تجربه دلنشین فیلم دیدن با مخاطب کودک و نوجوان به روایت مهدی امینی
حق با بچه‌هاست
گزارش یک فیلم در جشنواره
تجربه تماشای فیلم در کنار مخاطبان اصلی آن یکی از فرصت‌های ایجاد شده برای فیلمسازان این حوزه در جشنواره فیلم کودک و نوجوان است. اگر چه برگزاری نشست‌های پرسش و پاسخ با حضور خبرنگاران کودک و نوجوان صرفاً مختص فیلم‌های بلند داستانی است اما فیلمسازان بخش‌های دیگر نیز فرصت تماشای آثارشان در کنار کودکان و نوجوانان را مجالی برای دریافت بازخورد مستقیم و بی‌واسطه مخاطبانشان می‌دانند. از بین 189 فیلم داستانی کوتاه متقاضی شرکت در این بخش، 12 فیلم به این دوره از جشنواره راه یافته؛ «ایار» از جمله فیلم‌های حاضر در این بخش است.
نظر مخاطب کودک، محک اصلی فیلم است
مهدی امینی کارگردان این فیلم درباره تجربه تماشای فیلم‌اش در کنار مخاطب کودک و نوجوان فیلم به «ایران» می‌گوید: «واکنش‌هایی که هنگام تماشای فیلم نسبت به وقایع و بخصوص موقعیت‌های طنز نشان می‌دادند برایم جالب بود. البته برای فیلم‌های کوتاه نشست خبری برگزار نمی‌شود و امکان گفت‌وگوی بیشتر با بچه‌ها نداشتم اما همین نشستن کنار بچه‌ها و فیلم دیدن با آنها فرصت ارزشمندی برای فیلمساز است. فیلمسازی که راجع به کودکان یا برای کودکان فیلم می‌سازد اگر قصد دارد فیلمش را به درستی محک بزند حتماً باید با حضور بچه‌ها، فیلمش را ببیند.»
او در ادامه با اشاره به ایجاد این فرصت در جشنواره فیلم کودک و نوجوان برای فیلمسازان می‌افزاید: «ارتباط بی‌واسطه با مخاطب برگ برنده هر کاری است. برگزاری جلسه نقد و بررسی با ده‌ها منتقد کار بلد لطف و کارایی دیدن فیلم با بچه‌ها و دریافت بی‌واسطه نظرات آنها را ندارد. فیلم برای بچه‌هاست و خود بچه‌ها صاحب‌نظر هستند. نظر تخصصی هم نمی‌خواهد، همین حسی که فیلمساز از مخاطب دریافت می‌کند کافی است. فیلمساز منتظر واژه‌های عمیق و فلسفی و الفاظ قلمبه سلمبه نیست. همین که مخاطب کودک و نوجوان پیگیر تماشای فیلم است و قصه را دنبال می‌کند نشانه‌هایی است که او را نسبت به ارتباط مخاطب با کار مطمئن می‌کند. کاش تمام آثار با نظر مخاطبان آن محک بخورد. برای فیلمی که راجع به بچه‌هاست حتماً باید بچه‌ها نظر بدهند، درباره فیلمی که راجع به زنان است در نظرسنجی زنان در اولویت هستند و آنها باید نظر بدهند.»
امینی از تجربه‌‌ای مشابه جشنواره فیلم کودک و نوجوان در روسیه یاد می‌کند و می‌گوید: «قبل از بحران کرونا، به واسطه حضور یکی از آثارم به این جشنواره دعوت شدم تا در کنار نوجوانان دانش‌آموز فیلم را ببینم. مدت زمان فیلم 5 دقیقه بود اما ما نزدیک یک ساعت و نیم با بچه‌ها گپ زدیم. همیشه حسرت می‌خوردم که چنین فضایی در ایران چقدر جایش خالی است. تربیت هنری غیر از آموزش تئوریک و رسمی است. بچه‌ها باید خودشان حضور داشته باشند و خودشان پیشبرد داستان و مسأله فیلم را کشف کنند. اینها تجربیات نابی برای بچه‌هاست. اتفاقاً وظیفه متولیان عرصه فرهنگ و هنر مهارت‌افزایی و دانش‌افزایی یا به بیانی درست‌تر تربیت هنری آنهاست. جشنواره‌های فیلمی که مختص به بچه‌هاست باید چنین فرصتی را ایجاد کنند و البته که این فضا نباید مختص جشنواره باشد. کاش این اتفاقات به ایام جشنواره محدود نشود و دائمی باشد. بعد از جشنواره در روسیه به من پیشنهاد شد که فیلمم به عنوان کمک آموزشی (مهارت‌افزایی) در اختیار دانش‌آموزان قرار بگیرد. امیدوارم فیلم‌های موفق جشنواره کودک و نوجوان هم چنین سرنوشتی داشته باشند. این آثار در اختیار تمام کودکان کشور و بویژه روستاها و استان‌های محروم قرار بگیرد. بویژه اینکه با پیشرفت و گسترش تکنولوژی دیگر بهانه‌هایی مبنی بر نبود امکانات معنا ندارد.»
