بیتا میرعظیمی
خبرنگار

تغییرات اقلیمی، بروز خشکسالی و کاهش نزولات جوی در سال‌های اخیر ضرورت تغییر الگوی کشت را در استان‌های کشور دوچندان کرده و این موضوع پراهمیت را درصدر توجه مسئولان جهاد کشاورزی قرار داده است. رویه‌ای که ضمن تأمین نیاز کشور به محصولات ضروری و اصلاح الگوی کشت در تلاش است تا کشاورزان را به سمت کشت محصولات کم آب‌بر با افزایش بهره‌وری در تولید و کسب درآمد بیشتر سوق دهد.
 استان همدان چند سالی است که همانند دیگر استان‌های کشور، از ترکش‌های تغییرات اقلیمی و خشکسالی درامان نمانده و همزمان با کاهش محسوس بارندگی‌ها، ضرورت تغییر الگوی کشت در زمین‌های کشاورزی استان را دوچندان کرده است. آنگونه که «رضا اخلاص‌مند» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان می‌گوید: سال گذشته پرونده بارش‌های استان با ۲۸۹ میلیمتر بارندگی بسته شده و میزان بارندگی‌ها در بلندمدت ۱۶ درصد کاهش پیدا کرد. در همین راستا برخی از کشاورزان شهرستان فامنین با درک شرایط موجود، آستین‌ها را بالا زده و برای نخستین بار محصول بادام زمینی را به صورت متناوب در زمین‌های زراعی خود کشت کردند.
تغییر الگوی کشت
«منصور خزایی» مدیر جهاد کشاورزی شهرستان فامنین، با اشاره به ضرورت تغییر الگوی کشت در زمین‌های زراعی و کشاورزی به «ایران» گفت: «از سال گذشته تاکنون، فامنین به عنوان پایلوت اصلاح الگوی کشت کشوری برگزیده شده است. شهرستانی که در استان همدان، کمترین میزان بارندگی را داشته و با تشدید خشکسالی چاره‌ای جز جایگزینی کشت‌های کم آب‌بر به جای کشت‌های پرآب‌بر ندارد. در همین راستا، کشت‌های کم آب‌بر مانند غلات، کلزا، گیاهان دارویی و...، جایگزین کشت‌های پرآب‌بر مانند یونجه، چغندرقند و صیفی جات شده و تغییر الگوی کشت در منطقه در دستور کار قرار داده شده است. همچنین تلاش شده است تا سطح کاشت هندوانه در شهرستان محدود شده و حتی به صفر برسد».
برداشت ۵.۵ تن بادام زمینی
وی افزود: «در این میان برخی ازکشاورزان فامنینی برای نخستین‌بار دست به ابتکار زده و در روستاهای نگارخاتون، دهلق و... اقدام به کشت بادام زمینی کرده‌اند. پیش‌بینی می‌شود در سال‌جاری، ۵.۵ تن محصول بادام زمینی از سطح مزارع فامنین برداشت شود. بادام زمینی گیاهی از تیره لوبیاسانان و بومی برزیل و کشورهای امریکای جنوبی است. گیاهی بسیار مغذی که درصد پروتئین بسیار بالایی داشته و به دلیل وجود میزان بالایی از اسید فولیک و نیاسین، به بهبود وضعیت تغذیه افراد کمک می‌کند. این گیاه پرفایده در یک بازده زمانی اندک (5-4 ماه) رشد کرده و به آب کمتری نسبت به محصولاتی مانند ذرت، چغندر قند و یونجه نیاز دارد. بادام زمینی از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت کاشته شده و اواخر شهریور تا اوایل آبان ماه برداشت می‌شود».
این مقام مسئول، با اشاره به متنوع کردن سبد محصولات شهرستان و افزایش سود کشاورزان گفت: کشت بادام زمینی به عنوان محصولی کم آب‌بر، در صورت تناوب، خاک را تقویت کرده و غنی می‌کند. به همین دلیل، کشاورزانی که همه ساله نمی‌توانند در زمین‌های خود گندم یا جو بکارند، به صورت تناوب می‌توانند به کشت بادام زمینی در مزارع خود اقدام کنند.
بهبود عملکرد و افزایش محصول
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان فامنین افزود: «از هر هکتار زمین، یک ونیم تن بادام زمینی برداشت شده و کشاورزان محصول را به صورت‌ تر یا خشک به فروش می‌رسانند. در حال حاضر هر کیلو بادام زمینی ‌تر، 80-70 هزار تومان و هر کیلو بادام زمینی خشک 130-120 هزار تومان به فروش می‌رسد. پروسه خشک کردن بادام زمینی‌ها نیز به صورت دستی و طی یک هفته تا 10 روز انجام می‌شود».
