فاصله پیش‌بینی و تحقق بارندگی‌های آخر پاییز
ترسالی همچنان دور از دسترس
شیما جهانبخش
خبرنگار
پیش‌بینی‌های هواشناسی نشان می‌داد در پاییز و زمستان امسال بارش‌ها در ایران بیشتر از حد نرمال باشد اما حالا در آخرین ماه پاییز میزان بارش‌ها نشان می‌دهد این پیش‌بینی ها خیلی هم دقیق نبوده است. البته مطابق داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی میزان بارندگی‌های کشور ازابتدای پاییز تا اول آذر امسال ۲۰ درصد بیشتر از میانگین ۳۰ ساله بوده است. بر این اساس سال گذشته پس از پایان هفته چهارم پاییز در ۱۲ استان کشور حتی یک قطره باران هم نباریده بود و میانگین بارش حدود ۱۰ استان نیز کمتر از یک میلیمتر بود اما امسال از ابتدای سال زراعی تا پایان مهر ماه بارش‌ها فقط در یک استان صفر بوده است. در این میان گیلان با میانگین دریافت حدود ۱۰۸ میلیمتر باران، پربارش‌ترین استان کشور و پس از آن بیشترین بارش‌ها به‌ترتیب برای استان‌های مازندران با ۹۶، گلستان ۵۹ و اردبیل با ۳۹ میلیمتر بوده است.
هر چند کارشناسان حوزه هواشناسی متوسط بارش مهر ماه امسال را نسبت به سال گذشته ۱,۴ میلیمتر بیشتر اعلام کرده‌اند اما تأکید دارند درست است که بر اساس انتظارات بارش‌های سال زراعی زودتر آغاز شد و میزان آنها نیز تا اینجا بیشتر از نرمال بوده است، اما کم‌بارشی و خشکسالی‌های متوالی چندین سال گذشته با یک سال بارش نرمال جبران نمی‌شود و همچنان بخش وسیعی از کشور درگیر خشکسالی خواهد بود. از این‌رو ضرورت مدیریت منابع آب بیش از پیش باید در برنامه‌ریزی‌های ملی در نظرگرفته شود.
زمستان سردی نخواهیم داشت
«احد وظیفه»، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور در خصوص اینکه آیا پیش‌بینی‌ها درخصوص پاییز پربارش محقق شده یا نه؟ به «ایران» می‌گوید: درست است که پیش‌بینی شده بود امسال ایران بزرگ‌ترین ترسالی را در پاییز و زمستان تجربه خواهد کرد اما باید در نظر داشته باشیم اینها تنها احتمال است یعنی نمی‌توانیم به درستی مدل‌های عددی و مدل خروجی‌ها یقین داشته باشیم.
وی معتقد است: با وجود آنکه برای ماه جاری بارش‌های خوبی پیش‌بینی شده اما این بارش‌ها نمی‌تواند میانگین تمام مناطق را به نرمال یا فرانرمال برساند. شاید بارش چند استان نرمال شود، اما به فرانرمال نخواهد رسید. البته پیش‌بینی‌ها مبنی بر گرم بودن پاییز همچنان مورد تأیید است و باز هم تأکید می‌شود امسال زمستان سردی نخواهیم داشت. البته در بهمن چندین توده هوای سرد از اوراسیا وارد کشور می‌شود که پیش‌بینی شده دما را به زیر نرمال کاهش دهد.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور اظهار می‌کند: بارها وقوع رخداد ال‌نینو یا لانینا مطرح شده اما بر اساس بررسی‌ها، کشور ما در حال حاضر با محل وقوع ال‌نینو فاصله زیادی دارد. ایران در طول جغرافیایی دور از محل وقوع ال‌نینو قرار دارد؛ بنابراین فاز گرم و سرد این پدیده تنها فاکتور مؤثر و تعیین‌کننده مقدار بارش فصلی محسوب نمی‌شود. در واقع بارندگی در ایران مانند کشورهای اروپایی همبستگی خیلی زیادی با دو پیوند ال‌نینو و لانینا ندارد و نمی‌توان تنها با لحاظ آن نظر قطعی درباره میزان بارش‌های پاییزی و زمستانی ارائه کرد.
