وصال روحانی
خبرنگار
«بنیادین» عنوان یک کارتون کامپیوتری جدید با مضامین کمدی-رمانتیک و در عین حال دارای رویکردی بالنسبه دراماتیک است که آن را والت دیزنی قدیمی‌ترین و معتبرترین کمپانی کارتون‌سازی تاریخ با همیاری پیکسار زیرمجموعه و شریک موفق 30 سال اخیر خود تهیه و روانه بازار کرده است.
کارگردانی این فیلم با پیتر سون بوده و داستان اولیه فیلم را سون و جان هوبرگ خلق کرده‌اند اما سناریوی نهایی که فیلم «اولیه» بر‌اساس آن ساخته شده، کار مشترک هوبرگ، کت لیکل و برندا هسو است. همچون هر انیمیشن دیگری نقش و سهم صداپیشه‌ها در توفیق این فیلم بارز بوده و در این ارتباط باید از لیا لوییس و مامودو آتی که به‌جای دو کاراکتر اصلی صحبت کرده‌اند و همچنین رانی دل کارمن، شیلا اومی، وندی مک‌لندون کووی و کاترین اوهارا با تحسین یاد کرد. طبیعی است که «اولیه» داستانی رؤیایی داشته باشد و بر این اساس بینندگان فیلم دنیایی را پیش روی خود می‌بینند که نمونه‌ها و نمادهایی از طبیعت و زندگی را دربر دارند ولی طرز به تصویر کشیدن آنها چیزی نیست که در فیلم‌های متفاوت می‌بینیم. «سون» و همکارانش دو عنصر از عناصر اصلی حیات را روبه‌روی یکدیگر قرار می‌دهند. یکی از آنها عنصر «آتش» است که او را امبرلون می‌نامند و لیا لوییس به جای او صحبت کرده و دیگری عنصر «آب» است که وی را وید ریپل نامگذاری کرده‌اند و مامودو آتی به‌جای وی صحبت کرده است.
در حالی که این دو عنصر 180 درجه ضد یکدیگرند و حالت کارد و پنیر را در زندگی عادی ابنای بشر دارند، بین آنها علاقه‌ای شکل می‌گیرد. آشنایی اولیه بین آنها نیز زمانی تحقق می‌یابد که در سیستم آب‌رسانی فروشگاهی که متعلق به برنی پدر امبر است، ایرادی پیش می‌آید و از وید می‌خواهند که آنجا ظاهر شود و این ایراد را برطرف کند و در همان فروشگاه است که اولین دیدار بین آب و آتش به‌وقوع می‌پیوندد.
از وام گرفتن از فیلم‌های معروف تا تجربیات شخصی
«پیتر سون» هنرمندی بدون سابقه در کار انیمیشن‌سازی و در ترسیم کارتون‌های شیرین و داستان‌های جذاب این ژانر نیست و کارتون قبلی او به‌نام «دایناسور خوب» که در سال 2015 پخش شد، از بهترین انیمیشن‌های 10 سال اخیر دنیا توصیف شده است. فکر ساختن فیلم «اولیه» بلافاصله بعد از اکران عمومی «دایناسور خوب» به مغز سون خطور کرد و اگر بین آن جرقه اولیه و زمان پخش فیلم هشت سال وقفه افتاد، به سبب کمال‌طلبی این هنرمند و ارائه کاری هرچه کامل‌تر و البته مشغولیت‌های جانبی وی بود. «سون» ایده اولیه‌اش را از این سؤال و ابهام وام گرفت که آیا کلاً امکان‌پذیر است بین آب و آتش ارتباط و تماسی به‌وجود آید و با یکدیگر همزیستی داشته باشند یا خیر. او این موضوع بنیادین و فاکتور اصلی داستانش را با سران استودیوهای دیزنی و پیکسار در میان گذاشت و از آنها پرسید، آیا می‌پذیرند که فیلم بعدی وی بر‌اساس این پرسش و روی پایه چنین ارتباطی حرکت