با تدوین لایحه رمزارزها و ارسال آن به مجلس
دولت خلأ قانونی بازار رمزارزها را برطرف می‌کند
«چندی پیش محمد دهقان معاون حقوقی رئیس‌جمهور در حاشیه همایش مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم از آماده شدن لایحه رمزارزها برای ارسال به مجلس خبر داد و گفت: آیین‌نامه جامعی را درباره رمزارزها در دولت تصویب و لایحه‌ای را تنظیم کرده‌ایم که برای تبدیل شدن به قانون آن را به مجلس می‌فرستیم. رمزارزها می‌توانند بستری برای فعالیت‌های پولشویی باشند. در گذشته اقدام خاصی برای قوانین و مقررات رمزارزها صورت نگرفته است. سال ۹۸ در دولت قبل آیین‌نامه‌ای به تصویب رسید که ناقص بود. ما در دولت سیزدهم درباره رمزارزها آیین‌نامه قوی و جامعی را تصویب کردیم.» از فعالیت رمزارزها در کشور چندسالی است می‌گذرد و در سال 98 دولت وقت این صنعت را به رسمیت شناخت ولی هنوز قانون مدونی برای بخش رمزارزها به خصوص تبادل رمزارز در کشور وجود ندارد. هرچند برخی کارشناسان معتقد هستند مانند بسیاری از کشورها هنوز تدوین قانون برای این حوزه زود است و باید از تنظیم گری برای این بخش استفاده کرد ولی برخی دیگر از تدوین قانون برای این حوزه استقبال کردند. کارشناسان حوزه بلاکچین درباره این اقدام دولت به «ایران» می‌گویند.
سوسن صادقی
خبر نگار
سکوهای قانونی با کمترین پولشویی
«دولت لایحه‌ای جامع و کامل در تمام حوزه‌های بلاکچین و رمزنگاری شده اعم از استخراج رمزارزها و توکن‌ها، نگهداری از آنها و کیف پول و تبادل رمزارزها و پرداخت از طریق دارایی‌های رمزارز تدوین کرده که اتفاق خوبی است.»
عباس آشتیانی رئیــــــــس انجمن بلاکچین ایران با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: از آنجایی که این لایحه به صورت کامل دیده شده است نیاز به قانون و آیین‌نامه‌های اجرایی بسیار زیادی دارد و برای اینکه به یک خروجی مناسب برسد نیاز به زمان زیادی دارد. از آنجایی که این لایحه برای تبدیل به قانون و تدوین آیین‌نامه زمانبر است از این رو از معاونت حقوقی ریاست جمهوری درخواست کرده‌ایم حداقل تعریف دارایی نامشروع از دارایی‌های رمزارزها را جزو اولویت قرار داده و در دستور کار قرار دهد تا کار این بخش سریع‌تر انجام شود.
این کارشناس حوزه بلاکچین در پاسخ به این سؤال که آیا بازار پولشویی با رمزارزها داغ است، اظهار کرد: امروزه طلا، ارز، آثار هنری، املاک و غیره برای پولشویی استفاده می‌شود ولی به نظر می‌رسد در زمینه استفاده از رمزارزها در پولشویی اغراق شده است چون در کشور ما بازار شفاف و مشاهده پذیر با حجم مناسب در پلتفرم‌های تبادل رمزارز داخل کشور وجود دارد که همه با احراز هویت قوی و شناسایی دقیق کاربر انجام می‌دهند.
آشتیانی با بیان اینکه در بازار تنظیم پذیر و از طریق سکوهای تبادل رمزارز و سامانه‌های برخط معاملاتی با تبادل قوی در حال انجام هستند، گفت: در این فضای شفاف احراز هویت شده کمترین میزان از پولشویی در حوزه رمزارزها رخ می‌دهد، به عبارتی نرخ استفاده برای فعالیت‌های مجرمانه و پولشویی در پلتفرم‌های داخلی بسیار ناچیز است.
وی افزود: پولشویی بیشتر در بازار زمینی که در کانال‌های تلگرام و بازار پلتفرم‌های خارج از کشور است، رخ می‌دهد؛ باید گفت آنها تهدیدی برای امنیت اقتصادی کشور و بستری برای فعالیت‌های مجرمانه هستند.
رئیس انجمن بلاکچین با تأکید بر اینکه ما می‌دانیم حاکمیت به دنبال حمایت از فعالان تنظیم پذیر داخل کشور است، بیان کرد: امیدواریم قوانینی که قرار است در آینده به تصویب مجلس برسد محدود کننده نباشد، چون اگر محدودکننده باشد، می‌تواند خود تهدید حساب شود و به جای بازار شفاف و مشاهده پذیر داخل کشور، بازار زیرزمینی را رشد دهد.
