روابط ایران و افغانستان، وارد فاز جدیدی شد. هر دو کشور به این نتیجه رسیدند که میزان مبادلات تجاری فعلی، کافی نیست و باید توسعه روابط اقتصادی با جدیت بیشتری دنبال شود. برای تحقق این امر روز گذشته هیأت اقتصادی 30 نفره از افغانستان به ایران آمد تا طرفین دوباره درباره تحقق تجارت حداقل 3 میلیارد دلاری و 10 میلیارد دلاری برای سال‌های آینده صحبت کنند. در دولت روحانی به‌خصوص در دوره دوم ریاست جمهوری او، ‌تجارت ایران با اکثر کشورها بویژه همسایگان کاهشی شد. حتی در دوره‌هایی کشورهای همسایه از بی‌توجهی ایران به توسعه تجارت گله‌مند بودند. دولت روحانی سعی کرد مقصر کم‌کاری‌ها را تحریم جلوه دهد و بگوید که ما می‌خواهیم همکاری کنیم اما به خاطر تحریم با بن‌بست روبه‌رو می‌شویم. اما مشکل اصلی تیم اقتصادی دولت روحانی این بود که تمام موضوعات اقتصادی را به اروپا گره زده بود و این‌گونه وانمود می‌کردند که اگر با اروپا به تفاهم برسند، ‌تجارت رونق می‌گیرد. این غفلت تاریخی باعث شد، ‌تجار از بازار کشورهای همسایه جا بمانند و نتوانند فعالیت‌های توسعه‌ای خود را ادامه دهند و به اجبار بازار خود را به رقبا هدیه دادند چرا که از سوی دولت، هیچ حمایتی دریافت نمی‌کردند.

رشد 15 تا 20 درصدی
اما دولت سیزدهم بنا را بر احیای روابط با کشورهای مختلف و به‌خصوص همسایه گذاشت و همین امر باعث شد که از سال 1400، ‌مبادلات تجاری کشور افزایش پیدا کند. یکی از کشورهایی که دولت سیزدهم به دنبال توسعه روابط با آن است، ‌افغانستان است؛ کشوری که با ایران هم‌مرز است و تجار به‌خوبی می‌توانند به آن صادرات داشته باشند. تجارت ایران و افغانستان در حالی در دولت گذشته به پایین‌ترین حد خود رسید که در سال ۹۵ نزدیک به 2.5 میلیارد دلار دادوستد ثبت شده بود؛ همچنین در مقطعی (سال 1391) تجارت دو کشور به عدد 3 میلیارد دلار رسیده بود. بر اساس آخرین آمارها میزان تجارت دو کشور همسایه در نیمه نخست امسال رشد ۱۵ تا ۲۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته و شرایط برای افزایش هر چه بیشتر مبادله اقتصادی فراهم شده است. سال گذشته میزان تجارت دو کشور بیش از ۹۷۰ میلیون دلار بوده است.

سرمایه‌های افغان در راه ایران
حسین سلیمی، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان، گفت: بزودی خبرهای خوشی در ارتباط تجاری با افغانستان رسانه‌ای خواهد شد و دو کشور وارد فاز جدیدی از همکاری‌های مشترک خواهند شد.
او افزود: میزان درخواست برای همکاری مشترک از سوی افغانستان، روبه افزایش است و این امر می‌تواند شرایط بسیار خوبی را برای فعالان اقتصادی فراهم کند. اگر شرایط برای افغان‌ها مناسب شود، ‌به جای آنکه سرمایه این کشور به سمت ترکیه برود، ‌می‌تواند به سمت ایران هدایت شود.
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان گفت: در گذشته درخواست‌های سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران افغان، معطوف به رقم 300 هزار دلار به عنوان کف سرمایه‌گذاری برای دریافت اقامت بود، اما اخیراً این ارقام افزایش یافته به طوری که اکنون یک پروژه سرمایه‌گذاری برای کشت محصولات کشاورزی و دامپروری با رقم 17 میلیون دلار در کرمانشاه تعریف شده است. یا یکی از سرمایه‌گذاران، پروژه‌ای برای کشت گلخانه‌ای در منطقه خراسان ایجاد کرده که ارزش این سرمایه‌گذاری بیش از یک میلیون دلار است.
او ادامه داد: 80 درصد سرمایه‌گذاری افغانستانی‌ها در خراسان رضوی است. مشکلات مهاجران افغان برای اقامت، دریافت شناسنامه و نیز حق تحصیل فرزندان آنها از مسائل مهم است. برای توسعه مراودات با این کشور می‌توان از الگوهای مختلفی بهره گرفت؛ از جمله ایجاد واحد صنعتی مشترک در خاک افغانستان بویژه در صنعت خودرو یا حوزه معدن. همچنین با توجه به برخورداری افغانستان از آب کافی، می‌توان نسبت به کشت فراسرزمینی، فرآوری محصولات در ایران و صادرات به این کشور اقدام کرد.

