محمدحسین باقی
الجزیره/ دنیای اقتصاد

شبکه «الجزیره» در گزارشی تحلیلی-توصیفی، نمایی از صحنه نبرد فعلی در غزه ترسیم کرده است؛ صحنه‌ای که در یک سوی آن رزمندگان به نسبت کم شمار، اما با انگیزه حماس قرار دارند و در طرف مقابل، رژیم صهیونیستی که نه تنها از ارتشی مدرن برخوردار است، بلکه حمایت قدرت‌های غربی را هم پشت خود دارد. الجزیره در این گزارش توضیح داده است که چرا این نبرد نابرابر، اتفاقاً به شکست طرفی منجر خواهد شد که به ظاهر از قوی‌ترین سلاح‌ها هم برخوردار است. تونل‌های تودرتو و پیچیده که با مهندسی پیچیده و نیروی انسانی ماهر ساخته شده، به همراه ارتباطات امن رزمندگان حماس، راز ناتوانی دشمن صهیونیستی برای غلبه یافتن بر آنان است. این گزارش را که از سوی «محمدحسین باقی» ترجمه شده در زیر می‌خوانید.

نبرد هنوز آغاز نشده است
حمله ترکیبی قوی صهیونیست ها به غزه که از جمعه ‌شب آغاز شد و تا روز شنبه ادامه یافت، هنوز مشخص نیست که آیا اولین گام در حرکت بزرگی است که اسرائیل اعلام کرده یا فقط یک بررسی دیگر برای آزمودن مقاومت فلسطین است.
ارتش اسرائیل چهارشنبه و پنجشنبه‌شب دو «یورش زمینی» (attack یعنی تلاش برای کسب، تغییر، نابودی، از میان برداشتن، کاشتن یا کشف اطلاعات بدون دسترسی یا اجازه مجاز) با دامنه محدود انجام داد و ویدیوهایی را برای استفاده از آنها در تبلیغات منتشر کرد. در هر دو مورد، ارتش رژیم قبل از طلوع فجر به سمت اسرائیل عقب‌نشینی کرد. به نظر می‌رسد یورشی که هنوز ادامه دارد، «یورش بزرگ» نیست. اما به‌عنوان گسترش آشکار دو تهاجم قبلی به غزه، ممکن است زمینه‌سازی برای یک «تجاوز همه‌جانبه» (offensive) باشد.

استفاده رژیم صهیونیستی از جنگ الکترونیک
گزارش‌های روز شنبه از غزه ممکن است آخرین گزارش‌هایی باشد که از طریق شبکه‌های تلفن همراه و اینترنت زمینی منتشر شده است. نیروهای اسرائیلی به زیرساخت‌های مخابراتی ضربه زدند و غزه اکنون تقریباً در خاموشی کامل ارتباطات قرار دارد. تنها راه برای رساندن اطلاعات به جهان، تعداد کمی از تلفن‌های ماهواره‌ای باقی‌مانده است. اما آنها می‌توانند در هر زمانی مورد هدف قرار گیرند. هواپیماهای جنگ الکترونیک اختصاصی نیروی هوایی اسرائیل می‌توانند هر وسیله‌ای را که با ماهواره‌های ارتباطی در مدار پایین مبادله می‌کند، مشخص کنند و با موشک‌های مرگبار هوا به زمین دست به حمله علیه آن بزنند. این تکنیک، یعنی جنگ الکترونیک و بعد یورش جنگنده‌ها با استفاده از سیگنال‌های دریافتی، چندان جدید نیست. برای اولین‌بار در سال1996 از سوی روس‌ها برای ترور «جوخار دودایف» رئیس‌جمهور چچن استفاده شد؛ یعنی زمانی که دودایف از تلفن ماهواره‌ای برای ارتباطات خود استفاده می‌کرد.

شهادت یحیی عیاش
نمونه ای از  موفق جنگ الکترونیک
باوجود این اسرائیلی‌ها سابقه طولانی قتل‌های هدفمند با استفاده از تلفن‌های همراه برای شناسایی و مکان‌یابی هدف را دارند. یکی از اولین قربانیان این تکنیک «یحیی عیاش» رهبر حماس بود. عیاش در همان سالی شهید شد که دودایف هدف قرار گرفت و کشته شد.

