علی حیدری
کارشناس مسائل ترکیه

10 روز از جنگ رژیم صهیونیستی و مقاومت فلسطین در غزه می‌گذرد و کشورهای منطقه در مقابل این بحران، رویکردهای مختلفی را در پیش گرفته‌اند. برخی کشورها در مقابل آن سکوت کرده، برخی با احتیاط از مقاومت فلسطین حمایت کرده و طرفین را به آرامش دعوت کرده‌اند و برخی دیگر نیز به صراحت از مقاومت حمایت کرده و رژیم صهیونیستی را محکوم کرده‌اند. ترکیه یکی از کشورهایی است که موضعگیری‌های آن، به دلیل موقعیت سیاسی در منطقه و جهان اسلام همواره حائز اهمیت بوده و دولتمردان این کشور تلاش داشته‌اند، ضمن حفظ توازن بین دو طرف درگیر، به عنوان یک میانجیگر نقش‌آفرین باشند.
در همین راستا رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه طی دوره‌ها و درگیری‌های مختلف رخ داده بین طرفین، تلاش داشته جانب فلسطین را با استفاده از ارسال کمک‌های بشردوستانه، دعوت از رهبران مقاومت به ترکیه و نیز رایزنی با کشورهای دیگر اسلامی داشته باشد و از سوی دیگر در رایزنی با مقامات تل‌آویو و امریکا که حامی اصلی رژیم صهیونیستی است، این رژیم را مجاب به پذیرش مذاکره غیرمستقیم و پذیرش آتش‌بس کند. این روندی بوده که طی 2 دهه گذشته از سوی آنکارا به عنوان یک فرمول ثابت دنبال شده است.
با این وجود جنگ جدید تفاوت‌هایی با گذشته دارد و از حیث عمق بحران و شدت درگیری و گستردگی آن و همچنین میزان خسارات و تلفاتی که از سوی مقاومت فلسطین به رژیم صهیونیستی وارد شده و نیز پاسخی که این رژیم می‌دهد، در تاریخ دو طرف بی‌سابقه است. بر همین اساس آنکارا که تلاش داشت با همان فرمول گذشته یعنی دعوت طرفین به آرامش، گفت‌و‌گو با کشورهای منطقه و میانجیگری، ماجرا را فیصله دهد، در روزهای بعد متوجه شد که باید رویکرد دیگری در پیش بگیرد. بر این اساس، اردوغان ضمن هشدار به رژیم صهیونیستی برای استفاده از قدرت افسار گسیخته در غزه، ارسال کمک‌های دارویی و اعزام وزیر خارجه‌اش به کشورهای مختلف از جمله مصر را در پیش گرفته و در کنار آن گفت‌و‌گو با مقامات دیگر کشورها و مذاکره با مقامات حماس برای آزادی اسرای اسرائیلی را در پیش گرفته است.
در همین چهارچوب، جامعه سیاسی و رسانه‌ای ترکیه نیز در قبال این بحران، رویکردهای متفاوتی در پیش گرفته است.
 
رویکرد احزاب
احزاب اسلامی در ترکیه مانند حزب سعادت تمل کاراملا اوغلو، حزب دوباره فاتح اربکان و حزب آینده احمد داوود اوغلو در بیانیه‌ها و سخنرانی‌های مقامات‌شان بر حمایت‌شان از مقاومت فلسطین در این جنگ تأکید کرده و خواستار صریح‌تر شدن موضع آنکارا در قبال رژیم صهیونیستی شدند. در بین احزاب سوسیالیست نیز کمال کلچیدار اوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق در همان روزهای آغازین با حمایت کامل از فلسطین در جنگ غزه گفت: «حمایت از حق ملت فلسطین در جنگ، وظیفه هر حکومت دموکراتیک است. سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی برای پایان دادن سریع‌تر این جنگ اقدامات خود را به کار ببندند.» احزاب ملی‌گرا نیز واکنشی مشابه داشتند. از جمله دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی طی سخنانی با حمایت از موضع اردوغان در خصوص جنگ غزه گفت: «راه‌حل این بحران، تشکیل دولت فلسطینی و ایجاد دو دولت است. سازمان ملل باید بلافاصله وارد شده و این جنایت بشری را خاتمه دهد. ما از رویکرد اردوغان در این خصوص حمایت می‌کنیم زیرا باید محتاطانه و با عقل سلیم حرکت کرد.»
 
