در حافظه موقت ذخیره شد...
باستان‌شناسان نقشه‌ای از سیستم آبرسانی عیلامی‌ها کشف کردند
طراحی نقشه پروژه‌های عمرانی روی آجر
نقبی به تاریخ هزاره اول گاران
«گاران» در دشت دهلران از توابع استان امروزین ایلام و در جنوب‌غربی فلات ایران قرار دارد.
محسن زینی‌وند، عضو تیم باستان‌شناسی گاران در نشست تخصصی «بازنمایی چشم‌اندازی از دشت دهلران؛ بر مبنای نویافته تپه گاران» می‌گوید: این محوطه در ۳ کیلومتری شرق رود «دوویرج» و در ۲۸۰۰ متری شمال ـ شمال‌غربی تپه «موسیان» قرار دارد. محوطه گاران با وسعت ۱۷ هکتار، از یک برجستگی اصلی مخروطی‌شکل در جنوب محوطه و چندین پشته نامنظم تشکیل شده است که در شرق، شمال و غرب برجستگی اصلی قرار دارند.
این باستان‌شناس می‌گوید: ارتفاع برجستگی اصلی ۲۰ متر و ارتفاع پشته‌های پیرامونی آن حدوداً بین ۳ تا ۶ متر است. سرتاسر دامنه برجستگی اصلی را پهنه پست و یکنواختی به عرض تقریباً ۲۰ متر در برگرفته است که آن را از پشته‌های پیرامونی جدا کرده است. شاید این پدیده، نشانی از وجود یک خندق باشد که برای حفاظت بیشتر پیرامون آکروپل تپه ایجاد شده است.
زینی‌وند می‌گوید: گاران به دلیل توالی منظم از اواخر سلسله‌های قدیم تا اواخر دوران تاریخی و همچنین تبدیل شدن به بزرگترین زیستگاه در نیمه هزاره دوم قبل از میلاد تا اواخر دوره هخامنشی، از اهمیت فوق‌العاده‌ای در مطالعات باستان‌شناسی این منطقه برخوردار است.
آجرهای کتیبه‌دار
باستان شناسان در بررسی سطحی و کاوش‌های این محوطه در سال‌های اخیر در دامنه پشته اصلی چندین آجر شکسته که گاه دارای کتیبه بوده‌اند، شناسایی کردند. به گفته زینی‌وند البته نبشته‌های آجرهای کتیبه‌دار استامپی به دلیل آبسوده‌شدن و هوازدگی قابل خواندن نیست ولی در یک نمونه، چند کلمه ناقص از جمله لوگال (حاکم)، دومو (پسر) و بلی‌تو (سرور او) قابل‌خواندن بود که نشان می‌دهد به زبان اَکدی نگاشته شده‌اند.
یک کشف تازه در غرب ایران
به گفته این باستان‌شناس، در همین بررسی‌ها، یک تکه آجر دیگر که در عین‌حال ساده ولی شگفت‌انگیز است نیز شناسایی شده که شیارهایی بر سطح دارد. این نمونه مشابه نمونه‌هایی است که به فراوانی در بین‌النهرین به دست آمده که سُنت نقشه‌های جغرافیایی، شهرسازی، پلان معابد و کاخ‌ها، طرح سیستم آبیاری و اراضی کشاورزی در هزاره سوم و تا اول پیش از میلاد را تداعی می‌کند. تطبیق پلان یا طرح نمونه گاران با بخشی از توپوگرافی دشت دهلران تا حدودی همخوانی دارد.
به گفته زینی‌وند، خطوط ارائه‌شده روی آجر نقش‌دار، چهار شکل را نمایندگی می‌کند که عبارتند از رودخانه، کوه، سد یا بند و کانال‌های آبرسانی. چنین وضعیتی در شمال‌شرقی دشت دهلران؛ جایی که رودخانه دوویرج از سیاه‌کوه (ارتفاعات زاگرس مرکزی) جاری شده و وارد دشت می‌شود به‌واسطه تغییرات اقلیمی هزاره‌های گذشته دارای بستری عمیق شده و انشعابات آبی از این رودخانه را با مشکل مواجه کرده است که همین باعث استفاده از بند برای بالا آوردن سطح آب رودخانه و جاری شدن آب در کانال‌ها در دوره عیلام باستان شده است.
این باستان‌شناس شواهدی از بندهایی را که با نی یا شاخه در یک‌صد سال پیش روی رود فرات و شمال دزفول برای بالا آوردن سطح آب ایجاد شده بود، نمونه قابل اتکایی خواند که احتمالاً روی نقشه آجری گاران نیز آمده است.
او گفت: باتوجه به شواهد کانال‌های باستانی که از رود دوویرج منشعب می‌شده و اراضی زیستگاه‌های گاران و موسیان را تأمین می‌کرده، به نظر می‌رسد با یک پروژه عمرانی از دوره عیلام قدیم مواجهیم که پیش از اجرا همانند سنت بین‌النهرینی، پلان آن روی یک آجر کشیده شده است. این باستان‌شناس می‌گوید: کتیبه آجری اکدی شناسایی‌شده به همراه آجر نقش‌دار که احتمالاً نقشه‌ای درباره سیستم آبرسانی است، نظر ما را به سمت اهمیت سیاسی-اقتصادی گاران در سرحدات غربی عیلام سوق می‌دهد. این منطقه به دلایلی از جمله راه اصلی شوش به بین‌النهرین، منابع آبی، منابع طبیعی از جمله قیر و سنگ و رسوبات آبرفتی مناسب برای کشاورزی، می‌توانسته مورد طمع قرار بگیرد. از این منظر کشف چنین شواهد مادی‌ای در ارتباط با این مؤلفه‌ها دور از انتظار نیست.
