سوسن صادقی
خبر نگار

کشور ما در سال ۱۴۰۱، ۱۲۲ میلیون تن مواد خام به ارزش ۵۳ میلیارد دلار صادر و ۳۷ میلیون تن کالا (فرآوری) به ارزش ۶۰ میلیارد دلار به کشور وارد کرده است.
 طبق آمارهای اعلام شده 75 درصد از مواد اولیه دارویی کشور هم وارداتی است.
 این آمارها نشان می‌دهد که در کشور ما روی تولید مواد فرآوری شده کار نمی‌شود و خام به فروش می‌رسد و این یعنی فناوری تبدیل این مواد در کشور به اندازه کافی وجود ندارد. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حال تلاش است بتواند در آینده نزدیک با کمک فعالان این حوزه مواد اولیه مورد نیاز کشور در داخل تولید شود، از این رو «ستاد فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته» در این زمینه هدفگذاری و کار را آغاز کرده است.

آغاز کاهش خام‌فروشی
صادق صادق‌زاده دبیر ستاد فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می‌گوید: هر چیزی که ساخته می‌شود و برای تمام اقشار هر جامعه نیاز است در آن مواد به‌کار رفته است. به عبارتی از میز و صندلی گرفته تا مواد شوینده، دارو و آن چیزی که به فضا می‌رود در آن مواد به‌کار رفته است و کل مواد به 4 دسته مواد معدنی، نفت و گاز و پتروشیمی، نوظهور و ساخت پیشرفته تقسیم می‌شود که بیشتر مواد مورد نیاز ساخت در کشور ما وارداتی است اما برنامه‌ریزی شده تا بتوانیم مواد خام موجود در کشور را فرآوری کنیم و جلوی واردات آن را بگیریم چون هر کشوری که در تولید مواد اولیه تبحر دارد جزو کشورهای پیشرو و ابرقدرت محسوب می‌شود.
صادق‌زاده با بیان اینکه باید خام‌فروشی مواد اولیه را در کشور کاهش داد، می‌افزاید: در کنار خام‌فروشی با موضوعی به نام «خام‌ریزی» هم مواجه هستیم.
به عبارتی پسماندهای مواد معدنی یا پسماندهای صنعتی دور ریخته می‌شود یا آنها را انبار می‌کنیم در این زمینه هم باید کار را آغاز کرده و آن را فرآوری کرده و کسب درآمد کنیم.
دبیر ستاد فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته معتقد است در کشور ما بعضاً مواد خوبی هم تولید می‌شود و حتی در برابر مواداولیه مشابه خارجی دارای کیفیت بهتر بوده و حتی رقابتی است اما صرفاً به دلیل تحریم و نداشتن دریافت گواهینامه بین‌المللی در داخل کشور به آنها اعتماد نمی‌شود این درحالی است که همین مواد با نام کشور دیگر در سایر کشورها فروخته می‌شود.
صادق‌زاده با بیان اینکه این ستاد در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به دنبال ترویج استفاده از مواد خوب تولید داخلی است، می‌گوید: این ستاد به دنبال برنامه‌ریزی برای تولید مواد اولیه در کشورمان است تا ما را از دیگر کشورها تا حد امکان بی‌نیاز کند.
وی با اشاره به اینکه بر اساس آمارها حجم ارزبری مواد اولیه دارویی ۲۰۰ میلیون دلار است، می‌افزاید: این ستاد برای توسعه ۲۰ ماده اولیه دارویی معدنی هدفگذاری کرده است و قصد دارد با کمک بهترین‌های این حوزه در مدت 2 سال در حوزه مواد اولیه دارویی معدنی گام‌های مؤثری بردارد.
به گفته صادق‌زاده مواد اولیه دارویی به سه دسته مواد اولیه معدنی، پتروشیمی و آلی تقسیم می‌شود. براساس پروژه این ستاد قرار است بر توسعه مواد اولیه دارویی معدنی تمرکز شود، چرا که فرایند رسیدن به این نوع ماده راحت‌تر است.