وی با بیان اینکه میانگین بارش مهر امسال کشور ۱۲,۳ درصد بیشتر از نرمال ثبت شده است، می‌افزاید: حاکمیت هوای گرم در شمال آفریقا و تشکیل الگوی پایدار در شرق اروپا تا خاورمیانه، مانع تقویت سامانه‌های بارشی در ایران و غرب آسیا شده است، از این رو شاهد کاهش ابرناکی، بارش کمتر از نرمال و دمای بیشتر از نرمال در آبان جاری در برخی استان‌های کشور بوده‌ایم.
این کارشناس هواشناسی با اشاره به اینکه در بیشتر استان‌های غربی و مرکز، میزان بارش دریافتی آبان کمتر از نرمال بوده، خاطرنشان می‌کند: با وجود این در همین دوره، بارش‌ها در استان‌های خراسان شمالی، گلستان، مازندران، یزد، کرمان و سیستان و بلوچستان بیش از نرمال بوده است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با تأکید بر اینکه از اواخر هفته گذشته شاهد نفوذ سامانه بارشی در نوار غرب و جنوب غرب کشور بوده‌ایم، می‌گوید: سامانه بارشی که از اوایل آذرماه وارد کشور شده سبب تقویت بارش‌های مؤثر در اغلب استان‌ها بوده و به احتمال زیاد با ادامه این شرایط، میزان بارش تا انتهای آذر در محدوده مثبت 15 درصد قرار خواهد گرفت. انتظار می‌رود تا پایان پاییز و طی دی‌ماه، میزان بارندگی خوب و در حد نرمال تا بیش از نرمال باشد، اما به نظر می‌رسد در نیمه دوم زمستان بارش در حد نرمال باشد. البته باز تأکید می‌کنم نمی‌توان از هم‌اکنون با قطعیت اعلام کرد.
وظیفه درباره وضعیت دمای هوا نیز می‌افزاید: متوسط دما در نخستین ماه پاییز نزدیک به 21.9 درجه سلسیوس بوده، درحالی‌که متوسط دما در بلندمدت 21.2 درجه سلسیوس بوده بنابراین هوا گرم‌تر از حد نرمال بوده است. در این میان دما در شهرهای خراسان شمالی با 0.8 درجه، قزوین و خراسان رضوی 0.3، تهران و اردبیل 0.1 درجه سلسیوس زیر حد نرمال ثبت شده است. همچنین استان‌های آذربایجان غربی 0.4، اصفهان 0.6، کرمان 1.3، هرمزگان 1.6، چهارمحال و بختیاری 1.7، فارس 1.8، کهگیلویه و بویراحمد با 1.9 درجه سلسیوس، دمایی بالاتر از حد نرمال داشته‌اند.
وی با تأکید براینکه بارش‌های امسال سبب وقوع ترسالی نخواهد شد، می‌گوید: مطابق با روند ۶۰ سال گذشته میانگین سالانه بارش‌ها در کشور ما کاهش داشته اینکه گفته می‌شود؛ ترسالی را تجربه خواهیم کرد اصلاً درست نیست زیرا پربارش بودن یک فصل یا حتی کل سال، بیانگر بهبود شرایط اقلیمی نیست. در اصل تداوم کم‌بارشی‌ها در چند سال متوالی باعث شده که در بسیاری از مناطق کشور، رطوبت خاک از بین برود و اگر یک سال تمام شاهد پربارشی باشیم، بازهم معضل کم‌آبی در کشورمان برطرف نخواهد شد.
وظیفه ادامه می‌دهد: در سال آبی گذشته (مهر ۱۴۰۱ تا شهریور ۱۴۰۲)، بارندگی‌ها در استان‌های خراسان رضوی ۵۲ درصد و تهران ۴۱ درصد کمتر از نرمال بوده است، در سه استان شمالی نیز بارندگی‌ها بین ۲۰ تا ۳۰ درصد پایین‌تر از حد نرمال بود.
وی در خصوص اینکه با بارندگی‌های مناسب در پاییز و زمستان سال‌جاری، کم‌بارشی‌های کشور جبران می‌شود، خاطرنشان می‌کند: اصلاً این موضوع درست نیست. برای عبور از خشکسالی به متولیان آب کشور توصیه می‌شود از هم‌اکنون برای مدیریت منابع آب‌های حاصل از بارندگی‌های پیش‌رو برنامه‌ریزی کنند. لازم است تمهیدات لازم در بخش‌های آبخیزداری، آبخوان‌داری، پخش سیلاب، کنترل هوشمند منابع سدها و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی به طور دقیق بررسی شود تا حداکثر بهره را از بارش‌های فصول سرد ببریم.