مصون‌سازی حقوق بازنشستگان در مقابل تورم
علی مروی
کارشناس اقتصادی
دوران کهنسالی دوران خاکستری زندگی ماست. ازیک‌طرف فراغت از سال‌ها کار و مسئولیت و مشغول‌شدن به خانواده و دوستان، روی خوش سال‌های پیری ماست. از سوی دیگر اما بیماری، فراق و دل‌نگرانی بابت عزیزان جنبه تلخ و ناخوشایند این دوره از زندگی است. در این وضعیت شرایط اقتصادی ما سهم تعیین‌کننده‌ای در خوب یا بد بودن این دوره دارد. اگر پشتوانه اقتصادی خوبی داشته باشیم می‌توانیم بر سهم خوبی‌ها بیفزاییم؛ ولی اگر هر سال با تورم، حقوق ما آب رود و قدرت خرید ما کمتر شود، روزهای بازنشستگی روزهای سختی خواهند بود. در همه جای دنیا برای رفع این نگرانی ما، صندوق‌های بازنشستگی ایجاد شده‌اند که قرار بوده است زمان شاغل بودنمان، بخشی از حقوق را کسر و با سرمایه‌گذاری برای دوران بازنشستگی درآمد مکفی فراهم آورند. اما ریخت‌وپاش صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری‌های اشتباه و در نهایت تورم‌های بالا این هدف را محقق نکرد. همه دولت‌ها در سراسر جهان هم باهدف رفع نابرابری در حقوق بازنشستگان و بهبود حقوق آنها به روی کار می‌آیند. حالا دولت سیزدهم در برنامه هفتم و لایحه بودجه 1403 تصمیمی جدید گرفته است؛ تخصیص یک درصد از مالیات ارزش افزوده به همسان‌سازی حقوق بازنشستگان. این یعنی حدود 50 هزار میلیارد تومان درآمد برای بازنشستگان.
مشخص، پایدار، قابل‌وصول و مصون در مقابل تورم
اختصاص یک درصد از مالیات ارزش‌افزوده به همسان‌سازی حقوق بازنشستگان چهار ویژگی مهم دارد. ویژگی اول مشخص‌بودن این منبع است. دولت برای این اقدام مهم از یک منبع نامشخص استفاده نکرده است. نامشخص بودن منبع درآمدی برای ردیف‌های بودجه معمولاً راهی برای اجرا نشدن آن ردیف است. چراکه نهادهای نظارتی از جمله دیوان محاسبات را در پیگیری موضوع سردرگم می‌کند. ویژگی دوم پایدار بودن این منبع است. مالیات بر ارزش‌افزوده مالیات بر مصرف است. این یعنی هر اتفاقی که برای منابع درآمدی دولت رقم بخورد، تا زمانی که مصرف‌کنندگان در اقتصاد وجود دارند این منبع هم موجود است. ویژگی سوم قابل وصول بودن منبع درآمدی است. برخی از ردیف‌های بودجه‌ای براحتی در اختیار دولت قرار نمی‌گیرند. از جمله آنها همین درآمدهای نفتی است که ظاهراً ساده است؛ اما تا برای دولت پول شود هزار اما و اگر و پیچ‌وتاب دارد. اما این مالیات با استفاده از سامانه‌های در اختیار دولت کاملاً در دسترس و قابل‌وصول است. دولت نمی‌تواند ادعا کند که این درآمد محقق نشده است.
ویژگی چهارم و مهم این منبع مصون نگه‌داشتن حقوق بازنشستگان در مقابل تورم است. تورم یعنی افزایش قیمت‌ها برای مصرف‌کنندگان. مالیات بر ارزش‌افزوده یا همان مالیات بر مصرف، همسان با تورم افزایش پیدا می‌کند. این یعنی نرخ تورم هر چه‌قدر باشد، این منبع درآمدی برای بازنشستگان هم به همان اندازه افزایش می‌یابد. مصون‌سازی حقوق بازنشستگان اقدام مهم دولت برای حفظ و افزایش قدرت خرید بازنشستگان در سال‌های پیش روست.
هر که بامش بیش برفش بیشتر
بعد از پیشنهاد دولت و مصوبه مجلس مبنی بر اختصاص یک درصد از مالیات ارزش‌افزوده به همسان‌سازی حقوق بازنشستگان، برخی این کار دولت را مصداق «ازاین جیب به آن جیب کردن» دانستند. به‌عبارت‌دیگر پول را ازیک‌طرف با عنوان مالیات بر ارزش‌افزوده از مردم می‌گیریم و بعد همین را در قالب حقوق به بازنشستگان می‌پردازیم. اما واقعیت این است که بر اساس مصوبه قانون و بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، 71 درصد کالاهای مصرفی مردم از مالیات بر ارزش‌افزوده معاف است. علاوه بر این مالیات بر مصرف کارکرد توزیع درآمد دارد. یعنی کسانی که مصرف بیشتری دارند مالیات بیشتری دارند. طبیعتاً ثروتمندان که بیشتر مصرف می‌کنند مالیات بیشتری می‌پردازند. واقعیت آن است که علی‌رغم بسیاری از تبلیغات منفی علیه این مصوبه، اختصاص یک درصد درآمد ناشی از مالیات بر ارزش‌افزوده به همسان‌سازی حقوق بازنشستگان یکی از مهم‌ترین و پیشرفته‌ترین احکام لایحه بودجه 1403 است که می‌تواند به بهبود معیشت بازنشستگان فعلی و آینده کمک کند؛ قانونی که اگر در کشورهای دیگر تصویب می‌شد امروز بسیاری از منتقدان از اجرا نشدن آن در کشور گله می‌کردند.