بیتا میرعظیمی
خبرنگار

استان گلستان از دیرباز مهد تولید فرش و قالی ترکمن بوده و به‌همین دلیل نیز شهرت جهانی پیدا کرده است. شهرتی که مرهون تلاش‌های بی‌دریغ و دست‌های جادویی و هنرمند زنان و دخترانی است که از همان دوران کودکی، این هنر اصیل را آموخته و با هر تار و پودش، تابلویی مملو از عشق را به تصویر کشیده و فرهنگی اصیل و مانا از خود به یادگار می‌گذارند.
«زلیخا عادلی» بانوی 50 ساله ترکمنی، یکی از تأثیرگذارترین زنان حال حاضر ایران است که از او با نام «مادر فرش ترکمن» یاد می‌شود. بانویی ارزشمند که با پشتکاری درخور تحسین، قدم در مسیر احیا و توسعه قدیمی‌ترین سمبل و هویت فرهنگی ترکمن‌ها گذاشته و با پشت‌ سر گذاشتن حجم زیادی از مشکلات، فرش اصیل ترکمن را از دورترین روستاهای گلستان به آن سوی مرزهای ایران کشانده و آن را به جهانیان معرفی کرده است.
ترکمن‌ها او را با نام «گل نگار» می‌شناسند؛ بانویی متواضع و سخت‌کوش که رویاهای دوران کودکی‌اش را محقق کرده و با راه‌اندازی زنجیره تولید فرش دستباف ترکمن، زمینه اشتغالزایی صدها زن ترکمن را فراهم کرده است. این کارآفرین برتر و عامل توسعه خوشه فرش دستباف استان گلستان، از اولین تلاش‌هایش برای رسیدن به اهداف بلندپروازانه‌اش سخن می‌گوید.

قالی‌بافی را از مادرم آموختم
او به «ایران» می‌گوید: «دختران ترکمن از همان دوران کودکی فرش‌بافی را از پنجه‌های مادر آموخته و نسل به نسل مشق این هنر اصیل را بر دار قالی نقش می‌زنند. من هم از این قاعده مستثنی نبوده و این هنر مانا را از مادرم آموختم؛ فعالیت‌های اجتماعی‌ام را از 17‌سالگی و با عضویت در انجمن‌هایی نظیر کانون بانوان شهرستان ترکمن و... آغاز کردم. از سال 78 وارد حوزه دانشگاه و فرش دستباف شده و جزء اولین گروه دانشجویان علمی‌کاربردی بافت فرش دستباف را به صورت آکادمیک آموختم. پس از فارغ‌التحصیلی، مدیرگروه رشته فرش دستباف شده و مقاطع کاردانی و کارشناسی را به همراه دیگر همکاران در استان فعال کردیم. پس از کسب رتبه‌های برتر در نمایشگاه‌های مختلف، در دومین نمایشگاه بین‌المللی نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار عنوان 10بانوی برتر کشور را کسب کرده و مورد تقدیر قرار گرفتم».
معرفی هنر اصیل به دنیا
کارش را با استخدام10 زن آغاز کرده و در ادامه با شبکه بزرگی متشکل از 500 نفر همکاری می‌کند. پس از آن در نمایشگاه‌های بین‌المللی چین، امارات، ترکیه، آلمان، ایتالیا و... شرکت کرده و دست‌بافته‌های زنان ترکمن را به دنیا معرفی می‌کند. «گل‌نگار» می‌گوید: «سال 1378، 50 میلیون تومان وام گرفته و شرکت تعاونی صنایع دستی و فرش دستباف گل‌نگار ترکمن را تأسیس کردم. کم‌کم با برترین تجار کشور آشنا شده و سراغ بافنده‌ها رفتم.
زنان و دختران هنرمند را شناسایی کرده و بیش از 2500تا3000 نفر از آنها را به بیمه قالی‌بافی معرفی کردم. روزهای پرتلاشی بود؛ آن زمان به دورافتاده‌ترین نقاط استان سفر کرده و با حمایت دستگاه‌های صنعت و معدن و فنی و‌حرفه‌ای اقدام به برگزاری دوره‌های تخصصی کرده و زنان و دختران را برای بافت فرش ترکمن تشویق می‌کردیم. در بحث علمی و تخصصی نیز کتاب‌هایی را تألیف کرده و استاندارد بافت قالی ترکمن را به‌عنوان یک عامل توسعه خوشه صنعتی در استان گلستان تعریف کردیم». از سال 1392 فعالیت‌هایش جدی‌تر شده و با همکاری صدها زن ترکمن، این هنر اصیل را احیا کرده و به دنیا معرفی می‌کند.

