بخش بین‌الملل در موسیقی نواحی ایران چه تعریفی دارد؟
دامون شش‌بلوکی |
پژوهشگر موسیقی اقوام ایران
موسیقی نواحی ایران از مهم‌ترین، اصیل‌ترین و بکرترین موسیقی‌های کشورمان است با قدمتی بسیار کهن که متأسفانه در حال حاضر بسیاری از پیشکسوتان و استادان این فرهنگ موسیقایی دیگر بین ما نیستند، بی‌آنکه آثار برخی از این بزرگان ثبت و ضبط شده باشد. بنابراین، این موسیقی و هنرمندان مظلوم آن همچنان نیاز به توجه و مراقبت دارند، اما نکته قابل توجه رویکرد بسیار مثبت آقای اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به موسیقی اقوام ایران است و طی مدت زمان مسئولیتشان در حوزه فرهنگ و هنر، هر جا سخن از این موسیقی و هنرمندان آن به میان آمده است، پیگیر شرایط مساعد این موسیقی بوده و هستند.
بر این اساس چه بهتر آنکه برگزاری رویدادهای مهمی چون جشنواره موسیقی اقوام ایران با یک نگاه جدی‌تر و موضوعی متناسب با این گونه موسیقایی برگزار شود، مانند دوره‌های گذشته این جشنواره که با تم و خط و ربط متداول برگزار شد. نکته دیگر در خصوص لیبل یا عنوان‌هایی چون بین‌المللی که پیشوند و پسوند یک رویداد فرهنگی و هنری چون جشنواره موسیقی نواحی ایران قرار می‌گیرد این است که وقتی صحبت از بخش بین‌الملل می‌شود باید تعریفی در قرابت فرهنگ موسیقایی کشورها را مد‌نظر قرار داد.
جشنواره موسیقی فجر ویترینی از گونه‌های مختلف موسیقی کشورمان است و هر موسیقی که در جدول جشنواره تعریف شده، خط و ربط الزامی ندارد کما اینکه در تئاتر و فیلم هم همین گونه است، اما جشنواره موسیقی نواحی ایران معرف اقوام و موسیقی‌های بومی و محلی ایران است، بر این اساس باید تعریف درستی در بخش بین‌الملل صورت بگیرد. به طور مثال موسیقی‌ای که در حوزه بلوچستان شنیده و اجرا می‌شود، همان رپرتوار نیز در حوزه پنجاب پاکستان یا کشمیر و حتی بخشی از هند وجود دارد؛ یک فرهنگ موسیقایی مشترک که دامنه آن همچون تغییرات‌سازی، رپرتوارها و... می‌تواند در جشنواره موسیقی نواحی ایران هم معرفی شود تا بتوان این قرابت موسیقایی را به جشنواره وارد کرد. یا موسیقی کردی که از حوزه کرمانشاهان و کردستان ادامه پیدا می‌کند و حوزه عراق و بخشی از سوریه و ترکیه را هم دربر‌می‌گیرد و دامنه این موسیقی یا فرهنگ موسیقی کردی فارغ از مرزهای سیاسی در چند مرز جغرافیایی در جشنواره تعریف و تحلیل شود؛ کما اینکه درعلم اتنوموزیکولوژی هم تأکید شده است جغرافیای سیاسی با جغرافیای فرهنگی خلط نشود و نباید این نگاه که لطمه به خود جشنواره است، وارد شود. بنابراین اگر اصرار داریم به جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران عنوان بین‌الملل اضافه کنیم و واقعاً به دنبال نتیجه درست و خروجی مرتبط باشیم، باید این‌گونه باشد. یعنی امتداد فرهنگ‌های موسیقایی دارای دامنه در مرزهای دیگر هم مورد بررسی قرار گیرد نه صرفاً با واژه‌های گسترده.
مسأله دیگر اینکه موسیقی اقوام ایران بسیار متنوع و گسترده است و بسیاری از بخش‌های آن همچنان مهجور مانده و معرفی نشده و مباحث در این زمینه بسیار است و ضرورت دارد اکنون آن بخش از موسیقی اقوام ایران که زنده است به شکلی ظریف و دقیق و با بستر تجربیات ارزنده محققان و افرادی که عمر خود را برای شناخت و بررسی این نوع از موسیقی گذاشته‌اند از این گوهر مهم که به مجموعه‌ای گوهرشناس نیاز دارد مراقبت تام کرده و با یکسونگری که عملاً برای حفظ و اشاعه این بخش مهم فرهنگ موسیقایی ایران امری غیرممکن است، خدشه‌ای بدان وارد نکنیم و با عشق و علاقه قلبی راسخ و غیرشعاری و با اجرای دقیق تجربیات گذشتگان در کنار رویکردهای خود به بهترین شکل مراقب حیات در بخش اجرا و ارائه این هنر مهم و هنرمندان ارزشمند آن باشیم.