این فیلمساز در ادامه تأکید می‌کند: «تربیت هنری مثل خوراک و پوشاک و شادی و... حق بچه‌هاست. شاید بچه‌ها متوجه نشوند و آن را مطالبه نکنند اما نمی‌شود این حق را از آنها گرفت. متولیان باید این امر را در اولویت قرار بدهند. صاحب نگاه و جهان‌بینی شدن در تربیت هنری اتفاق می‌افتد. تربیت هنری هم صرفاً تماشای فیلم نیست. مسیری است که نیاز به برنامه‌ریزی دارد و باید سازکار آن تعریف شود. باید عوامل و متولیانی مختص و متخصص این امر برای آن برنامه‌ریزی کنند.»
بچه‌ها بهترین مشاوران فیلم هستند
مهدی امینی در ادامه درباره ایده ساخت این فیلم کوتاه توضیح می‌دهد: «سال‌ها ذهن‌ام را درگیر کرده بود. همیشه به خودم می‌گفتم برای کودکان کار، فضای کار بالذات تلخ است و من چطور می‌توانم از یک اتمسفر به ظاهر تلخ، به حس و حال شیرین برسم و فضای امیدوارکننده خلق شود. لوکیشن این فیلم جزو سخت‌ترین مکان‌های کاری است. بچه‌ها ساعت‌ها در آجرپزی به سختی مشغول کار هستند اما در همین فضا یک اتفاق امیدوارکننده و به نوعی جهان‌بخش رخ می‌دهد. لازم است از تهیه‌کنندگان فیلم سعید نجاتی و حمیدرضا منتظری و همچنین انجمن سینمای جوانان ایران برای همراهی در ساخت این فیلم تشکر کنم.»
او در توضیحات تکمیلی درباره قصه این فیلم کوتاه می‌گوید: «ایار، داستان کودکی است که مدت‌ها در حال پس‌انداز دستمزدش است تا برای خود دوچرخه بخرد. در حالی که تنها یک قسط به مالک شدن دوچرخه مانده، متوجه می‌شود مادر یکی از دختر بچه‌های شاغل در همین آجرپزی که اهل افغانستان است برای درمان به پول نیاز دارد. او تصمیم می‌گیرد به جای خرید دوچرخه به این دختر بچه کمک کند تا مادرش را برای درمان از مرز رد کند.»
این فیلمساز در پاسخ به این سؤال که چطور نگاه خود را به زاویه دید یک کودک کار نزدیک کرده، توضیح می‌دهد: «من به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در قالب آموزش با بچه‌ها در ارتباط بودم و از آنها شناخت دارم. بارها در این حوزه کار کرده‌ام. همیشه برای فیلمی که راجع به بچه‌هاست از همان ابتدا از خودشان به عنوان مشاور استفاده می‌کنم. از همان مراحل فیلمنامه از آنها بازخورد می‌گیرم تا از زاویه نگاه بزرگترها دنیای بچه‌ها تحریف نشود.»
جشنواره‌ای برای تمام فصول
در حالی که کمال حیدری، معاون فرهنگی شهردار و رئیس سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان در مراسم افتتاحیه از برگزاری برنامه‌هایی ویژه کودکان کار خبر داده است، کارگردان «ایار» با استقبال از پیشنهاد نمایش فیلمش برای کودکان کار می‌گوید: «از برنامه‌های ویژه جشنواره برای کودکان کار اطلاعی ندارم با وجود این چون بچه‌های کار مخاطبان ویژه این فیلم هستند، از نمایش ویژه فیلم برای آنها استقبال می‌کنم. من تعریف از کودکان کار را فراتر می‌دانم و به جای واژه کودکان کار که بار معنایی منفی دارد، می‌گویم تمام کودکان صاحب مسئولیت، مخاطبان اصلی فیلم هستند.»امینی در بخش پایانی صحبت‌هایش درباره تأثیر جشنواره فیلم کودک و نوجوان بر احیای سینمای کودک می‌گوید: «همچنان بر این نکته تأکید دارم که این فضا نباید محدود به جشنواره باشد. کودکان باید در طی سال به صورت مستمر در قالب زنگ سینما، اکران‌های مدرسه‌ای و... با سینما و فیلم دیدن در ارتباط باشند. لازم است برای تمام کودکان این سرزمین از جمله روستاها فضای فیلم دیدن ایجاد شود. این حق همه بچه‌هاست و هر چقدر حق بچه‌ها پررنگ‌تر باشد تربیت هنری بهتر شکل می‌گیرد.»
