اسماعیلی در افتتاحیه اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی در قطر مطرح کرد
پیشنهاد ایران برای تشکیل دبیرخانه گفت‌و‌گوهای فرهنگی میان کشورهای اسلامی
وزیر فرهنگ که در دوازدهمین اجلاس وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی در قطر شرکت کرده است در سخنرانی خود در این اجلاس پیشنهاد کرد دبیرخانه گفت‌و‌گوهای فرهنگی ذیل دبیرخانه اصلی آیسسکو تشکیل شود و گفت‌و‌گوهای نخبگان فرهنگی در این چهارچوب شکل بگیرد.
محمدمهدی اسماعیلی در ابتدای سخنرانی خود با خطاب قرار دادن رؤسای اجلاس و وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی با اشاره به اینکه زمان کنونی زمان بسیار مهمی برای جهان و به خصوص جهان اسلام است گفت: از یک سو دوران کنونی، دوران تغییر، گذر و انتقال است که اقتضائات دوران ثبات برای دوران گذر نیز باید تغییر کند و اقدامات نوینی پیش‌بینی شود. از سوی دیگر باید توجه شود که بر اثر تغییرات، اساس آموزه‌های اسلامی، نباید از دایره اصلی برون افتد.
جهان، اکنون در شرایطی به سر می‌برد که به رغم بهره‌مندی بشر از فناوری‌های نوین که آسایش و سرعت را به ارمغان آورده است، اخلاق و معنویت در معرض خطر قرار گرفته است. رسوخ و نفوذ فرهنگ‌های بیگانه، سبب گردیده از زبان، فرهنگ و هنر بومی ملت‌ها، معنویت زدایی و هویت زدایی شود. اگر همین روند ادامه یابد، ملت‌ها در آینده برای درک میراث مکتوب و پایه‌های هویت ملی خود، به تفسیر و تبیین دیگران نیازمند خواهند بود. این در حالی است که با توجه به گسترش جهالت مدرن و پیدایش گروه‌های افراطی و تکفیری از یک سو و اسلام‌ستیزان از سوی دیگر، بیش از هر زمان دیگری نیاز به اخلاق و معنویت وجود دارد. اساساً دوری از اخلاق و معنویت سبب پیدایش گروه‌های افراطی و تکفیری و نیز اسلام ستیزان گشته است. جسارتی که در روزهای گذشته در سوئد و جاهای دیگر به ساحت قرآن کریم شد، نشان از آن دارد که ناخرسندان از اتحاد و یکپارچگی جهان اسلام، برای ایجاد تفرقه و مشغولیت ذهنی و انحراف اذهان مسلمانان به هرکاری دست می‌زنند. آیا این اقدامات دلیلی بجز دوری از اخلاق و معنویت دارد؟
وی در ادامه با اشاره به مسأله فلسطین گفت: مسأله قدس شریف که «قدس الاقداس» مسلمانان جهان و سایر ادیان است سالیانی است مورد آماج تخریب، انهدام و نابودی همه جانبه صهیونیست‌های بی‌هویت، قرار گرفته که باید در قبال چاره‌جویی برای نجات آن اقدام جدی و عاجلی در دستور کار این اجلاس قرار گیرد و این در حالی است که موضوع فلسطین مدت هاست به علت رفتار تجاوزگرانه و سرکوبگرانه رژیم کودک‌کش صهیونیسم و در خلأ اتحاد، به کلمه رمز آغاز بحران عظیمی در جهان تبدیل شده که معلوم نیست پایانی داشته باشد. قدس و مسجدالاقصی به سبب جایگاه معنوی و والایش، باید از رقابت‌ها و خصومت‌های دینی یا تاریخی دور بماند و رژیم صهیونیستی براساس مقررات یونسکو، کنوانسیون