ابتکار حماس برای مقابله با جنگ الکترونیک
با این حال، تخریب راه‌های ارتباطی و استفاده از اقدامات متقابل الکترونیکی برای مسدود کردن خطوط عمومی باقی‌مانده، آسیبی به جنگجویان حماس نخواهد رساند که با دانستن تاکتیک‌ها و توانایی‌های اسرائیل، برای این اقدام آماده شده‌اند. منابع فلسطینی مدعی هستند که حماس زیرساخت‌های ارتباطی «ضد اسرائیل» را در شبکه گسترده تونل‌های خود در زیر نوار غزه نصب کرده است.
گفته می‌شود ده‌ها کیلومتر کابل با محافظ الکترومغناطیسی قوی برای جلوگیری از تشخیص و رهگیری سیگنال‌ها در تونل‌ها قرار دارد. این تجهیزات که در مدرن‌ترین تونل‌ها نصب شده‌اند، در مکان‌های بسیار عمیق‌ قرار گرفته‌اند و تقریباً به‌طور کامل در برابر جنگ و جاسوسی الکترونیک اسرائیلی‌ها ایمن هستند. کابل‌ها کمترین مقدار تابش الکترومغناطیسی را از خود ساطع می‌کنند و عمق زیاد آنها که تقریباً در 20متری زیر زمین قرار گرفته‌اند، باعث می‌شود که در عمل از تشخیص و رهگیری سیگنال جلوگیری ‌کند. این ابزارهای ارتباطی جدید و امن، ممکن است توضیح دهند که حماس چگونه موفق شد برنامه‌های خود را برای حمله 7اکتبر مخفی نگه دارد.

تونل‌های حماس آسیب ندیده‌اند
روز شنبه، «یوآو گالانت» وزیر دفاع رژیم اسرائیل اعتراف کرد که نیروهای وی به‌طور خاص این تونل‌ها را هدف قرار داده‌اند. اسرائیل مدعی شد که بیش از 150هدف زیرزمینی را هدف قرار داده است؛ اما این ادعا را نمی‌شود به آسانی باور کرد. شاید 150تونل به هم پیوسته وجود داشته باشد.
از زمانی که حماس برای اولین‌بار جنگ زیرزمینی را آغاز کرد، تونل‌های آن از گودال‌هایی با اشکال اولیه، به عمق چندین متر منتقل شده و به سازه‌های پیچیده، مهندسی‌شده و با پوشش بتنی تبدیل شده‌اند. طبق گزارش‌ها اکنون این تونل‌ها تا عمق 20متری (66 فوت) زیر سطح زمین قرار دارند.

