوده است. متوسط نرخ بیکاری در دو سال و نیم اول دولت اول احمدی‌نژاد، یعنی نیمه دوم سال 1384 و سال‌های 1385 و 1386، 11.1درصد بوده و میانگین دوسال و نیم دولت روحانی 6/10 درصد بوده است. متوسط نرخ بیکاری در دو سال و نیم دولت دکتر رئیسی، یعنی در نیمه دوم سال 1400 و سال‌های 1401 و 1402، 8.9 درصد بوده است.