واکنش‌های رسانه‌ای
در فضای رسانه‌ای ترکیه نیز شاهد چنین طیفی از موضع‌گیری درباره جنگ غزه هستیم طوری که برخی تحلیلگران در کنار مردم غزه هستند و خواهان حمایت بیشتر آنکارا از موضوع فلسطین و برخی تحلیلگران با ذکر دلایلی، خواستار همراهی آنکارا با تل‌آویو هستند.
احمد هاکان ستون‌نویس نشریه حریت در این خصوص نوشت: «اسرائیل برای کشتن غیرنظامیان در غزه چنین تزهایی دارد: اینها تروریست هستند، اینها داعشی هستند، اینها انسان نیستند. اسرائیل که به امریکا پشت گرم است برای کشتار در غزه نیازی به تزهای پیچیده‌تر نمی‌بیند، اما به طور کلی تا زمانی که این تزها وجود دارد نمی‌توانیم شاهد ایجاد آرامش در منطقه باشیم و باید به این طرز فکرها خاتمه داد تا صلح به منطقه بازگردد.»
عبدالقادر سلوی یکی از تحلیلگران مشهور ترکیه و نزدیک به حزب حاکم نیز در دریچه توطئه به ماجرا نگاه کرده و در این خصوص نوشته است: «سازمان اطلاعاتی مصر 3 روز پیش از عملیات به مقامات اسرائیل هشدار داده بود اما توجهی نکردند. نتانیاهو بلافاصله بعد از شروع جنگ گفت که خاورمیانه را تغییر خواهیم داد. امریکا حمایت بدون قید و شرط خود را از اسرائیل اعلام کرد. گفته می‌شود این واقعه، 11 سپتامبر اسرائیل بود. برخی نیز می‌گویند مانند ماجرای پرل هاربر است که ژاپنی‌ها به امریکایی‌ها حمله کردند. هر دو رویداد، دو مشخصه داشتند: گفته شد که سرویس‌های اطلاعاتی در خواب بودند و غافلگیر شدند و دوم اینکه واکنش به هر دو، دنیا را تغییر داد. بعد از آن نیز مشخص شد که در پس هر دو رویداد، نقشه‌هایی طراحی شده بود.» او در پایان تأکید کرده است: «رویکرد اسرائیل در بمباران مناطق مسکونی را بی‌نتیجه می‌دانم و معتقدم سلاح ایمان در نهایت پیروز خواهد شد.»
با این حال بین رسانه‌های دولت ترکیه نیز بودند، رسانه‌های مخالف دولتی که در جهت زیر سؤال بردن اقدامات دولت رجب طیب اردوغان، مردم فلسطین را نادیده گرفتند و بدون توجه به وضعیت حقوق بشری که در غزه وجود دارد، مدعی شدند، اردوغان نباید در مسأله فلسطین دخالت کند. یکی از کسانی که در چنین مسیری گام برداشت، اوغور دوندار بود؛ ستون‌نویس نشریه سوزجو که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین نشریه مخالف حزب حاکم است. او در یادداشتی با اشاره به جنگ‌های مصطفی کمال آتاتورک در شام(لبنان، سوریه و فلسطین) و لزوم دور بودن از منطقه خاورمیانه نوشته است: «آتاتورک دوبار به مأموریت شام رفت، یکی در سن 24 سالگی که افسری جوان بود و یکی در سن 36 سالگی که سرهنگی پخته شده بود. بعد از آن متوجه شد که این منطقه برای ترکیه همچون باتلاق است که نباید وارد آن شد. امروز نیز می‌توان چنین گفت: «هر اندازه که فلورانس ایتالیا به ترکیه مربوط می‌شود، قدس نیز به ما مربوط می‌شود.»
 
جمع‌بندی
نگاهی به مواضع ذکر شده در بالا از سوی احزاب سیاسی و تحلیلگران نشان می‌دهد که در خصوص مسأله فلسطین طیفی از رویکردها از حمایت تمام قد و قطع رابطه با رژیم صهیونیستی تا تسویه حساب با فلسطین به دلیل حمایت از ارامنه و قبرس وجود دارد که البته فصل مشترک اکثر آنها، تأکید بر ایجاد دولت فلسطینی برای پایان دادن به این موضوع به صورت ریشه‌ای و آسیب نرسیدن به غیرنظامیان است.