زیست‌بوم/ رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور از توافق ایران و افغانستان برای تشکیل کارگروه مشترک درباره موضوعات محیط‌زیستی خبر می‌دهد. مهم‌ترین موضوع مشترک این روزها بین تهران و کابل سدسازی‌ افغاستان روی رودخانه مشترک مرزی میان دو کشور است. سدسازی این کشور به قطع کامل ورود آب از هیرمند به دشت سیستان منجر شده است. از سوی دیگر این کشور ساخت سد بخش آباد را روی هیرمند با کمک مالی قطر در دست دارد. ساخت این سد علاوه‌بر تشدید کم‌آبی و افزایش ریزگردها در سیستان‌و‌‌بلوچستان به کاهش ورودی آب به خراسان‌جنوبی منجر خواهد شد. بیشتر کارشناسان خواسته بودند ایران علاوه‌بر رایزنی افغانستان، درباره کمک مالی دولت قطر به سدسازی‌ها روی هیرمند و پیامد آن برای مردم دو سوی مرز در دشت سیستان هم وارد گفت‌و‌گو با این کشور همسایه شود. پیامدهای سدسازی افغانستان روی هیرمند برای مردم افغانستان در آن سوی مرز و در دشت سیستان هم آغاز شده است و آنها چند وقتی است با ریزگردهای ناشی از مسدود‌سازی جریان عادی هیرمند دست و پنجه نرم می‌کنند.

گرد و غبار زابل در زرنج
علی سلاجقه در گفت‌و‌گو با ملا برادر عبدالغنی، معاون رئیس‌الوزرای طالبان دست روی همین درد مشترک می‌گذارد. او به عبدالغنی یادآور می‌شود آن گرد وغباری که مردم زرنج افغانستان را رنج می‌دهد و از سمت زابل سوار بر باد شمال‌غرب به جنوب شرق به زرنج می‌آید، نتیجه سدسازی‌ها روی هیرمند است.
معاون رئیس‌جمهور گرد و غبار را یک مصیبت برای مردم زابل می‌داند و می‌گوید: «خشکیدگی تالاب هامون باعث شده اقتصاد مردم منطقه نیز که شغل‌های ماهی‌گیری، تفرج و گردشگری و به‌طور کلی اقتصادی وابسته به تالاب است، تحت تأثیر قرار بگیرد. این موضوع اقتصاد مردم شما در زرنج و سایر روستاها شهرهای اطراف آن را نیز تحت تأثیر قرار داده و مختل کرده است.»
آمارهای پردیسان همچنین نشان می‌دهد که سالانه ۱۵ میلیون تن گرد و غبار از کانون‌های کشور افغانستان می‌آید و باز هم منطقه زابل و زرنج را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سیاست‌های آبی افغانستان باعث شده تا دشت سیستان که روزگاری به انبار غله منطقه معروف بود حالا به دشتی تبدیل شود که می‌توان از آن گرد و غبار برداشت کرد.
رئیس پردیسان به برگزاری دو نشست بزرگ بین‌المللی در تهران با هدف کنترل ریزگردهای منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این دو سال، دو نشست بزرگ بین‌المللی برای گرد و غبار برگزار کردیم که یکی با حضور کشورهای منطقه و یکی هم با حضور ۵۰ کشور جهان و ۱۶ آژانس بین‌المللی برپا شد. خوشبختانه در این نشست‌ها متوجه شدیم که همگرایی خوبی چه در سطح منطقه و چه در سطح جهانی برای مقابله با گرد و غبار وجود دارد.» سدسازی‌های افغانستان روی هیرمند با کمک کشورهای اروپایی، امریکایی و ترکیه در منطقه اتفاق می‌افتد. سیاست‌های آبی افغانستان که عمدتاً با کمک کشورهای اروپایی، امریکایی و برخی از کشورهای منطقه مثل ترکیه اتفاق می‌افتد، اعتراض دیگر کشورهای منطقه مثل تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان به‌دلیل تکمیل کانال قوش‌تپه را هم در پی داشته است.
به اعتقاد سلاجقه، همکاری مشترک میان ایران و افغانستان، می‌تواند الگوی مناسبی برای همکاری‌های بین دو کشور و در جهت رفع مشکلات مردم دو طرف مرز باشد.
او از آمادگی تهران برای آغاز این همکاری خبر می‌دهد و می‌گوید: «نقشه‌ای تحت عنوان طرح عملیاتی زیر منطقه‌ای شرق و جنوب شرق کشور آماده کرده‌ایم و امیدواریم با همکاری کشورهای منطقه بویژه کشور افغانستان بتوانیم طرحمان را عملیاتی کنیم.»