افزایش ارزش افزوده مواد
 با ساخت پیشرفته
این مسئول، دیگر وظیفه این ستاد را تلاش برای ایجاد «ساخت پیشرفته» عنوان کرده و می‌افزاید: ستاد توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حیطه عملیاتی مواد و روش‌های ساخت آن مأموریت دارد. ساخت پیشرفته یعنی هر چیزی که نسبت به قبل خود دارای ارزش افزوده بیشتری بوده یا اینکه مواد راهبردی باشد، پیشرفته محسوب می‌شود. به عنوان مثال تولید مواد آنتی‌باکتریال و استفاده از آن در محصولاتی مانند اسباب‌بازی و تجهیزات پزشکی و... از جمله ساخت پیشرفته است.
صادق‌زاده می‌گوید: برای عملیاتی کردن این مأموریت، سند توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته در حال نهایی شدن است و تا ۲ ماه آینده در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب خواهد رسید تا با این سند مسیر توسعه فناوری در ۲ محور کاهش خام‌فروشی و افزایش یا ارتقای کیفیت زندگی مردم است، هموار شود.
دبیر ستاد فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی ریاست جمهوری از راه‌اندازی «مرکز ملی ساخت افزایشی» هم خبر داده و می‌افزاید: با راه‌اندازی این مرکز مقدمات استفاده از فناوری‌ها و حوزه کاربرد ساخت پیشرفته را ترویج می‌کنیم و در همین زمینه با چند مجموعه بزرگ صنعتی در حال مذاکره هستیم.
وی با تأکید بر اینکه در ساخت افزایشی باید زمینه تولید فناوری‌های نوظهور را در کشور فراهم کنیم تا از دنیا عقب نمانیم، می‌گوید: پرینتر‌های 4، 5 و حتی 6 بعدی از جمله فناوری‌های نو است که باید زمینه استفاده از آن را در کشور فراهم کنیم چرا که استفاده از این تکنولوژی یک رویکرد دگرگون‌کننده برای تولید قطعات صنعتی و معمولی است که امکان ایجاد قطعات و سیستم‌های سبک‌تر و مستحکم‌تر را فراهم می‌کند.
 به عبارتی ساخت افزایشی مواد را برای ایجاد یک قطعه، به‌مرور روی یکدیگر اضافه می‌کند و شکل می‌دهد.
در حال حاضر پرینترهای ۶ بعدی که در دنیا مطرح شده در صنایع کاربردهای زیادی دارد و ما از هم‌اکنون باید به فکر توسعه این فناوری در کشور باشیم.
صادق‌زاده به دیگر هدفگذاری‌های این ستاد اشاره کرده و می‌گوید: این ستاد به دنبال تولید باتری‌های لیتیومی در مقیاس صنعتی است از این رو استقرار تجهیزات آن توسط یک مجموعه دولتی در حال انجام است و امیدواریم تا یک یا دو سال آینده این هدفگذاری محقق شود.
وی می‌افزاید: در حوزه ژنوم مواد هوش مصنوعی باید ورود کنیم.
با استفاده از این فناوری می‌توان ترکیبات جدید مواد را به‌دست آورد. هرچند برخی از بخش خصوصی در این زمینه ورود کرده‌اند و حتی پودر سیلیکون و روغن آن از سوی برخی در کشور تولید شده است بنابراین باید با تشکیل کارگروهی این گروه‌ها را شناسایی کرده و از علم آنها برای تولید بیشتر در داخل بهره ببریم و تلاش کنیم آنها به زمره شرکت‌های دانش‌بنیان اضافه شوند.
این مسئول همچنین از برگزاری المپیک مواد هم خبر داده و می‌گوید: امیدواریم تا اوایل سال جدید بازیگران متعددی در این المپیک داشته باشیم.
 قرار است مسابقه‌ای هر دو سال یک بار به واسطه این طرح برگزار شود.