تغییر بازیگران عرصه حکمرانی
دکتر مصطفی زمانیان
رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری
1.امروزه نقش نهادهای حکمرانی متفاوت شده است و در این فضا «تنظیم‌گری» اصلی‌ترین نقش را پیدا کرده است. در دنیایی زندگی می‌کنیم که حکمرانی در قالب «تنظیم‌گری» نقش‌آفرینی جدی در مرزهای مدیریت جمعی یافته چنانکه دولت‌ها در حال بدل شدن به دولت «تنظیم‌گر» و بعضاً «تسهیل‌گر» هستند. از این رو، بازیگران عرصه حکمرانی دیگر سازمان‌های دولتی و پرچم‌های رسمی آنهاها نیستند، بلکه نسل جدیدی وارد بازی حکمرانی شدهاند که در فضایی رقابتی، گوی سبقت را از نهادهای دولتی ربوده‌اند. جای خالی کارآمدی نهادهای حکمران را باید با نهادهای نوظهوری پر کرد که در حال به دست آوردن شاخص‌های حکمرانی خوب هستند. این در حالی است که ما همچنان گرفتار شیوه‌های انتخاب، انتصاب، ابلاغ، اجرا و نظارت هستیم. امروزه سازمان‌های مردم نهاد «رکن سوم قدرت» در ساختار حکمرانی شدهاند و قدرت ساختار حکمرانی وابسته به ساختارهای مردمی آن است.
2. وقتی مقام معظم رهبری مسأله «مردمی‌سازی» را شرط پایدارسازی نظام اسلامی می‌دانند؛ بنابراین ما باید ببینیم کارنامه ما در توجه به نهادهای مردمی چقدر قابل دفاع است. و چقدر فضا را برای نهادهای مؤثر مردمی در عرصه حکمرانی باز کرده‌ایم.
دیوارهای بتنی که ما عموماً برای مسائل ساخته بودیم در حال فروپاشی است؛ امروزه بر هر مسأله‌ای دست بگذارید ابعاد اقتصادی، اجتماعی امنیتی، رفاهی و... پیدا کرده است. در حالی که ما در برخی سطوح از نظام حکمرانی هنوز گرفتار نگاه‌های تک محوری هستیم.
3.متعاقب این تغییرات، مفهوم «سرزمین» در حوزه حکمرانی هم در حال تغییر است. کافی است جغرافیای مهاجرت ایرانیان را ترسیم کنیم تا این سرزمین به وسعت کل دنیا شود. در چنین نگاهی، مهاجرت نه تنها برای حاکمیت یک تهدید به حساب نمی‌آید بلکه نوعی فرصت است؛ همانطور که گستره زبان فارسی و اسلام شیعی، جغرافیای حکمرانی فرهنگی ما را به شکلی وسیع‌تر از جغرافیای ایران ترسیم می‌کند.
فرصت‌های اقتصادی که در دولت سیزدهم به واسطه معاهداتی چون «بریکس» ایجاد شده است جغرافیای تجاری سرزمین ما را وسعت داده است.همه این تغییرات ما را به یک «حکمرانی دانش مبنا» در دنیای امروز نیازمند می‌کند.
مکتوب حاضر متن تلخیص و ویرایش شده «ایران» از سخنرانی دکترمصطفی زمانیان است که در نخستین کنفرانس «حکمرانی دانش مبنا؛ حکمرانی سرزمینی» در محل دانشگاه تهران ارائه شده است.