معاون رئیس‌جمهور می‌گوید: «ما کاملاً آماده‌ایم هر زمان که شما اعلام آمادگی کنید، یک کارگروه مشترک تشکیل بشود تا بتوانیم در زمینه مسائل محیط‌زیستی همکاری و مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم دو کشور را حل کنیم.»
سلاجقه یادآور می‌شود: «ما تمام مطالعات جامع را انجام داده و نقشه‌ها را آماده کرده‌ایم و زمانی که شما اعلام آمادگی بکنید، این کارگروه تشکیل می‌شود و به‌صورت میدانی و عملیاتی شروع به شناسایی نقاط برداشت گرد و غبار و تثبیت آنها می‌کنیم. درحال حاضر تالاب هامون باتوجه به شرایط اقلیمی نیاز به مرطوب‌سازی دارد، یعنی قبل از اینکه به شرایط باشکوهی که در گذشته داشته و محل ارتزاق و رونق اقتصاد مردم بود برسیم، در شرایط فعلی که مردم ما ۱۸۰ روز درگیر گرد و غبار غلیظ هستند نیاز دارد که آب رها شود تا هامون مرطوب شود و دیگر منشأ گرد و غبار نباشد که این اتفاق به‌نفع مردم هر دو کشور در ولایت نیمروز شما و در زابل ماست.»
او امنیت محیط‌زیستی را زیرساخت تمام امنیت‌ها می‌داند و می‌گوید: «علاوه‌بر تمام مشترکاتی که ما داریم، مسائل مربوط به محیط‌زیست یکی از مشترکات اصلی ماست که باید با همکاری، مردم کشورهای‌مان را از این رنج و عذابی که در حوزه محیط‌زیست متوجه آنها شده است، نجات دهیم.»

اگر بارش‌ها مناسب باشد؛ حقابه را رهاسازی می‌کنیم
ملا برادرعبدالغنی نیز در این جلسه می‌گوید: «امیدواریم مذاکرات ما با کشور شما به بهترین شکل پیش برود و نتایج مطلوبی برای مردم هر دو کشور داشته باشد.»
او با سپاسگزاری از جمهوری‌اسلامی برای کمک به زلزله‌زدگان هرات می‌گوید: «اکنون نیز برای پیگیری کمیته‌های مشترک کاری به ایران آمده‌ایم و امیدوار هستیم که این کمیته‌های کاری نتایج مطلوبی داشته باشند و ما با دست پر به افغانستان برگردیم.»
معاون رئیس‌الوزرا طالبان در پاسخ به درخواست سلاجقه مبنی‌بر تشکیل کمیته‌های محیط‌زیستی مشترک و رهاسازی آب به سمت هامون می‌گوید: «ما در افغانستان اداره ملی حفاظت از محیط‌زیست داریم و قبول می‌کنیم که در اولین زمان مناسب مسئولان این اداره را به خدمت شما در ایران بفرستیم تا دراین‌خصوص با شما همکاری کنند. ما نیز از حضور هیأت خودمان در کشور شما و همکاری در حوزه مسائل محیط‌زیست بویژه گرد و غبار استقبال می‌کنیم.»
عبدالغنی‌برادر درباره رهاسازی آب می‌گوید: «اگر آبی باشد، ما هم به‌دنبال این هستیم که حقابه ایران را رهاسازی کنیم و دلیلی ندارد که بخواهیم از این کار امتناع کنیم. الان کشور ما درگیر خشکسالی است و همین خشکسالی باعث خشکی هامون شده است. در زمانی که بارش‌ها مناسب باشد، قطعاً رهاسازی آب نیز انجام خواهد شد و هامون بار دیگر پرآب می‌شود.»
عبدالغنی به مهاجرت اقلیمی تعداد زیادی از مردم افغانستان در ایالت نیمروز، در شهر زرنج و شهرهای اطراف به خاطر خشکسالی شدید اشاره می‌کند و می‌گوید: «درحال حاضر آبی در این منطقه وجود ندارد و به‌همین دلیل امکان حیات مسیر نیست.»
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که سیاست‌های آبی افغانستان و اصرار بر سدسازی روی هیرمند به مهاجرت مردم افغانستان این‌بار نه به دلیل جنگ که به دلایلی اقلیمی دامن خواهد زد. این پیش‌بینی‌ها می‌گوید مهاجرت‌های اقلیمی ناشی از سدسازی افغانستان به تسلط بیشتر پاکستان بر افغانستان خواهد انجامید.