سمیه افشین فر
خبرنگار

نمی‌توان تأثیر استفاده از اینترنت و وسایل الکترونیکی از جمله رایانه و موبایل را بر زندگی افراد نادیده گرفت، اما در کنار این کاربردها، با پیشرفت تکنولوژی و گسترش فضای مجازی، شکل و ابزار ارتکاب جرم نیز تغییر کرده و در سال‌های اخیر سیستم قضایی با شکل‌های دیگری از جرایم روبه‌رو شده است؛ جرایم رایانه‌ای یکی از انواع جرایم جدید است که بنا به گفته متولیان امور قضایی افزایش پیدا کرده است. در این میان سؤال‌هایی مطرح است ازجمله اینکه اصلاً جرایم رایانه‌ای چیست، چطور می‌توان از آن در امان ماند و در صورت مواجه شدن با آن چه باید کرد؟ دکتر عصمت‌الله جابری، کارشناس جرایم رایانه‌ای در گفت‌و‌گو با «ایران» به این سؤال‌ها پاسخ داده است که در ادامه می‌خوانید.
جرایم مالی اولین جرایم رایانه‌ای
دکتر عصمت‌الله جابری، کارشناس جرایم رایانه‌ای،  گفت: عمده جرایمی که امروز در بستر اینترنت انجام می‌شود و جمعیت زیادی از مردم با آن دست به گریبان هستند جرایم مالی است. امروزه بحث عضویت در شرکت‌های هرمی در بستر اینترنت یکی از هسته‌های اولیه جرایم مالی رایانه‌ای است؛ هرچند با پیشرفتی که مجرمان به واسطه دسترسی به رمز ارزها دارند کشف و شناسایی این قبیل جرایم بسیار سخت شده است چون گاهی این مجرمان در بستر فعالیت‌های مشروع اقتصادی هم وارد می‌شوند و مردم را فریب می‌دهند؛ البته عضویت در شرکت‌های هرمی جرم نیست اما عضو‌گیری برای آنها جرم است.
سودجویان فضای مجازی سلامت را هم نشانه گرفته‌اند
این کارشناس جرایم رایانه‌ای در ادامه با بیان اینکه یکی دیگر از مصادیق جرایم رایانه‌ای به بحث سلامت مردم مربوط می‌شود، افزود: «بحث فروش دارو و مواردی که در حوزه سلامت و بهداشت جا می‌گیرد یکی از مباحث گسترده در امر کلاهبرداری‌های فضای مجازی است. سودجویان تحت عنوان ترک اعتیاد یا مشکلات دیگر، اقدام به فروش پکیج‌ها و داروهایی می‌کنند که آن داروها هیچ ارتباطی به مشکل فرد ندارد. در زمینه فروش داروهای مکمل و لوازم آرایشی و بهداشتی هم کلاهبرداری‌های زیادی انجام می‌شود.
 از این گذشته موضوع دیگری که وجود دارد و البته معمولاً تعداد مجرمان آن محدود‌تر است بحث فروش جزوه و دوره‌های تخصصی از سوی کسانی است که فاقد تخصص هستند؛ سودجویان با کپی‌برداری از افراد یا صفحات افراد مطرح اقدام به فروش جزوات و تحقیقات این افراد به نام خود می‌کنند.»
خرید و فروش به قصد کلاهبرداری
این روزها خرید و فروش اجناس و کالاها در فضای اینترنتی رونق زیادی پیدا کرده است، اما به گفته دکتر جابری یکی از روش‌های سودجویی در فضای مجازی، بحث خرید و فروش کالاست که بیشتر درباره کالاهایی مثل طلا، موبایل و... نمود پیدا می‌کند.