ژنو، قواعد آمرانه حقوق بین‌الملل، قطعنامه‌های شورای امنیت ملل و حقوق بشر، باید از ایجاد هرگونه تغییر در شرایط آن خودداری کند. متأسفانه رفتاری که امروز، این رژیم خونخوار در قدس و در قبال مردم بپاخاسته فلسطین دارد، این نماد و مظهر وحدت ادیان و فرهنگ‌های توحیدی ابراهیمی را به نشانی برای اختلاف و ستیز، نابردباری دینی، تقابل و نفی یکدیگر تبدیل کرده و اگر این سیاست توسعه طلبانه و ناقض مقررات بین‌المللی ادامه یابد و همچنان بر پایه تفکرات نژادپرستانه و آپارتایدگونه استمرار پیدا کند، قطعاً در آینده نزدیک شاهد انفجار عظیم اجتماعی در جهان اسلام و کل جهان خواهیم بود. مسلمانان قطعاً با هرگونه تلاش برای تخریب مسجدالاقصی، قبله نخست آنها و محل عروج پیامبر اسلام به آسمان به سبب جایگاهی که این شهر به علت جلجله مسیح و کلیسای قیامت نزد مسیحیان جهان دارد مخالفند و هیچ‌کدام از پیروان دو دین در برابر تغییر شرایط این مکان مقدس ساکت نخواهند ماند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با تأکید براینکه وظیفه مسلمین حمایت از فرهنگ و تمدن اسلامی است به ابتکار ایران درراه‌اندازی جایزه فلسطین اشاره کرد و گفت: برای حفظ میراث فرهنگى فلسطینیان و نشان دادن جنایت‌های رژیم صهیونیستی و مظلومیت و مقاومت شجاعانه ملت فلسطین و حفظ هویت مسجد مبارک الاقصى و قدس شریف می‌بایست روایت کرد و این روایت توسط فیلم‌های نویسندگان و ادبا، محقق می‌شود.
در این جا از کشورهای اسلامی حاضر می‌خواهم تا به حرکتی که توسط جایزه جهانی ادبیات فلسطین و توسط فعالان نشر و ادبا و اتحادیه‌های ادبی کشورهای اسلامی که در سال گذشته میلادی اولین دوره آن با حضور کشورهای مختلف در بیروت پایتخت لبنان آغاز شده است بپیوندند. اگر ما امروز در بیان روایت کوتاهی می‌کنیم دشمن اذهان دنیا و نسل بعد را با دروغ‌ها و روایت‌های تحریف شده خویش پر خواهد کرد و ادبا، شعرا و روایتگران زبردست ما با کمک دولت‌های اسلامی می‌توانند با پیوستن به نهضت ادبی جایزه جهانی ادبیات فلسطین روایتگر صدای مظلومیت و مقاومت شجاعانه ملت فلسطین و قدس شریف باشند و همه ما سهمی در روشنگری افکار جهانی و مستند نمودن این برهه ۷۵ ساله از تاریخ فلسطین داشته باشیم.اختلال در سبک زندگی جوامع و زیست کودکان و جوانان مسلمان در فضای مجازی و برون‌رفت از فضای حقیقی، زمینه تأثیرگذاری فرهنگ بیگانه را بیش از پیش در جوامع اسلامی فراهم کرده است. حفاظت از فرهنگ اسلامی و بومی و گسترش معنویت در جهان اسلام و همچنین بازیابی دوران شکوه تمدن اسلامی، نیازمند اقدامات نوین فرهنگی است که موضوع اصلی این اجلاس است. اکنون متأسفانه جوان مسلمان در معرض هجوم فرهنگ بی‌هویتی و فرهنگ‌های خنثی قرار گرفته است و هیچ اهرم حفاظتی نیز وجود ندارد تا او را از هجوم حفاظت نماید. تمام این هجمه‌ها، قوه تشخیص را هدف گرفته‌اند و جوانان ما را در سردرگرمی فروبرده‌اند.