خزایی تصریح کرد: «با توجه به کشت بادام زمینی خارج از الگوی کشت در فامنین، تاکنون هیچ کود و نهاده‌ای به بهره‌برداران از طرف دولت اختصاص داده نشده و کشاورزان برای این محصول، بیشتر از کودهای دامی و مرغی استفاده می‌کنند. اداره جهاد کشاورزی نیز توصیه‌هایی برای بهبود عملکرد و افزایش محصول و استفاده از کودهای حیوانی پوسیده و بیولوژیک به کشاورزان ارائه داده است».
فقدان ادوات مکانیزه
طبق گفته مدیر جهاد کشاورزی شهرستان فامنین،  درحال حاضر کشاورزان فامنین با الگو‌برداری از کشت بادام زمینی در شهرستان‌های دهلق و نگارخاتون، متقاضی کشت این محصول در سال آتی شدند. این در حالی است که هنوز پروسه کاشت تا برداشت بادام‌های زمینی هنوز با ادوات قدیمی‌تر انجام می‌شود. در یکی از بازدیدها شاهد بودیم که برداشت این محصول با سیب‌زمینی‌کن و بدون هیچ گونه ضایعاتی انجام می‌شود. لازم به ذکر است که پروسه خشک کردن بادام زمینی‌ها به دلیل وجود هوای سرد فامنین مشکلاتی را برای کشاورزان ایجاد کرده است. همچنین کشت این محصول هنوز به سطحی اقتصادی نرسیده و باید برای ادوات مکانیزه کاشت و برداشت آن سرمایه‌گذاری کرده و تسهیلاتی در اختیار کشاورزان قرار داد.
آبیاری قطره‌ای
«علی محمد عاشوری» یکی از کشاورزان روستای نگارخاتون از 4 سال پیش تاکنون به صورت آزمایشی در زمین زراعی خود بادام زمینی کشت می‌کند. طبق گفته وی به «ایران»، اختیار بادام زمینی دست کشاورز است؛ زیرا این محصول را هم می‌توان تازه و هم خشک فروخت. ضمن اینکه این محصول کم آب‌بر، قدرت مانور بیشتری را برای کشاورز ایجاد کرده و درنهایت با قیمت مناسب‌تری نسبت به دیگر محصولات مانند چغندر قند یا گوجه فرنگی به فروش می‌رسد. محصولی کم آب‌بر که هر 10 روز یکبار آن هم به صورت قطره‌ای آبیاری می‌شود».
این کشاورز فامنینی افزود: «سال اول 3 کیلو بادام زمینی در زمین کاشته و همان سال، 50 کیلو برداشت کردم. البته باید تأکید کرد که برداشت محصول به مؤلفه‌هایی نظیر وجود خاک ماسه‌ای و سبک، استفاده از کودهای حیوانی، شخم بهاره یا پاییزه و... نیازمند است. با فراهم بودن مجموعه این عوامل، می‌توان در هر نیم هکتار زمین، یک تن بادام زمینی برداشت کرد».
کشت‌های کم آب‌بر
طبق گفته این باغدار، «اغلب روستاییان فامنین به کشت بادام زمینی تمایل پیدا کرده و قصد دارند در سال های آتی در بخشی از زمین‌های زراعی خود این محصول را کشت کنند. این در حالی است که هیچ ادوات مکانیزه‌ای برای کشت و برداشت این محصول وجود نداشته و کارگران با دست، بادام زمینی‌ها را جدا می‌کنند».
وی افزود: «با توجه به گرم شدن هوا و تشدید خشکسالی، کشت بادام زمینی در شهرستان فامنین نسبت به دیگر محصولات کشاورزی باصرفه‌تر است. البته کشت این محصول در منطقه جدید بوده و هنوز چالش‌ها و مشکلات مرتبط با آن نمود پیدا نکرده است؛ البته با کشت متناوب و طی3-2 سال آینده، بخش زیادی از مشکلات مرتفع شده و کشاورزان با خیالی آسوده، به کشت‌های کم آب بر مانند بادام زمینی روی خواهند آورد».

بــــرش

کشت‌های کم آب‌بر مانند غلات، کلزا ، گیاهان دارویی و...، جایگزین کشت‌های پرآب‌بر مانند یونجه، چغندرقند و صیفی‌جات شده و تغییر الگوی کشت در منطقه  در دستور کار قرار داده شده است. همچنین تلاش شده است تا سطح کاشت هندوانه در شهرستان فامنین محدود شده و حتی به صفر برسد.