سپیده شریعت رضوی
روزنامه‌نگار

 امرالله احمدجو به‌عنوان یکی از اعضای هیأت داوران بخش فیلم‌های بلند داستانی بخش ملی جشنواره سی و پنجم کودکان و نوجوانان می‌گوید: با الگوبرداری از آثار خارجی مخالف است اگرچه باید فرهنگ‌ها و فعالیت فرهنگی ملل مختلف را شناخت و باید دید این مفاهیم مثبت چگونه به شکل مؤثری القا می‌شوند. باید مثل خودمان فکر، نگاه و سعی کنیم کاری ارائه دهیم که برای مخاطبان آشنا و مفاهیم ملی باشد.
 
 جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان به سی‌وپنجمین دوره خود رسیده است. از نظر شما برگزاری این جشنواره چه تأثیری در سینمای کودک و شاید بتوان گفت احیای آن دارد؟
 من یک نظر بسیار شخصی درباره جشنواره و این عنوان دارم اما ابتدا قصد دارم مثالی بزنم، در کشاورزی و زندگی قدیم جشن‌های فراوانی با عنوان جشن گندم، جشن آبیاری و... برگزار می‌شد که به هر حال جشن محصول بود. من به جشنواره‌های فیلم این‌گونه نگاه می‌کنم اگرچه بخش مسابقه و اینها هم دارد اما به این معنا نیست که ارزیابی کاملاً درستی روی فیلم‌ها اتفاق می‌افتد. چندین نفر به‌عنوان هیأت داوران با سلایق مختلف آثار را دنبال می‌کنند و تصمیماتی می‌گیرند. این بدین معنا نیست که نظر آنها بسیار درباره فیلم صاحب است شاید بتوان گفت شبیه نمک و فلفل و نان زیر کباب اصل قضیه است.
باز هم تأکید می‌کنم که این نظر من است که بسیار شخصی‌ است. هر جشنواره‌ای را می‌توان جشن محصول، دورهمی و مطرح شدن موضوع دانست. این موارد مهمتر از جزئیات و مصداق‌هایی است که از دیدگاه من در جشنواره می‌توان بدان پرداخت. اگر این کلیت را در نظر بگیریم، کار برای کسانی که به جزئیات می‌پردازند و به اصطلاح با دقت زیاد مته به خشخاش می‌گذارند و مو را از ماست بیرون می‌کشند، آسان می‌شود. آن موارد در جای خود بسیار نیکوست اما اصل نیست.

 نکته جالب توجه اینجاست که عده‌ای معتقدند سینمای کودک به لحاظ تجارت فیلم پُرسود است. اما با این نظریه هم آثار زیادی در طول یکسال ساخته و اکران نمی‌شود. نظر شما چیست؟
  بله. به جهت تجارت فیلم سینمای کودک سینمای پُرسودی است. به قول فرمایش یکی از همکاران که می‌گفت یک بزرگسال زمانی که از کنار سینما می‌گذرد و چشمش به یک فیلم تازه اکران شده می‌خورد، تنها می‌رود آن را تماشا می‌کند اما کودک کل خانواده خود را برای تماشای فیلم راه می‌اندازد و در سایه آن چندین بلیت خریداری می‌شود. درست است که متأسفانه و به دلایلی تولیدات ویژه و زیادی برای این گروه سنی در طول سال نداریم اما همین که موضوعی مطرح و درباره آن صحبت می‌شود و یا مسائلی به میان می‌آید، خوب است. در حقیقت هر دورهمی که باعث شود دست‌اندرکاران فیلم و فیلمساز با هر بهانه‌ای جمع شوند، صحبت، درددل و مسائل را مطرح کنند و نقد تند و تیز و یا آرام داشته باشند، خوب است.

  برای مخاطب کودک امروز که آگاهی‌اش بیشتر از نسل قبل است و با توجه به گسترش فضای مجازی به آثار روز دنیا دسترسی دارد، چه خوراکی باید برای آن در نظر گرفت و چه آثاری تولید کرد؟
 اگرچه به‌صورت ویژه درباره کودک صحبت می‌کنیم اما این مسأله می‌تواند برای همه آثار عمومیت داشته باشد. یک فیلمساز ابتدا باید استعداد، شناخت، عشق، پشتکار و تجربه در حوزه فیلمسازی داشته باشد و سپس اقدام به خلق یک اثر کند. این یک مسأله عمومی‌ است اما وقتی برای کودک به‌صورت ویژه فیلم می‌سازیم، باید مؤلفه‌هایی را که در تجربه، تفکر و تحلیل‌ها تا به الان حاصل شده است، بشناسیم، زبان کودک و زبان سینمایی را که برای این گروه سنی مؤثر است و بهتر می‌تواند با آن ارتباط برقرار می‌کند شناسایی و جست‌و‌جو کنیم و آن را ارتقا دهیم. علاوه بر این شناخت خود کودک نیز بسیار مهم است.حداقل یادمان نرود در دوران کودکی چه آثاری خلق شده‌اند و ما چه چیزهایی را تماشا کرده‌ایم. اگر فیلمسازی برای کودک فیلم می‌سازد دست‌کم باید دوره کودکی خود را که برایش خاص و نوستالژی بوده و خاطرات فراوانی از آن دارد، به یاد آورد. همچنین ناگفته نماند هرچه نزدیک‌تر به روان و دنیای کودک باشیم، کار برای فیلمساز آسان‌تر می‌شود. باید تفاوت نسلی کودک امروز و 40 سال پیش را در نظر گرفت و متناسب با آن فیلم ساخت.

