طی روزهای اخیر پرداخت ارز مسافرتی از سوی بانک مرکزی به متقاضیان سفرهای خارجی که اخیراً از 500 به 1000 یورو افزایش یافته، با حواشی زیادی مواجه شد. ابتدا برخی مدعی شدند که پرداخت این ارز باعث ایجاد رانت و هدر دادن ذخایر ارزی کشور می‌شود. به دنبال آن یکی از نمایندگان مجلس با انتشار خبری نادرست اعلام کرد، پرداخت ارز مسافرتی متوقف شده است که همین خبر باعث شد تا در روز دوشنبه به دلیل ایجاد جو روانی در بازار، قیمت ارز که مسیر نزولی به خود گرفته بود، دوباره پرنوسان شود. با این حال بانک مرکزی در واکنش به این خبرسازی‌ها در گزارشی رسمی اعلام کرد که پرداخت ارز مسافری ادامه خواهد داشت.
در واقع بانک مرکزی در قالب سیاست‌های ارزی خود و به منظور هدایت تقاضای ارز به مرکز مبادله ارز و طلای کشور و قطع دست دلالان از این بازار و همچنین جلوگیری از تشدید تقاضا و اثرگذاری آن بر انتظارات، سیاست تأمین ارز متقاضیان سفرهای خارجی را دنبال کرد.
حال تمام شواهد نشان می‌دهد با وجود سوءاستفاده برخی از افراد، این سیاست تأثیر بسیار مثبتی بر بازار ارز داشته به طوری که برخلاف سال‌های گذشته در روزهای پایانی سال، علاوه بر خلوتی صرافی‌ها، بازار دلالان ارز نیز کساد است.
به دنبال آن و برای جلوگیری از افرادی که تنها به منظور دریافت ارز مسافرتی اقدام به خرید بلیت پرواز و مراجعه به سالن ترانزیت فرودگاه کرده و پس از دریافت ارز بلیت خود را کنسل می‌کنند، بانک مرکزی با دریافت اسامی این افراد پاتک شدیدی به آنها زد. بانک مرکزی برای جلوگیری سوءاستفاده از ارز مسافرتی در نامه‌ای به فرودگاه‌های بین‌المللی کشور درخواست کرد، اسامی افرادی که ارز مسافرتی دریافت کرده، اما بلیت پرواز خود را کنسل کرده‌اند، به این بانک اعلام شود. خرید ارز برای سفرهای خارجی یکی از علت‌های افزایش تقاضا در بازار ارز است و بانک مرکزی تلاش می‌کند نیازهای ارزی کشور را از طریق مبادی رسمی تأمین کند و با اختصاص ارز مسافرتی به دنبال این است که از سوداگری و ایجاد صف در مقابل صرافی‌ها جلوگیری کند.
بانک مرکزی تأکید کرده بود، تخصیص ارز مسافرتی به طور کامل در چهارچوب نیاز ارزی احصا شده و در بخش سوم مقررات ارزی این بانک و برای مسافرت‌های هوایی با اهداف مختلفی نظیر زیارتی، گردشگری، آموزشی و اداری انجام می‌شود و قانوناً بانک مرکزی مکلف به پاسخگویی به این تقاضا بر اساس نرخ مستخرج از مبادلات ارزی انجام شده در بازار رسمی ارز کشور است.
سیاست بانک مرکزی در زمینه تخصیص ارز مسافرتی تغییری نکرده و فروش ارز مسافرتی هوایی به متقاضیان همچنان ادامه دارد. مدارک مورد نیاز برای خرید ارز متقاضیان شامل ارائه گذرنامه معتبر، بلیت سفر هوایی و رسید پرداخت عوارض خروج از کشور است. تحویل ارز در درگاه خروجی فرودگاه‌ها به مسافران صورت می‌پذیرد.
مهم‌ترین تغییری که در سیاست جدید بانک مرکزی برای تخصیص ارز مسافرتی صورت گرفته، حذف واسطه‌گری صرافی‌ها و عرضه مستقیم آن توسط شعب بانک‌هاست.