دست‌بوس زنان بافنده هستم
از سختی‌های کارش می‌پرسم. روزهایی پرمسئولیت و گاهاً طاقت‌فرسا آن هم با داشتن 2 فرزند دختر و پسر؛ او می‌گوید: «یادم می‌آید روزهای اول کارم، دخترم 3 ماهه بود و گاهی تا شب نمی‌توانستم ببینمش؛ شب که می‌رسیدم، دلم برای دیدنش پر می‌زد؛ اغلب ناراحت می‌شدم اما چاره‌ای نبود، هدفم مشخص بود و باید برای رسیدن به آن قوی‌تر می‌شدم.»
از همدلی و همراهی همسرش و فداکاری‌های خانواده خود و همسرش می‌گوید. میان کلماتش مدام نام خدا را می‌شنوم؛ «خدا را شکر که خانواده بسیار خوبی نصیبم شده که در همه حال این‌گونه همراهم بوده و مرا در رسیدن به اهدافم یاری کردند». طبق گفته این بانوی کارآفرین ملی، «اگر عاشق کارت باشی دیگر هیچ مشکل و مانعی نمی‌تواند تو را از رسیدن به هدفت بازدارد؛ روزهای اول کار، امکانات کمی وجود داشت. یادم می‌آید سوار موتور شده و ساعت‌ها کار را با سرسختی هر چه تمام‌تر پیگیری می‌کردم. بی‌‌آنکه ذره‌ای خسته و ناامید شوم. خوشبختانه همه اعضای خانواده کنارم بودند. دختران و زنان بسیاری را در این حوزه تربیت کردم؛ حتی تعدادی از آنها به رقبای اصلی من تبدیل شدند؛ من حتی به این امر نیز افتخار کرده و همیشه و در همه حال دست‌بوس زنان بافنده هستم.»

 هیچ دینی به فرش ترکمن ندارم
طبق گفته این پژوهشگر توانمند و خوشه برتر کشوری، سال‌های اول تعداد بافنده‌ها زیاد بود اما با گذشت زمان تعدادشان کم و کمتر شد. چون جوانان امروزی مانند مادرانشان علاقه‌ای به بافت فرش ندارند. در حال حاضر 150-100 زن بافنده با من همکاری می‌کنند که حدود 70درصد آنها بیمه هستند. دست‌بافته‌های ارزشمند آنها به صورت ثابت به کشورهای ژاپن، کانادا، آلمان و... صادر شده و در آنجا به فروش می‌رسد. این مدرس دانشگاه از منحصربه‌فرد بودن و زیبایی خیره‌کننده فرش ترکمن صحبت کرده و می‌گوید: «نقوش این فرش از 700 سال پیش تاکنون تغییری نکرده و هنوز صدای ضرباهنگ قالی‌بافی از اغلب خانه‌های ترکمن به گوش می‌رسد. او که مدرک درجه یک هنری معادل مدرک دکترا را با کمال افتخار کسب کرده، با اطمینان می‌گوید: «من نهایت تلاشم را برای معرفی فرش ترکمن به دنیا انجام داده و حالا دیگر هیچ دینی به این فرش ندارم.»

بــــرش

 برای نگار...
او فرش و مبلمان را مکمل یکدیگر دانسته و خبر از حضور پرتلاشش در صنعت مبلمان نیز می‌دهد. قرار است از نقش مؤثر دخترش «نگار» در حوزه دیجیتال مارکتینگ نیز استفاده کرده و فرش ترکمن را با ایده‌ای جدیدتر به دنیا معرفی کند. چندین فیلم درباره زندگی‌نامه این کارآفرین موفق ساخته شده و به نمایش درآمده است. اخیراً نیز فیلمی تحت عنوان «برای نگار» با بازی گل‌نگار و دخترش ساخته شده و در مرحله اکران قرار دارد. مادر فرش ترکمن معتقد است که باید همیشه به‌روز بوده و راه‌هایی جدید برای توسعه این هنر ماندگار ابداع کرد. به اعتقاد او، زنان ایران‌زمین همیشه و در همه حوزه‌های مدیریتی از خانواده تا کسب‌وکار، توانایی‌های خود را ثابت کرده و می‌توانند حتی از مردان نیز موفق‌تر عمل کنند و در حوزه‌های مختلف به خوبی بدرخشند؛ فقط کافی است به خود و توانایی‌های خود باور داشته و قدم‌های خود را محکم‌تر بردارند.