دکتر جابری در این زمینه گفت: برای خرید و فروش با هدف کلاهبرداری در فضای مجازی، آگهی‌هایی تحت عنوان فروش خودرو ، لوازم خانگی و... در صفحات مجازی پخش می‌شود و از افراد می‌خواهند تا مبالغی را تحت عنوان بیعانه بپردازند. از طرف دیگر با یک فروشنده دارای حسن نیت صحبت می‌کنند و به او می‌گویند که کالا را می‌خواهیم و حساب فروشنده را به شخص مالباخته می‌دهند که پول را به این حساب بزند. بعد فروشنده از طریق تاکسی‌های اینترنتی جنس را به آدرسی که خریدار داده ارسال می‌کند اما درواقع در میان راه مسیر عوض شده و جنس در اختیار کلاهبردار قرار می‌گیرد و فروشنده، بی‌خبر است و مالباخته به انتظار جنس خریداری شده خود نشسته است. متأسفانه در بیشتر اوقات مردم به خاطر ناچیز بودن مبلغ بیعانه پیگیری و شکایت نمی‌کنند البته در صورت شکایت هم ممکن است کمتر به نتیجه برسند چون سرنخی از کلاهبردار ندارند.
فیشینگ، محبوب کلاهبرداران مجازی
 فیشینگ یکی از دقیق‌ترین و محبوب‌ترین روش‌های کلاهبرداران مجازی برای سرقت اطلاعات مختلف است که در آن سعی می‌کنند با استفاده از روش‌های جعلی، صفحه خود را به‌جای صفحات اینترنتی و دیگر منابع قابل‌ اعتماد جا بزنند تا اطلاعات موردنظرشان را به دست بیاورند.
این کارشناس جرایم رایانه‌ای با اشاره به اینکه موضوع دیگری که خیلی جامعه را درگیر کرده کلاهبرداری‌های کارت به کارت است، گفت: «حتماً شما هم با تماس‌هایی مواجه شده‌اید که زنگ می‌زنند و به افراد می‌گویند که در رادیو یا تلویزیون یا یک جشنواره، به عنوان برنده انتخاب شده‌اید و می‌توانید یا به یک سفر بروید یا فلان قدر پول دریافت کنید. مردم معمولاً پول را انتخاب می‌کنند و وقتی پای خودپرداز می‌روند تمام مشخصات و حساب خود را به کلاهبردار واگذار می‌کنند و کلاهبردار از این طریق حساب این افراد را خالی می‌کند. گاهی می‌بینیم که برخی از افراد می‌گویند ما یک حساب فاقد موجودی را اعلام می‌کنیم و خطری متوجه ما نیست در حالی که با این کار مجرمان از حساب فاقد موجودی شما استفاده می‌کنند و وجوهی را که از دیگران برداشت کرده‌اند به این حساب واریز می‌کنند، یعنی از حساب خالی شما به عنوان حساب واسط استفاده می‌شود. بنابراین در اینجا دیگر شما یک مالباخته یا شاکی نیستید و شریک جرم کلاهبرداران شده‌اید، البته عمده مجرمان این نوع جرایم ساکن زندان هستند و گاهی از درون زندان اقدام به این کار می‌کنند.»
اسکیمرهایی که کوچک شده‌اند در حد یک فندک
دکتر جابری افزود: «یکی دیگر از جرایم اینترنتی بحث کپی کارت بانکی است. کپی کارت توسط دستگاهی به نام «اسکیمر» انجام می‌شود. در گذشته اسکیمر شبیه به کارتخوان‌هایی بود که در فروشگاه‌ها وجود دارد اما امروز اسکیمرها به اندازه یک فندک کوچک شده‌اند و به وسیله یک آهن‌ربا به دستگاه پوز نصب می‌شوند و تمام داده‌های بانکی فرد را کپی می‌کنند. تنها داده‌ای که این دستگاه نمی‌تواند کپی کند رمز شماست که شما از طریق اعلام کردن آن به فروشنده آن را هم در اختیار کلاهبرداران قرار می‌دهید. نکته جالب این است که معمولاً عمده افرادی که اقدام به کپی کردن کارت‌های افراد می‌کنند برخی از دستفروش‌های کنار خیابان و بزرگراه‌ها هستند یا فروشگاه‌هایی که در یک محله‌ای درست می‌شوند و کمتر از یک ماه عمر دارند و در این یک ماه تمام محصولات خود را به حداقل قیمت می‌فروشند.»