کند و آنها با توجه به پیشینه روشن «سون» در حرفه کارتون‌سازی با این اندیشه موافقت و چراغ سبز پروژه را به روی او روشن کردند. سون به دستاوردهای فوق اکتفا نکرد و از مضامین تعدادی فیلم معروف دیگر برای نگارش داستان «اولیه» بهره گرفت و از آن دست فیلم‌ها می‌توان به کمدی-رمانس‌های «حدس بزن چه کسی برای شام می‌آید» (محصول 1968)، «ماه‌زده» (1987)، و «آمه‌لی» (2001) اشاره کرد. البته مهم‌تر از اینها خط فکری و مرام فرهنگی خود «سون» است که چون خودش از خانواده مهاجران غیر‌امریکایی بوده که سال‌ها پیش به این کشور کوچ کردند و آنجا مستقر شدند، او می‌دانست و حس می‌کرد که چگونه باید عناصر متضاد را کنار یکدیگر قرار بدهد و یکی را در دیگری حل و جذب کند. سون سال‌ها در شهر نیویورک و در میان اقوام مهاجر زندگی و فضای چندین و چند فرهنگی حاکم بر این شهر بزرگ و شلوغ و فاقد نظم را تجربه کرد و در نتیجه هرچه از قلم وی و همکارانش تراویده و به روی پرده نقره‌ای رفته، نه از تصور حرف بلکه از لمس و درک یک مهاجر دردآشنا و واقف به چگونگی یکی شدن عناصر متضاد نشأت می‌گیرد.
هم تأیید، هم انتقاد
اثر مهم دوری جستن از تصور صرف و کار بر‌اساس واقعیت‌ها این بوده که «اولیه» هم گیشه‌های پرباری در جهان بویژه در امریکای شمالی، اروپای غربی و آسیای شرقی داشته و هم شماری از رسانه‌ها بر آن مهر تأیید زده‌اند و البته انتقاداتی از سناریو و جزئیات داستانی فیلم هم صورت گرفته است. بودجه تهیه فیلم به رقم خیره‌کننده 200 میلیون دلار می‌رسد اما این فیلم در سطح جهان 580 میلیون دلار فروش را رد کرده و بزودی ارقام سودسازی آن از طریق توزیع نسخه‌های ویدیویی فیلم در شبکه‌های نمایش خانگی و تلویزیون‌های کابلی هم به این رقم اضافه خواهد شد. «اولیه» که اولین نمایش بین‌المللی خود را به عنوان فیلم اختتامیه جشنواره معتبر «کن» امسال تجربه کرد و سپس در انواع فرمت‌ها شامل 3 بعدی و 4DX در سینماهای امریکا و کانادا به نمایش درآمد، از دیدگاه 230 منتقد فیلم و سینما که سایت روتن توماتوز از آنها نظرخواهی کرد، با نظر موافقی بیشتر از 5 درصدی مواجه نشد و سایت متاکریتیک پز مخالف شدیدتری را گرفت و از حداکثر نمره 100 بیشتر از 58 را به «اولیه» نداد. پیت داکتر تهیه‌کننده و کارگردان پرسابقه فیلم‌های کارتونی و یکی از مدیران تولید فیلم «اولیه» با ابراز تعجب از اظهارنظرهای منفی متذکر شده است که احتمالاً موفقیت‌های بزرگتر برخی آثار قبلی والت دیزنی و پیکسار سبب‌ساز مخالف‌خوانی برخی منتقدان شده است. درک لیبی نویسنده نشریه سینمایی «The Wrap» هم فیلم جدید پیتر سون را ستوده و نوشته است: «دل سپردن بینندگان به فیلم‌های کارتونی رمانتیک رویدادی تازه نیست اما «اولیه» یکی از بهترین نمونه‌های این فرایند طی 15 سال اخیر است؛ در برخی صحنه‌های خود واقعاً احساسات بینندگان را برمی‌انگیزد و فقط فیلم‌های خوب این‌چنین‌اند.»