حال اختصاص ارز و افزایش سهمیه ارز مسافرتی باعث شده که برخی به این سیاست انتقاد داشته باشند و آن را توزیع رانت و حراج منابع ارزی می‌دانند، البته بانک مرکزی با اشاره به مدیریت تقاضا در بازار ارز اعلام کرد: پاسخگویی به تقاضای ارز مسافرتی به عنوان یکی از سرفصل‌های ارز خدماتی تعریف شده در مقررات ارزی کشور است که بر اساس نرخ مرکز مبادله ارز و طلای ایران انجام می‌شود و کاملاً در چهارچوب قوانین جاری بوده و مسبوق به سابقه است.
برخی می‌گویند، افزایش سهمیه ارز مسافرتی از ۵۰۰ به ۱۰۰۰ یورو سبب شده افرادی با سوءاستفاده از این خدمات و خرید بلیت ارزان‌قیمت خارجی از گیت فرودگاه عبور کرده و سهمیه ارز مسافرتی را دریافت کنند، ولی سوار هواپیما نمی‌شوند و با کنسل کردن بلیت و پرداخت هزینه کنسلی و فروش ارز خریداری شده، سود ۱۶ میلیون تومانی نصیبشان می‌شود.
بانک مرکزی برای جلوگیری از این اقدام در نامه‌ای به فرودگاه‌های بین‌المللی کشور درخواست کرد، اسامی افرادی که ارز مسافرتی دریافت کرده، اما بلیت پرواز خود را کنسل کرده‌اند، به این بانک اعلام شود. بر اساس شنیده‌ها، بانک مرکزی قصد دارد ارز مسافرتی این افراد را پس گرفته و در صورت عدم عودت آن توسط این اشخاص، محدودیت‌های بانکی برای آنها اعمال کند.

برش

جلوگیری از ایجاد تقاضای کاذب ارز
خبرگزاری تسنیم در این باره اعلام کرد: بانک مرکزی اسامی خریداران ارز مسافرتی را که سهمیه ارز را تحویل گرفته ولی بلیت‌شان را کنسل کرده‌اند، دریافت کرده است و بناست تغییرات مهمی در خدمات بانکی به این افراد اعمال شود.
یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت ارز در ایام نزدیک به سال نو، در سال‌جاری و سنوات قبل، افزایش تقاضا در بازار ارز است که موجب تشدید دلالی‌ و سوداگری هم می‌شود. غلامرضا مرحبا، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با تسنیم، در رابطه با افزایش سهمیه ارز مسافرتی از 500 به 1000 یورو و تأمین نیازهای ارزی مسافران توسط بانک مرکزی، اظهار کرد: در ماه‌های پایانی سال تقاضا برای ارز افزایش پیدا می‌کند، چرا که زمان سفرهای نوروزی است و مردم برای مسافرت‌های خارجی نیاز به ارز دارند و از طرفی نیز به‌دلیل پرداخت پاداش و عیدی، درآمد بخشی از مردم افزایش می‌یابد که عده‌ای از آنها به ‌سمت بازار ارز، طلا و سکه می‌روند و تقاضا برای ارز افزایش پیدا می‌کند. وی با تأکید بر اینکه ارز مسافرتی در کل مبلغ بسیار اندکی از سبد ارزی کشور را تشکیل می‌دهد، گفت: سهم چند میلیون دلاری ارز مسافرتی از سبد 80 میلیارد دلاری تخصیص ارز سالانه کشور، بسیار ناچیز است و تأمین ارز مسافرتی ذخایر ارزی کشور را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد و اثر منفی ندارد، اما حل مشکل مردم و تأمین ارز موردنیاز آنها جزو رسالت‌های بانک مرکزی است و از افزایش حجم تقاضا و ایجاد تقاضای کاذب در بازار غیررسمی جلوگیری می‌کند.