مجازات جرایم اینترنتی
با توجه به رشد و گسترش کسب و کارها و معاملات در فضای مجازی و وجود پرونده‌های بسیاری از سوءاستفاده و کلاهبرداری‌ها در فضای مجازی، برای جرایم رایانه‌ای نیز مانند هر جرم دیگری مجازاتی تعیین شده است.
دکتر جابری در این زمینه گفت: با استناد به ماده ۷۴۱ قانون مجازات جرایم رایانه‌ای نظیرکلاهبرداری، برای این جرم نیز حبس از یک تا پنج سال پیش‌بینی ‌شده است. علاوه بر ‌این، مرتکب به پرداخت جریمه نقدی در حق دولت محکوم خواهد شد. در نظر داشته باشید، براساس بند آخر ماده ۷۴۱، مجازات جرم کلاهبرداری رایانه‌ای می‌تواند شامل هر دو نوع مجازات حبس و جریمه نقدی شود.
رمز کارت‌تان را اعلام نکنید
وی با بیان اینکه ما در هیچ کجا قانونی نداریم که فروشندگان و خریداران کالا را احراز هویت کنند، افزود: وقتی کسی با کارت جعلی برای خرید می‌رود هیچ مدرک شناسایی از او گرفته نمی‌شود که اصلاً این کارت برای خودش است یا نه؟ تنها در حوزه خرید طلا بخشنامه‌ای به طلافروشی‌ها اعلام شده تا برای خرید بالای 15 میلیون تومان احراز هویت انجام شود که حتی بسیاری از طلافروشان همین کار را هم انجام نمی‌دهند؛ بجز این در بحث قاچاق ارز فقط در بستر خرید و فروش سکه و ارز احراز هویت انجام می‌شود؛ هرچند متأسفانه جاعلان حتی کارت شناسایی هم جعل و اقدام به خرید و فروش کالا می‌کنند اما تمام اقداماتی که برای جلوگیری از آسیب کلاهبرداری در فضای مجازی داریم این است که رمز کارت را چه رمز اول و چه رمز دوم(سی وی وی تو) به افراد ندهیم و در خریدهایمان در بستر فضای مجازی و اینترنت، بسیار دقت کنیم.
وی افزود: اگر دیدید کالایی را با حداقل قیمت به شما می‌دهند به کلاهبرداری شک کنید. سعی کنید کالا را از جای مطمئن خریداری کنید و از اعلام شماره کارت و رمزهای خودتان به دیگران خودداری کنید.

بــــرش

با پلیس فتا تماس بگیرید

دکتر عصمت الله جابری کارشناس جرایم رایانه‌ای درباره اقدامات لازم درصورت کلاهبرداری سوءاستفاده کنندگان، گفت: اگر مورد سوء‌استفاده در فضای مجازی قرار گرفتید یا دیدید که حسابتان خالی شده است، در اولین قدم با شماره 096380 پلیس فتا، تماس بگیرید تا کارشناسان شما را راهنمایی و حساب‌تان را مسدود کنند. توجه داشته باشید متأسفانه حجم شکایت‌ها در این حوزه بسیار زیاد است و چون مالباخته برای دو سه میلیون پیگیری نمی‌کند مجرمان با درک این واقعیت و با اعتماد به نفس بیشتری اقدامات خودشان را انجام می‌دهند. ساده‌ترین روش برای برقراری ارتباط با پلیس سایبری، از طریق شماره پلیس فتا است. همچنین با مراجعه به سایت پلیس فتا می‌توانید شکایت خود را ثبت کنید تا کارشناسان در اسرع وقت پرونده شما را بررسی کنند.