به اعتقاد این کارشناس اگر مبادلات رمزارزها از طریق پلتفرم‌های تنظیم پذیر و مشاهده پذیر داخل کشور انجام نشود، اشتیاق به این کار کم نشده، بلکه بازارهای زیرزمینی نقدپذیرتر می‌شود و تمایل مردم به سمت بازارهای زیرزمینی برای تأمین نیازهای خود از طریق کانال‌های زیرزمینی افزایش می‌یابد. به عبارتی با محدود کردن از طریق قوانین، غیرمستقیم به حوزه‌های زیرزمینی و نقدپذیری بازارهای زیرزمینی کانال‌های خارج از کشور و خروج سرمایه کمک می‌کنیم.
آشتیانی گفت: قوانین در این حوزه باید حساس و با پوشش ریسک کامل تدوین شوند و نمی‌توان با یک قانون مشخص این حوزه را محدود کرد، بلکه می‌توانیم این بازار را از روزمینی به زیرزمینی سوق دهیم.
استقبال بازار تبادل رمزارزها از قانون شفاف و مدون
امیرحسین راد، مدیرعامل نوبیتکس افزود: در حال حاضر قانون شفاف و مدونی برای بازار رمزارزها در ایران وجود ندارد و ارسال لایحه‌ای از سوی دولت برای حوزه رمزارزها به مجلس می‌تواند نظارت‌ها و شفافیت‌ها را افزایش دهد و ما از این شفافیت استقبال می‌کنیم.
راد گفت: این حوزه نیاز به قانونگذاری تخصصی دارد چون اگر این قانونمندی به معنی محدودیت باشد، می‌تواند نتیجه عکس برای رگولاتور داشته باشد و کاربر ایرانی را از بسترهای قانونی فراری دهد.
این فعال حوزه تبادل رمزارزها با بیان اینکه باید در فرایند قانونگذاری، از نظرات کارشناسان و فعالان تخصصی که سال‌هاست در این صنعت فعالیت می‌کنند، استفاده کرد، تأکید کرد: پلتفرم‌های حوزه رمزارز آماده‌اند نظرات کارشناسی بخش خصوصی را برای تدوین بهتر قانون، ارائه دهند. با اینکه در حال حاضر نگاه مثبتی از سمت دولت برای همکاری و همراهی با فعالان حوزه رمزارز از طریق انجمن فین‌تک و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای وجود دارد اما این تعامل کافی نیست و تعامل بیش از این را می‌طلبد.
این کارشناس با بیان اینکه قانونمندی معقول و کارشناسی‌شده، ریسک‌ها و دغدغه‌های دولت‌ها را کاهش داده است، اظهار کرد: ما نیازمند همکاری دولت و بخش خصوصی برای توسعه این صنعت و در عین حال کاهش دغدغه‌های رگولاتور هستیم و معتقدیم درک پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بلاکچین و رمزارز، نگاه‌ها را تغییر می‌دهد بنابراین باید فضایی مهیا شود تا مردم کشور بتوانند از صنعت مالی نوین همگام با دنیا بهره‌مند شوند.
این فعال حوزه تبادل رمزارزها با اشاره به اینکه استقبال ایرانیان از بازار تبادل رمزارزها بالاست، گفت: در حال حاضر در یکی از پلتفرم‌های تبادل رمزارز بیشتر از 5 و نیم میلیون کاربر وجود دارد و در سال 2022 که سال نزولی بازار رمزارزها بود (در شرایط نزولی معمولاً تعداد معاملات کاهش پیدا می‌کند) 67 میلیون و 600 هزار معامله در بستر این پلتفرم انجام شده و این نشان از بزرگی بازار رمزارزها در کشور دارد.
وی در پاسخ به این سؤال که میزان پولشویی با رمزارزها چقدر متداول است، گفت: بخش عمده معاملاتی که در بازار رمزارزها انجام می‌شود، معاملات سالم هستند. در این بازار مانند هر سیستم مالی دیگری امکان استفاده با مقاصد مجرمانه وجود دارد اما تعداد پولشویی، تخلف و جرم در این بستر، کمتر از سیستم‌های مالی سنتی است.
