تجارت ایران و ترکیه در حال بازسازی است. بسیاری فرصت ها طی سال‌های گذشته را تجار ایران و ترکیه از دست دادند و روابط تجاری برخلاف پیش‌بینی‌ها که 30 میلیارد دلار هدف‌گذاری شده بود، روند کاهشی به خود گرفت. دولت گذشته این امر را باور نداشت که مسیر توسعه تجارت می‌تواند از کشورهای همسایه بگذرد، لذا بهایی به تجارت با کشورهای چون ترکیه، ‌روسیه، عراق، ‌پاکستان و افغانستان نمی‌داد. در حالی که آمارهای تجاری بین ایران و ترکیه‌ طی 8 سال فعالیت دولت روحانی کاهشی شد،‌ دولت سیزدهم تصمیم گرفت که با نشست و مذاکرات با مسئولان ترک، سهم از دست رفته کشور را احیا و جبران کند. روز گذشته،‌ اداره آمار ترکیه اعلام کرد تجارت این کشور با ایران در نخستین ماه سال جاری میلادی با رشد ۲ درصدی از ۵۰۰ میلیون دلار گذشته است.
بر اساس این گزارش، صادرات ترکیه به ایران در ماه ژانویه 2024 با رشد 35 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده و به 324 میلیون دلار رسیده است. ترکیه در ماه ژانویه سال قبل 240 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود. ایران هفدهمین مقصد کالاهای صادراتی ترکیه در نخستین ماه 2024 بوده و 1.6 درصد از کل صادرات ترکیه در این ماه به مقصد ایران بوده است. ایران سی‌امین منبع واردات ترکیه در ماه نخست 2024 شناخته شده است. چندی پیش محمد رضوانی‌فر رئیس کل گمرک ایران، در مورد میزان صادرات ایران به کشور ترکیه در ۱۰ ماهه امسال گفت: در این مدت ۶ میلیون و ۷۵۱ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیارد و ۴۹۸ میلیون دلار به ترکیه صادر شده است. این میزان کالاهای صادراتی به لحاظ وزنی و ارزشی به ترتیب ۴۷.۵۱ درصد و ۴۷.۱۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش نشان می‌دهد. در این مدت ۳ میلیون و ۵۴۶ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۴۴ میلیون دلار از ترکیه وارد کشور شده است که به لحاظ وزن ۱۶.۹۳ درصد و از حیث ارزش ۱۸.۷۴ درصد افزایش داشته است.  رئیس کل گمرک ایران درخصوص دو قلم عمده کالای صادراتی به ترکیه گفت: گاز طبیعی مایع شده به ارزش ۹۵۵ میلیون دلار و اوره به ارزش ۶۱۶ میلیون دلار دو قلم عمده کالاهای صادراتی به ترکیه در ۱۰ ماهه امسال بوده است. عمده‌ترین اقلام وارداتی از کشور ترکیه در ۱۰ ماهه امسال به کالاهایی همچون طلا به اشکال خام، روغن دانه آفتابگردان و تراکتور‌ها اختصاص داشت.
 اگرچه ظرفیت‌های گسترده‌ای برای توسعه تجارت ایران و ترکیه وجود دارد اما طی سال‌های گذشته توجه چندانی به آنها نشده و به جای تجارت ۳۰ میلیاردی با این کشور حجم تجارت به ۱۱ میلیارد دلار خلاصه شده است.
بررسی وضعیت روابط دو کشور ایران و ترکیه نشان می‌دهد که اگرچه سابقه روابط دو کشور به بیش از ۴۰۰ سال می‌رسد و در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، تاریخی و دینی نیز قرابت‌هایی دارند و حتی بیش از ۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک بین ایران و ترکیه وجود دارد اما در بخش اقتصاد آن طور که انتظار می‌رود، شرایط قابل قبول نیست، این در حالی است که طبق تأکید کارشناسان، ترکیه می‌تواند پل ارتباطی ایران با اروپا و از آن طرف ایران نیز یکی از معابر اتصال ترکیه به راه ابریشم و سرزمین‌های حوزه CIS و معبر اصلی اتصال ترکیه به هند و شبه قاره باشد.
در واقع با استفاده از همین ظرفیت‌ها دو کشور می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک و صادرات کالاهای مشترک تولیدی به کشورهای ثالث، زمینه رونق و توسعه اقتصادی خود را فراهم کنند، اما با این حال به‌رغم امضای توافقنامه و قراردادهای اقتصادی و تجاری متعدد، مراودات تجاری دو کشور چشمگیر نیست، البته وضعیت تجارت دو کشور که تقریباً از سال ۲۰۱۵ افت و از حدود ۳ سال پیش نیز افت شدیدی را تجربه کرد، طی ماه‌های گذشته روند بهبود به خود گرفته، به گونه‌ای که  سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ مراودات تجاری دو کشور رشد ۶۴ درصدی یافت و از ۶.۹ میلیارد دلار به ۱۱.۳ میلیارد دلار رسید. همچنین رشد تجارت در سال ۱۴۰۱ نیز ادامه یافت به شکلی که در بهار امسال شاهد رشد ۸۴ درصدی تبادلات تجاری بین دو کشور بودیم.

برش

اعتمادسازی صورت گیرد
حسین چشمه، عضو اتاق بازرگانی ایران درباره تجارت ایران و ترکیه به ایران گفت: در سال‌هایی که از دست رفت و دولت وقت به آن توجهی نداشت،‌ ترکیه برای تأمین نیاز بازار خود، سراغ سایر کشورها رفت. در برخی از کالاها روسیه جای ایران را گرفت و در برخی دیگر از کالاها کشورهای دیگری چون چین و... حضور پیدا کردند و عملاً بازاری که می‌توانست برای کشور ارزآوری داشته باشد، ‌کنار گذاشته شد. او با بیان اینکه می‌توانیم سهم بیشتری از بازار ترکیه ببریم،‌ گفت: هدف‌گذاری دولت ایران و ترکیه این است که میزان تجارت را به 30 میلیارد دلار برسانند و به طور قطع چنین عددی دور از انتظار نیست. در سال‌های گذشته دو کشور تجارت حدود 22 میلیارد دلار را تجربه کرده بودند.
چشمه گفت: در گذشته برای همکاری مشترک با ترکیه تصمیم‌های نادرست و اشتباهی اتخاذ شد، لذا برای جبران گذشته باید سطح فعالیت خود را در بازار ترکیه افزایش دهیم تا دوباره اعتمادسازی صورت گیرد. همان طور که ترکیه اعلام کرده  میزان تجارت دو کشور افزایش پیدا کرده است. این موضوع سیگنال خوبی است برای تجار که در آینده فعالیت‌های مشترک بیشتری را تعریف کنند.