سمیه افشین‌فر/ جامعه این روزها تب و تاب یلدا را به خود گرفته است و آنچه که بیش از همه جلب توجه می‌کند، سر و صدای یلدا در فضای مجازی است؛ از لباس یلدایی تا تخفیف آتلیه برای عکس‌های یلدایی و چیدمان‌های مختلف میزهای یلدایی. همه می‌خواهند شما را متقاعد ‌کنند که اگر از این مدهای جدید استفاده نکنید، از دنیا عقب هستید، در حالی که مهم‌ترین ویژگی یلدا، دور هم جمع شدن خانواده‌هاست نه‌نمایش تعداد لایک‌ها و عکس‌های رنگارنگ.

محفل دلچسب خانوادگی و محکم شدن پیوندهای عاطفی
 دکتر لیلا وصالی، پژوهشگر، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و معاون آموزش انجمن سواد رسانه‌ای، در گفت‌وگو با «ایران» با تأکید بر اینکه یکی از راه‌های مهم انتقال فرهنگ در جوامع، رسوم و سنت‌هاست، گفت: سنت‌های یک جامعه درواقع یکی از مسیرهای ارتباط فرهنگی هر نسل با نسل‌های بعدی خودش است.وی با اشاره به اینکه همه جذابیت‌های فرهنگی در قالب داستان‌ها و آداب و سنن و مراسم‌های خاص حفظ می‌شود، گفت: یلدا یکی از همین جذابیت‌های فرهنگی است که آن را سال‌هاست حفظ کرده‌ایم چرا که این سنت، پیوند عاطفی عمیقی بین خانواده‌ها ایجاد می‌کند. برای مثال، همین که خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و اشعار حافظ را می‌خوانند فارغ از هر نوع تفکر و سلیقه‌ای، یعنی با آن ارتباط برقرار کرده‌اند. در حقیقت این اشعار چون با عواطف افراد سر و کار دارد، می‌تواند وجه مشترکی بین همه افراد خانواده و فامیل باشد. این دور هم جمع شدن خانواده‌ها به افراد کمک می‌کند تا به دور از تنش‌های روزمره بتوانند ارتباط مؤثری را شکل دهند، بنابراین فرهنگ حافظ‌خوانی یکی از سنت‌هایی است که با زبان شیرین شعر نصایحی را که نیاز داریم، برای ما یادآوری می‌کند. جالب این است که نکته را باید از دل شعر کشف کنیم و همین برای جوانترها جذاب است چون این نکات با نصایح بزرگتر‌ها متفاوت است.
 انرژی و عواطف در روابط حضوری با روابط فضای مجازی کاملاً متفاوت است
این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه یلدا محفل دلچسبی برای محکم شدن پیوندهای عاطفی در خانواده‌هاست، افزود: امروزه با گسترش شبکه‌های اجتماعی برخی معتقدند که این شبکه‌ها می‌توانند ارتباطات میان‌فردی را به شکل گسترده‌ای برقرار کنند و بنابراین نیازی به ارتباطات حضوری نیست، در حالی که کسانی که با این شبکه‌ها کار کرده‌اند، می‌دانند باوجود تمام ارتباطاتی که در این شبکه‌ها وجود دارد، همچنان نوع انرژی و عواطفی که در روابط حضوری اتفاق می‌افتد با روابط فضای مجازی کاملاً متفاوت است زیرا در فضای مجازی افراد نمی‌توانند عواطف خود را به درستی نشان دهند یا واکنش‌هایی را نشان می‌دهند که واکنش حقیقی نیست. شما ممکن است با دیدن یک کلیپ طنز اصلاً نخندید اما در واکنش به کسی که آن را فرستاده، یک استیکر خنده می‌فرستید در حالی که واکنش تظاهرگونه‌ای است. فردی که واکنش را دریافت می‌کند، نمی‌تواند انرژی دقیق شما را کشف کند. در ارتباطات انسانی، 70 درصد از ارتباطات را زبان بدن تشکیل می‌دهد. ارتباطات انسان‌ها در فضای مجازی چنین قابلیتی ندارد چون هر احساسی که نسبت به دیگران دارید در چشمانتان مشهود است. پس وقتی در یک جمع خانوادگی دور هم جمع می‌شویم، حتی اگر کسی بگوید حال خوبی دارد، می‌توانیم به مشکل او پی ببریم و به او کمک کنیم، اما با پاسخ کلیشه‌ای در فضای مجازی متوجه چیزی نخواهید شد. همدلی و حل واقعی مشکلات صرفاً در فضای واقعی اتفاق می‌افتد. درواقع دور هم جمع شدن خانواده‌ها پیوندهای عاطفی را شکل می‌دهد که اساس خانواده را محکم می‌کند و اگر کدورت‌هایی به مرور به وجود آمده باشد، از بین می‌برد. این دور هم بودن‌ها کمک می‌کند تا ارتباطات میان‌فردی گسترش پیدا کند و از حال هم بیشتر خبردار شوند. احساس همدلی و داشتن پشتوانه خانوادگی باعث دلگرمی افراد می‌شود.
شبکه‌های اجتماعی میهمان ناخوانده جمع‌های خانوادگی
دکتر امیر لطفی‌حقیقت، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه یلدا از دیرباز در میان ایرانیان یک جشن درون‌خانوادگی بوده است، گفت: ایرانیان همواره سعی کرده‌اند آداب و سنت‌های خود را همانند زبان فارسی حفظ کنند که یکی از این سنت‌ها یلدا بوده است. مردم به خاطر نقش آن در تحکیم ارتباط عاطفی به آن به عنوان یک حریم امن نگاه می‌کرده‌اند و همواره برای همه ما شب ارجمندی در نظر گرفته شده است. رمز ماندگاری آن هم همین است.
سطحی‌سازی از محصولات شبکه‌های اجتماعی است
این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه این روزها شبکه‌های اجتماعی به عنوان فرزند ناخلف هر خانواده و ضلعی جدید در روابط خانواده‌ها حاکم شده‌اند، گفت: باید بزرگان خانواده ها به فرهنگ دور هم جمع شدن‌های خانوادگی برگردند و رسانه‌های اجتماعی هم در جامعه ما از این بی‌در و پیکر بودن و بی‌ضابطه بودن خارج شوند تا بتوانیم تأثیرگذاری مخرب آنها را کمتر کنیم. متأسفانه معنادهی‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم، جامعه را با یک نوع سطحی‌سازی مواجه کرده و نتوانسته است ارتباطات فردی خوبی را در جامعه حاکم کند. آن چیزی که امروز در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم ارتباطاتی سطحی است. در حالی که اگر رسانه‌ها به کارکرد خود به خوبی عمل کنند، کارکرد تأثیرگذاری داشته باشند و تحت یک قرارداد اجتماعی فعالیت کنند، قطعاً تأثیرات بهتری را در روابط میان افراد جامعه خواهیم دید.
بگذارید اصیل بمانیم
شکی نیست که زندگی تجملاتی و نمایشی بلاگرها در فضای مجازی کم‌کم رسم و رسوماتی را وارد سادگی و شیرینی دنیای واقعی ما می‌کند، مایی که نمی‌دانیم پشت این عکس‌ها چه خبر است.
لطفاً اجازه ندهید فضای مجازی مراسم‌های اصیل‌مان را بگیرد و کوهی از تجملات را تحویل‌مان بدهد. شب یلدا را همان‌طور برگزار کنیم که در رسم و رسومات‌مان است، نه آنطور که بلاگرها به نمایش می‌گذارند و تصنعی است.