وی تصریح کرد: بر اساس مطالعه‌ای که در سال 2018 در ژاپن انجام گرفت، سهم پولشویی با رمزارزها در پرونده‌های کشف‌شده، کمتر از 2 درصد کل موارد پولشویی بود. این بدان معناست که کماکان سیستم مالی سنتی گزینه بسیار بهتری برای پولشویی است.
به گفته وی پلتفرم‌های رمزارز همواره برای محدود کردن اقدامات مجرمانه پیش‌قدم بوده‌اند، چراکه هر چه این بازار سالم‌تر و شفاف‌تر باشد، به نفع پلتفرم‌های فعال و کل اکوسیستم رمزارزی است.
راد با طرح سؤالی مبنی بر اینکه اگر در یک بانک تراکنش‌های مجرمانه مانند فیشینگ، قمار و... صورت بگیرد، آیا می‌توان سیستم بانکی کشور را تعطیل کرد؟ گفت: باید به دنبال راه‌هایی برای کاهش اقدامات مجرمانه و محدود کردن زمینه‌های تخلف در این بستر باشیم و نگاه سلبی و محدود کننده نداشته باشیم. درباره بازار رمزارزها همین موضوع هم صدق می‌کند بنابراین ممکن است اقدام مجرمانه‌ای در ابعاد بسیار کوچک نسبت به معاملات سالم صورت بگیرد ولی باید تلاش کنیم زمینه‌های این اقدامات مجرمانه محدود شود.
راد با بیان اینکه بیشتر موارد مجرمانه مربوط به سوءاستفاده کلاهبردار از کاربر عادی است تا در فرایند فیشینگ از حساب کاربری فرد استفاده شود، گفت: پلتفرم‌ها با به کارگیری الگوریتم‌هایی برای شناسایی موارد فیشینگ، حساب کاربری افراد مشکوک را برای مدتی تا زمان رسیدگی مسدود می‌کنند ولی مهم‌ترین اقدام برای کاهش این موارد، آموزش‌های مستمر به افراد از سوی پلیس فتا و پلتفرم‌های رمزارزی است تا از حساب کاربری کاربران پلتفرم‌های تبادل برای مقاصد فیشینگ سوءاستفاده نشود.وی با اشاره به اینکه اقدامات خوبی برای مقابله با فیشینگ صورت گرفته و تعداد تراکنش‌های مجرمانه را کاهش داده است، افزود: البته اقدامات باید معقول و منطقی باشد.
تنظیم گری به جای قانون
امید علوی کارشناس حوزه رمزارزها به «ایران» گفت: ما هم خبر ارسال لایحه در زمینه رمزارزها را شنیده‌ایم ولی دراین باره از بخش خصوصی نظر خواهی نشده است.
علوی افزود: هرجایی که طرح و مصوبه‌ای بدون مشورت بخش خصوصی تدوین و اجرا شده، نتیجه‌ای در بر نداشته است بنابراین برای اینکه دولت و مردم متضرر نشوند بهتر است از نظر فعالان و ذینفعان بخش خصوصی استفاده کرده و در لایحه
لحاظ کنند.
وی گفت: هرچند که اعتقاد دارم قانونگذاری برای حوزه رمزارزها زود است و بهتر است مقرره‌گذاری شود و با دستورالعمل‌ها و مخصوصاً با تنظیم گری و با مشارکت ان جی او‌ها نظارت و کنترل انجام شود. تنظیم‌گیری بهتر است با کمترین مداخله دولت و مسئولیت پذیری انجمن‌ها صورت بگیرد.
بــــرش
رمز ارز چیست؟
ارز دیجیتال، رمزارز، ارز رمزپایه و پول رمزنگاری شده، همگی نام‌های دیگر کریپتوکارنسی (Cryptocurrency) در زبان فارسی هستند که از یک مفهوم واحد صحبت می‌کنند؛ مفهومی که شاید برای بسیاری از افراد، گنگ و مرموز و مبهم باشد.ارز دیجیتال یا رمزارز شکلی از پول است که به‌صورت دیجیتال یا مجازی ایجاد می‌شود و برای مبادله می‌توان از آن استفاده کرد. کریپتوکارنسی‌ها تمام ویژگی‌های پول‌های رایج را به جز ماهیت فیزیکی دارا هستند و از تکنولوژی رمزنگاری برای ایمن‌سازی و تأیید تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. همچنین می‌توان آنها را به سادگی مانند تراکنش‌های بانکی و با محدودیت‌های بسیار کمتر انتقال داد یا با ارزهای دیگر مبادله کرد و خرید آنلاین و کارهایی از این قبیل انجام داد. در ارزهای دیجیتال خبری از بانک یا نهاد مرکزی برای وضع قوانین و افتتاح حساب وجود ندارد؛ همه‌چیز به‌صورت خودکار و از سوی کدهای برنامه‌نویسی به‌صورت غیرمتمرکز انجام خواهد شد.