تونل‌ها، دور از دسترس بمب‌های سنگرشکن
دلایل این عمق زیاد تونل‌های حماس - شاهکاری که نیاز به تلاش مهندسی قابل توجه و استفاده از نیروی انسانی ماهر دارد - عبور از زیر موانع مرزی اسرائیل است، مانند دیوارهای بتنی بلند که تا عمق هشت متر (26فوت) زیر سطح زمین امتداد دارند.
حفاری در عمق به حماس امکان بیشتری می‌دهد تا تونل‌هایشان نسبت به بمباران اسرائیل مصون بماند. بمب‌های آهنی معمولی- به‌صورت سقوط آزاد یا هدایت‌شونده لیزری- نفوذ ضعیفی در عمق زمین دارند. در این صورت، هر چیزی که عمیق‌تر از یک متر باشد (3فوت) نسبتاً امن است. برای از بین بردن اهدافی که در عمق بیشتر زمین پنهان شده‌اند، مهمات ویژه‌ای مورد نیاز است. بمب‌های شتاب‌دار راکتی که در اصل برای نفوذ به بتن ضخیم و قوی، مانند باند فرودگاه و انفجار در زمین نرم زیر آن ساخته شده‌اند و سطح سنگ‌فرش را بالا می‌برند و آن را برای هواپیما غیرقابل استفاده می‌کنند، می‌توانند علیه تونل‌ها و پناهگاه‌های زیرزمینی هم استفاده شوند. اما در غزه، کارآیی این بمب‌ها مشکوک است؛ زیرا توانایی نفوذ به عمق 20متری زمین را ندارند.
تا اینجا، حماس با پشت سر گذاشتن بمباران‌های بسیار، مراقبت خوبی برای موقعیت‌یابی و قرار دادن تأسیسات زیرزمینی خود در زیر سازه‌های سطحی انجام داده است. تونل‌های آن احتمالاً تا جایی که ممکن است زیر ساختمان‌ها امتداد می‌یابد.
این امر باعث حفاظت از تونل‌ها در چندین طبقه بتنی می‌شود که حتی مهمات بزرگ‌تر نیز در نفوذ به آنها مشکل دارند. بمب‌ها و راکت‌ها معمولاً وقتی به مانعی سخت برخورد می‌کنند، منفجر می‌شوند و به اولین طبقه بتنی نفوذ می‌کنند؛ اما قدرت عبور از طبقه‌های بعدی را ندارند. اگر قرار باشد تخریبی صورت بگیرد، این تخریب با کلاهک‌های پشت سر هم ممکن می‌شود. یعنی همان‌جایی که اولین انفجار صورت گرفت، باید انفجارهای بعدی هم درست در همان‌جا صورت بگیرد تا طبقات زیرین یکی بعد از دیگری فرو بریزد. اکثر کلاهک‌های فعلی برای از بین بردن دو سطح یا دو طبقه - و حداکثر سه‌طبقه - طراحی شده است؛ اما هیچ‌کدام نمی‌توانند از سه یا چهار طبقه هم عبور کنند. «بمب‌های سنگرشکن» هم که اهمیت خاصی دارند و برای زدن بزرگ‌ترین و سخت‌ترین پناهگاه‌های زیرزمینی طراحی شده‌اند، بی‌تردید در این درگیری «تغییردهنده بازی» نیستند. چنین نفوذگرهای عمیقی برای شکستن سقف‌های بتنی عظیم سنگرهای صدام حسین، رهبر سابق عراق، طراحی شده بودند.

چرا استفاده از بمب‌های سنگرشکن عملی نیست؟
اما استفاده از این بمب‌ها هم راه‌حلی بسیار غیرعملی و بسیار پرهزینه خواهند بود. زیرا با وجود فناوری برتر رژیم اسرائیل، هنوز شانس بسیار کمی برای شناسایی دقیق تونل‌های عمیق حماس وجود دارد. هدر دادن هزاران بمب، بدون هیچ نتیجه‌ای، راه مؤثری نیست. ضمن اینکه ایالات متحده هم از این «ابر نفوذگر» در حمله به عراق استفاده نکرد. اسرائیل تعداد نامعلومی از بمب‌های «به عمق رونده» 2100کیلوگرمی (4500پوندی) GBU-28 خریداری کرد؛ اما بعید است این بمب‌ها بتوانند تفاوت استراتژیک در صحنه نبرد و نسبت به تونل‌های حماس ایجاد کنند. زیرا عراق چند ده سنگر فرماندهی اصلی داشت که مکان آنها به‌طور کلی شناخته شده بود؛ درحالی‌که حماس دارای امکانات کوچک‌تر است که بیشتر آنها در زیر ساختمان‌ها پنهان شده است.
باید ببینیم که این شرایط چگونه پیش می‌رود. آیا منجر به حمله بزرگ می‌شود؟ باید دید که تشدید اخیر منازعات چگونه توسعه خواهد یافت، آیا منجر به حمله‌ای در چندین جهت با استفاده از حداقل 30هزار نیروی زمینی خواهد شد یا اینکه شرایط به سمت آرام شدن خواهد رفت؟
رژیم اسرائیل طی چند روز گذشته نشان داده که نمی‌تواند به یک ابتکار استراتژیک بزرگ برای پیروزی در جنگ روی زمین دست بزند. به این ترتیب گام‌های بعدی این رژیم نشان خواهد داد که چقدر از عملکرد خود - و حماس - درس گرفته است.