رئیس کل بانک مرکزی در همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران با بررسی عوامل ساختاری و تاریخی تورم مزمن و ناترازی‌ها در اقتصاد ایران به تشریح برنامه‌های بانک مرکزی برای رفع ناترازی‌ها و بازگشت اقتصاد به مدار ثبات و آرامش و رشد اقتصادی پرداخت. وی با اشاره به تشدید ناترازی‌های اقتصاد ایران در دهه 90 و اثر آن بر افزایش نرخ تورم گفت: بانک مرکزی با سیاست پولی فعال و کنترل رشد نقدینگی در جهت مهار و کنترل تورم و هدایت هدفمند نقدینگی به سمت تولید حرکت می‌کند. محمدرضا فرزین، در این همایش ادامه داد: شکل‌گیری انتظارات فعالان اقتصادی در کوتاه‌مدت بر شکل‌گیری روند شاخص‌های اقتصادی و بخصوص تورم مؤثر است، هرچند در بلندمدت متغیرها بر هم منطبق می‌شوند، اما پیش‌بینی نخبگان و فعالان اقتصادی در شکل‌گیری متغیرهای اقتصادی و انتظارات آحاد جامعه مؤثر است. بنابراین روایت‌ها، تحلیل‌ها و چشم‌اندازی که از طریق رسانه‌های مرجع و اقتصاددانان ارائه می‌شود، می‌تواند در شکل‌گیری واقعیت‌ها و برون‌دادهای اقتصاد ایران مؤثر باشد؛ بنابراین در تحلیل روند اقتصاد باید به داشته‌های اقتصاد ایران و نقاط قوت و ضعف آن توجه کرد.

کنترل رشد نقدینگی
رئیس شورای پول و اعتبار با اشاره به اهمیت پول و اثرگذاری و اثرپذیری آن در اقتصاد و کارکرد آن در اقتصاد گفت: در دوره تاریخی ۱۳۳۸ تا ۱۴۰۱ متوسط رشد نقدینگی کشور ۲۵.۳ درصد بوده است. در دهه ۵۰ تا ۱۴۰۱ متوسط سالانه رشد نقدینگی ۲۷.۵ درصد بوده است و از سال ۹۸ تاکنون متوسط سالانه رشد نقدینگی ۳۸.۵ درصد و ۱۳ درصد بالاتر از متوسط بلندمدت آن بوده است.

ایران جزو ۵ کشور اول
در پرداخت الکترونیک
رئیس کل بانک مرکزی مهم‌ترین ویژگی نظام بانکی را گستردگی خدمات ارائه شده به آحاد جامعه خواند و افزود: نظام بانکی کشور با برخورداری بیش از ۸۹ درصد پوشش جزو بالاترین پوشش ارائه خدمات در میان کشورهای منطقه است. در استفاده از صنعت خدمات پرداخت الکترونیک جزو ۵ کشور اول دنیا هستیم. بیش از ۵۰ میلیون نفر در کشور کارت بانکی دارند و رتبه ۳۴ دنیا را داریم. همچنین نسبت اسکناس و مسکوک به نقدینگی نیز در کشور زیر ۲ درصد است که نشان می دهد در این حوزه از بهترین‌ها در دنیا هستیم.
سیاست پولی فعالانه بانک مرکزی
وی با اشاره به برنامه‌ها و اقداماتی که بانک مرکزی قصد دارد در حوزه پولی و بانکی انجام دهد تا بتواند اصلاحاتی در این حوزه انجام دهد، گفت: در حوزه پولی همچنان معتقدیم باید سیاست پولی فعال داشته باشیم. دیدگاه بنده با دوستانی که سیاست پولی را در اقتصاد و کنترل تورم و ارز مؤثر نمی‌دانند مغایر و متفاوت است و معتقدم اتخاذ سیاست‌های پولی برای ثبات اقتصادی و کنترل تورم بسیار مهم است. اقدام کنترل مقداری رشد ترازنامه در چهارچوب برنامه پولی را ادامه می‌دهیم. در ابتدای سال اعلام کردیم که هدفگذاری بانک مرکزی نرخ رشد نقدینگی ۲۵ درصدی تا پایان سال ۱۴۰۲ است، طبیعی بود که تحقق این عدد سخت به‌نظر می‌رسید، چراکه به دلیل تعارض منافع سختی‌های بسیاری دارد، اما شاهد آن هستیم که این هدفگذاری به‌خوبی محقق شده و اطمینان می‌دهم که تا پایان سال بر تحقق هدفگذاری خود در نرخ رشد نقدینگی باقی خواهیم ماند. رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: هدفگذاری خود را هدفگذاری تورم قرار ندادیم بلکه هدفگذاری را بر نقدینگی گذاشتیم که عامل اصلی تورم است و خوشبختانه در آن موفق شدیم. همچنان از عملیات بازار باز استفاده خواهیم کرد. تنظیم مناسب رابطه دولت و نظام بانکی نیز یکی از دیگر اقداماتی است که انجام خواهیم داد. در سیاست‌های پولی مهم‌ترین ابزار نرخ سود است و از طریق اصلاح بردارهای نرخ سود از این ابزار استفاده می‌کنیم. همچنین از کارکرد تنظیمی بهره‌مندی از نرخ سپرده قانونی نیز برای کنترل نرخ رشد نقدینگی استفاده می‌کنیم.
فرزین اظهار داشت: برخی به موضوع پایه پولی نیز به‌عنوان یک متغیر مهم اشاره می‌کنند و گرچه عامل اصلی تورم نرخ رشد نقدینگی است، اما نرخ رشد پایه پولی در افزایش نرخ رشد نقدینگی مؤثر است و همان‌طور که در برنامه‌های خود پیش‌بینی داشتیم که اجرای برنامه‌ها منجر به کاهش پایه پولی می‌شود، شاهدیم که نرخ رشد پایه پولی در دی‌ماه به ۳۱.۱ درصد رسیده است. همچنان سال آینده بر کنترل پول و اعلام هدفگذاری نرخ رشد نقدینگی تمرکز خواهیم داشت.