رمزارزها دارای ویژگی‌های خاصی هستند که تفاوت‌های بنیادی با پول معمولی ایجاد می‌کند. رمزارزها غیرمتمرکز هستند یعنی کنترل بازار ارزهای دیجیتال در اختیار سازمان یا نهاد دولتی نیست. در دنیای ارزهای دیجیتال همه‌چیز با شفافیت ثبت می‌شود و با مرورگرهای بلاکچینی، می‌توان تراکنش‌های مختلف را ردیابی کرد. همچنین اگر به اشتباه یا به هر دلیلی، دارایی به آدرسی دیگر ارسال شود، امکان برگشت آنها وجود ندارد. ارز دیجیتال محدودیت‌های جغرافیایی را از بین برده است. همچنین در بستر بلاکچین، تراکنش‌ها تقریباً به‌صورت آنی در شبکه منتشر و در چند دقیقه تأیید می‌شوند. استفاده از رمزنگاری کلید عمومی (آدرسی شبیه به شماره حساب بانکی که برای دریافت ارزهای دیجیتال، آن را در اختیار سایرین قرار می‌دهید) و خصوصی (از یک رشته حرف و عدد تشکیل شده که مشابه رمزعبور و برای انجام عملیات در کیف پول، از آن استفاده می‌شود و نباید آن را در اختیار کسی قرار داد) به امنیت ارزهای دیجیتال کمک می‌کند. برای استفاده از ارزهای دیجیتال فقط به اینترنت، کیف پول و دارایی نیاز است و لازم نیست از جایی مجوز گرفت.
رمزارزها به دو گروه بیت کوین و آلتکوین (Alternative coin) تقسیم می‌شوند. بیت‌کوین به‌دلیل پیشگام بودن و ویژگی‌های خاصش نوعی تافته جدا بافته است. به همین خاطر به تمام رمزارزهایی که پس از آن ایجاد شده‌اند، آلتکوین به معنی کوین جایگزین گفته می‌شود.در سمت دیگر یک دسته‌بندی با عنوان کوین و توکن وجود دارد. کوین‌ها بلاکچین‌های (بلاکچین یک سیستم ثبت اطلاعات است که داده‌ها را به گونه‌ای ذخیره می‌کند تا امکان تغییر و دستکاری آنها وجود نداشته باشد یا به حداقل برسد) اختصاص دارند؛ مانند بیت‌کوین و اتریوم. اما توکن‌ها رمزارزهایی هستند که روی بلاکچین‌های دیگر مثل اتریوم راه‌اندازی می‌شوند. توکن‌ها به لحاظ طراحی و پیاده‌سازی، ساده‌تر از کوین‌ها هستند؛ چون به طراحی بلاکچین جدید نیاز ندارند.
اولین ارز دیجیتال بیت کوین بود که در سال ۲۰۰۸ از سوی ساتوشی ناکاموتو به جهان معرفی شد. به جز بیت کوین، اتریوم، تتر، بایننس کوین دوج کوین، مونرو، ریپل و غیره از جمله ارزهای دیجیتال معروف هستند. ارزهای دیجیتال در سکوی تبادل رمزارز و یا صرافی ارز دیجیتال تبادل می‌شود. آنها کسب‌وکارهایی هستند که به مشتریان اجازه می‌دهند ارزهای دیجیتال با دارایی‌های دیگر مانند ریال و غیره معامله کنند که برخی دارای مجوز بوده و برخی هم به‌صورت زیرزمینی فعالیت می‌کنند.
ولی سؤال مهم این است که آیا ارز دیجیتال قانونی است؟ شاید این سؤال هیچ‌وقت جواب مشخصی نداشته باشد؛ چرا که دیدگاه کشورهای مختلف در این باره با هم متفاوت است. به همین خاطر، وضعیت قانونگذاری بیت کوین و ارزهای دیجیتال هنوز هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از آنجا که محبوبیت و استفاده از ارزهای دیجیتال روزبه‌روز در حال افزایش است، سازمان‌های مجری قانون، مقامات مالیاتی و نهادهای نظارتی قانونی در سراسر جهان در تلاش هستند تا مفهوم ارزهای دیجیتال را درک کنند و چهارچوب‌های قانونی درستی برای آن در نظر بگیرند.