  نمایش تمدن و فرهنگ ایرانی در آثار ویژه کودکان و نوجوانان تا چه اندازه اهمیت دارد؟
 در همه فیلم‌ها باید فرهنگ خودی را در نظر گرفت و مقلد نشد. اگر در غرب نوع خاصی برای کودک فیلم می‌سازند، نباید الگوی ما باشد. اگرچه باید تجربه‌ها را نگاه کرد و بدان اشراف داشت اما به مراتب واجب‌تر است که اوستای فرهنگ خودمان باشیم و تلاش کنیم هر نوع اثری که می‌سازیم، ویژه خودمان باشد. حتی در آثار ویژه کودکان باید در انتخاب واژه‌ها دقت کرد که سنگ را به جای کلوخ به کار نبریم. نباید سَرسَری از کنار مسائل بگذریم بلکه باید با دقت و مسئولیت زیاد آنها را پیش ببریم.
گستره آموزش بی‌نهایت است و فیلم را هم در بر می‌گیرد یعنی چه در آموزش مدرسه و چه در جامعه و خانواده و حتی آثار هنری وقتی صحبت از کودک می‌شود، برای کودک مضاعف خاص است. باید دقت لازم را به کار برد، نیروی مستعد پرورش و سطح ذوق و سلیقه‌ کودک را پرورش داد. در حقیقت باید کودک را جوری بار آورد که زیبایی برایش فوق‌العاده اهمیت داشته باشد.در مقاطعی که ناامنی به وجود می‌آید، اولین چیزهایی که فراموش می‌شود، فرهنگ است. در حقیقت فرهنگ از پیشرفت جا می‌ماند و بعضاً دفتر شعر و داستان‌نویسی و چیزهای دیگری که مرتبط با فرهنگ است، تعطیل می‌شود. این وضعیت را باید در نظر داشت که وقتی شرایط فراهم است، باید حداکثر استفاده را کرد و اگر فیلمساز هستیم در این ساحت سعی خودمان را بکنیم که کارهای مؤثر و موفق داشته باشیم.

  آنگونه که متوجه شدم شما با الگوبرداری از آثار خارجی مخالف هستید. درست است؟
 بله. من با الگوبرداری از آثار خارجی مخالفم اگرچه معتقدم باید فرهنگ‌ها و فعالیت فرهنگی ملل مختلف را شناخت. البته منظور من اشتراکات نیست چراکه بسیاری از مسائل اخلاقی مشترک است و باید ببینیم در دیگر آثار چگونه بدان پرداخته می‌شود. به‌عنوان مثال آنها چگونه راست‌گویی، امانت‌داری، جوانمردی و مفاهیم مثبت فرهنگی را سعی کردند به شکل مؤثری القا کنند. ما باید از آنها بیاموزیم نه اینکه تقلید کنیم. یعنی باید مثل خودمان فکر، نگاه و سعی کنیم کاری ارائه دهیم که برای مخاطبان آشنا و مفاهیم ملی باشد. کار سخت و مشکل است اما به هر حال باید گره و مشکل را باز کرد.

 این تمدن و فرهنگ خودی تا چه اندازه برای مخاطب کودک و نوجوان امروز جذابیت دارد؟
 بستگی دارد ما آن را چه قدر جذاب ارائه کنیم و اساساً به‌دنبال جذابیت باشیم. یک مفهوم اول از همه برای خودمان باید جذاب باشد و باید به این مسأله توجه کنیم که جاذبه‌های فرهنگی ما چه مواردی هستند. ما فرهنگ زیبا و غنی‌ای داریم که دارای مؤلفه‌های جذاب است. یعنی گنجینه‌ای به‌صورت رایگان داریم که متأسفانه در مرحله خاک خوردن و فراموشی است. بدین منظور می‌توان به متون شاخص گذشته رجوع کرد که وجوه مختلف و مثبتی دارد. به‌عنوان مثال در گزارش‌های تاریخی نثر روان بسیار است و از فصاحت و بلاغت آن می‌توان لذت برد. فارغ از اصل مطلب، نکات اخلاقی و چیزهای دیگری که وجود دارد. این نقشه را از هر طرف بچرخانیم یک رنگ زیبا به ما ارائه می‌دهد.

 در پایان برایمان بگویید که اگر روزی به‌عنوان سیاستگذار بخواهید در جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان حضور داشته باشید، چه نکاتی را به‌صورت ویژه مدنظر قرار می‌دهید؟
  من هیچ زمان در این جایگاه نبوده‌ام و فرصت آن را نداشته‌ا‌م که درباره آن فکری کنم اما به شکل کلی خود را در گروه طلبکاران قرار می‌دهم و این را مطالبه می‌کنم که باید گشت و دید به چه شکل‌هایی برای جشنواره می‌توان فکر کرد که بسیار آبرومند، دلنشین، متفاوت و بومی باشد.
من این مطالبه را از دوستانی که استعدادی در این زمینه برای طراحی دارند و همچنین مسئولان دارم. در نوع برگزاری جشنواره‌ها بهتر است متون فرهنگی خود را ورق بزنیم و به شکلی دست‌ یابیم که بومی باشد.