اسماعیلی در ادامه گفت: برای حفاظت از داشته‌های فرهنگی، هنری، اخلاقی و معنوی خود، نیازمند آنیم که ایده‌ها و فعالیت‌های خود را از طریق گفت‌و‌گوهای فرهنگی به اشتراک بگذاریم و در جهت بهره‌مندی از توان یکدیگر بکوشیم.بنابراین پیشنهاد می‌نمایم دبیرخانه گفت‌و‌گوهای فرهنگی ذیل دبیرخانه اصلی آیسسکو تشکیل شود و گفت‌و‌گوهای نخبگان فرهنگی در این چهارچوب شکل بگیرد، زیرا از طریق آن، هم آشنایی‌ها فزونی می‌یابد، هم تبادل تجارب اتفاق می‌افتد و هم تازه‌های علمی و فرهنگی مبادله می‌شود. جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در صورت تصویب، آغازگر دور اول این گفت‌وگوها باشد. اکنون این تعاملات درونی میان وزرای فرهنگ کشورهای اسلامی، از هر زمان دیگری ضروری‌تر به نظر می‌رسد. مسائل مشترک فرهنگی و هنری فراوانی بین ما وجود دارد که تنها با مذاکره و یکدلی قابل حل هستند و اقناعی که به دنبال گفت‌و‌گو پدید می‌آید ماندگارتر و اثرگذارتر است.
وی درخاتمه اضافه کرد: در راستای همگرایی جامعه قرآنی، جمهوری اسلامی ایران درنظر دارد در روزهای 21 و 22 اکتبر سال‌جاری اولین «کنگره بین‌المللی اندیشمندان قرآن پژوه» را در ایران برگزار کند. ما برای وزرای فرهنگ و امور دینی کشورهای مسلمان دعوتنامه رسمی ارسال کرده‌ایم که امیدوارم تاکنون به دستشان رسیده باشد ولی می‌خواهم از این فرصت استفاده کنم و مجدداً از همه بزرگواران برای شرکت در این کنگره دعوت به عمل آورم.
بــــرش
موافقت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران برای مباحثه درباره «هویت شهرهای فرهنگی»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پی سفر اخیر خود به ایلام در توئیتی غفلت درباره هویت شهرهای فرهنگی را متذکر شده و نوشته بود: «هویت شهرهای فرهنگی همواره مورد غفلت واقع شده و همین امر، زمینه‌ساز «شکاف آگاهی» در نسل‌های جدید از هویت ملی است. ایلام به عنوان گهواره فرهنگی ایرانیان و شهری پیشرو در دوره اسلامی از نمونه‌های این غفلت است. در سفر امروز، احیای هویت شهرهای فرهنگی در دستور کار وزارت فرهنگ بود.»
این توئیت با واکنش سیدسعید لواسانی مواجه شد که در پاسخ به این توئیت نوشته بود: سخن مبارکی است، اما احیای شهرهای فرهنگی نیاز به مبانی فلسفی متقن دارد، وگرنه به نتیجه نخواهید رسید.مشکل اصلی تناقضی است که جهان مدرن ایجاد کرد و هویت شهرها و مردم ما را تهدید می‌کند. اما در شهر فرهنگی همانگونه که در حافظه تاریخی ایران است، هیچ تناقضی نیست.»
بر این اساس وزیر فرهنگ در توئیتی جدید در پاسخ به واکنش انجمن حکمت و فلسفه دانشگاه تهران مبنی بر دعوت محمدمهدی اسماعیلی برای مباحثه درباره هویت شهرهای فرهنگی، با اعلام آمادگی برای حضور به این دعوت، نوشت: با تشکر از دعوت انجمن علمی حکمت و فلسفه دانشگاه تهران و اظهارنظر آقای دکتر لواسانی، از حضور در جلسه مباحثه پیرامون «مبانی حکمی شهرهای فرهنگی و امکان تحقق آنها» استقبال می‌کنیم.بحث‌های علمی درباره فلسفه فرهنگ، تمدن‌پژوهی، زیباشناسی و… زیربنای هر تحول فرهنگی است. این تحول بدون مشارکت نخبگان به سرانجام نمی‌رسد.»