تکرار تجربه 3 میلیارد دلاری
پیش از این محمدصادق قنادزاده، معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران با بیان اینکه افغانستان شریک راهبردی ایران است، اظهار کرد: دو کشور با یکدیگر پیوندهای بسیار سیاسی، تاریخی و فرهنگی دارند و به همین دلیل ارتباطات نزدیک بویژه درخصوص توسعه اقتصادی می‌توانند داشته باشند.
 او با اشاره به اینکه ایران شریک تجاری افغانستان است و طی سال‌های متمادی نیز در همین جایگاه قرار داشتیم، تأکید کرد: سال گذشته میزان تجارت دو کشور بیش از ۹۷۰ میلیون دلار بوده است. در نیمه نخست امسال آمارها حاکی از رشد ۱۵ تا ۲۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته و شرایط برای افزایش هر چه بیشتر آن فراهم است. قنادزاده با بیان اینکه ایران و افغانستان 3 میلیارد دلار تجارت را تجربه کرده‌اند، خاطرنشان کرد: عدم ثبات سیاسی افغانستان، فراهم نبودن زیرساخت‌ها و‌ گذرگاه و ناآمادگی گمرکات از جمله موانع توسعه اقتصادی دو کشور بوده که با برداشته شدن این مشکلات دسترسی به 3 میلیارد دلار تجارت گذشته به سهولت قابل انجام است. او با بیان اینکه پیگیر امضای توافق تجارت ترجیحی با افغانستان هستیم، تصریح کرد: مذاکرات به سمت تجارت آزاد نیز پیش می‌رود و لیست‌هایی درخصوص کالاهای مورد نظر دو کشور بویژه در بخش کشاورزی برای بررسی‌های بیشتر تبادل شده است. معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران گفت: از ۹۷۰ میلیون دلار تجارت، ۹۵۰ میلیون دلار صادرات ایران و ۲۰ میلیون دلار واردات بوده است که با مذاکرات بیشتر و افزایش تولیدات افغانستان این روند به سمت تعادل پیش خواهد رفت.
معاون سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه محصولات صنعتی، پتروشیمی و صنایع غذایی از جمله کالاهای صادراتی ایران به افغانستان است، تصریح کرد: این کشور در تلاش برای بهبود شرایط است و افزایش تولیدات داخلی و صنعتی شدن را در دستور کار دارد که ایران می‌تواند با انتقال تکنولوژی و تجربیات صنعتی در این راستا کمک‌هایی را انجام دهد. او با تأکید بر اینکه افغانستان در مسیر بازسازی و توسعه است، اظهار داشت: برای افزایش حجم پروژه‌های مشترک خدمات فنی و مهندسی آماده هستیم که با توجه به ارتباطات گسترده فرهنگی و هم‌زبانی با این کشور، نفوذ به بازار ساده‌تر از بازارهای دیگر خواهد بود اما باید به رفع موانع توجه بیشتری نشان دهیم.

برش

ظرفیت مناسب برای گسترش روابط تجاری
محمدمهدی جوانمرد‌ قصاب، مشاور اقتصادی نماینده ویژه رئیس‌جمهور گفته بود: ایران و افغانستان ظرفیت اقتصادی مناسبی برای گسترش روابط تجاری با یکدیگر دارند بویژه در بخش‌های خدمات فنی و مهندسی، حمل و نقل و ترانزیت می‌توانند اقدامات بسیاری انجام دهند.
او با بیان اینکه اقتصاد ایران و افغانستان می‌توانند مکملی برای هم باشند، تصریح کرد: دو کشور برای استفاده از این شرایط نیاز به یک برنامه استراتژیک بلندمدت دارند که با همت حکام افغانستان و دولت ایران این روند در حال شکل‌گیری است. جوانمرد قصاب با تأکید بر اینکه سهم ایران در بازار افغانستان سهم مناسبی است، خاطرنشان کرد: توسعه روابط با این کشور منوط به تولید و صادرات محصولات ایرانی نمی‌شود بلکه برخی از تولیدکننده‌های افغانستانی در ایران فعال هستند که با هزینه تمام‌شده پایین‌تر به عنوان یک مزیت مناسب نسبت به دیگر کشورها در ایران تولیدات دارند و محصولات را به کشور خود صادر می‌کنند.
او با اشاره به سهم ۳۵ درصدی ایران از بازار افغانستان، تأکید کرد: فقط به دنبال صادرات نیستیم بلکه انتقال تکنولوژی و خدمات فنی و مهندسی به این کشور و افزایش تولید محصولات در خاک افغانستان از برنامه‌های در دستور کار است.