اوراق گواهی سپرده خاص ابزاری کارآمد ‌
فرزین یادآور شد: در سال‌جاری ۲۰۰ همت گواهی سپرده خاص منتشر شد و این ابزار روش بسیار خوبی برای تأمین مالی هدفمند تولید و سرمایه در گردش است و هر زمان تشخیص دهیم نیاز به استفاده از این ابزار وجود دارد آن را به‌کار خواهیم گرفت. این ابزار برای تأمین مالی طرح‌های توسعه ایجادی و پیشران اقتصادی بسیار اثرگذار است.

اصلاح نظام بانکی با جدیت در حال پیاده‌سازی
فرزین با اشاره به اقداماتی که بانک مرکزی ناظر بر اصلاح ناترازی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری اجرا کرده و در دست اجرا دارد، گفت: سالم‌سازی ترازنامه بانک‌ها در دستور کار است. از ابتدا برنامه انحلال ۳ مؤسسه اعتباری که نمی‌توانند کار خود را ادامه دهند را داشتیم و این اقدام را با یک برنامه مشخص انجام دادیم و شاهد بودیم که برنامه انحلال این بانک‌ها با کمترین هزینه و مشکلی اجرایی شد. برای تعدادی از بانک‌ها برنامه اصلاحی داریم تا ناترازی آنها برطرف شود. البته بخشی از ناترازی بانک‌ها ناشی از ناترازی موجود در دولت است و باید به این نکته نیز توجه کنیم. به ۸ بانک برنامه اصلاحی داده‌ایم و دائماً این برنامه را پیگیری می‌کنیم تا به نتیجه برسد.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: متأسفانه با انباشت زیادی از دارایی‌ها و شرکت‌هایی که ارتباطی با فعالیت بانک‌ها ندارند، مواجه هستیم. بانک‌ها را تخصصی خواهیم کرد و هر بانک بر‌اساس تخصص خود می‌تواند به فعالیت‌های مختلف بپردازد و از ابزارهای مختلف استفاده کند. تخصصی نبودن بانک‌ها و فعالیت در تمام حوزه‌های اقتصادی مسأله‌ای است که در دنیا نیز مرسوم نیست و باید اصلاح شود. آیین‌نامه‌های این اقدام در حال تدوین است و کم‌کم وارد اجرایی کردن آن خواهیم شد. در رابطه با بانک‌هایی که اصلاح نشوند، به سمت برنامه انحلال، ادغام یا توقف حرکت خواهیم کرد تا هزینه‌هایی که برای اقتصاد ایجاد می‌کنند را کاهش دهیم. در این مسیر از قانون فیصله استفاده خواهیم کرد.

برش

حضور فعال بانک مرکزی در بازار ارز و توسعه نقش مرکز مبادله ارز و طلا
رییس کل بانک مرکزی تأکید کرد: در حوزه سیاست‌های ارزی، بانک مرکزی همچنان برنامه حضور در بازار را ادامه خواهد داد. نوسانات ارزی می‌تواند انتظارات تورمی را تشدید کند و با ایجاد اختلال در عرضه کالاهای اساسی در رفاه جامعه اثرگذار باشد. در بازار غیررسمی ارز به دلیل مباحث تحریم و جنگ از طرف دیگران با مداخله برای ایجاد نوسان مواجه هستیم که آثار مخربی برای اقتصاد دارد و باید از آن جلوگیری کرد. بر همین اساس نقش مرکز مبادله ارز و طلا در حوزه تنظیم‌گری بازار ارز و طلا توسعه پیدا می‌کند. فرزین افزود: طلا جایگزین ارز است و نباید از آن غافل باشیم و برای کنترل ارز باید به بازار طلا نیز توجه کنیم، در راستای ایجاد بازار برای طلا و ارز از ابزارهای بازارمحور در مرکز مبادله و بازار ارز و طلا استفاده می‌کنیم، در حال حاضر در مرکز مبادله طلا و ارز به‌طور هفتگی حراج داریم و این حراج‌ها را ادامه می‌دهیم. رئیس کل بانک مرکزی گفت: به سمتی پیش می‌رویم که مرکز مبادله تابلوهایی داشته باشد که نرخ آن به نرخ مرجع ارز تبدیل شود. گرچه این کار با سختی‌هایی مواجه است و شاید زمان ببرد، اما به طرف آن حرکت می‌کنیم، چرا که صدها رسانه از اقصی نقاط جهان سعی می‌کنند هدایت نرخ ارز را داشته باشند و منجر به نوسانات بازار ارز شوند.