رئیس‌جمهور با ۳۵۰۶ کتیبه هخامنشی به ایران بازگشت
سوغاتی بزرگ
پیش از آنکه رئیس‌جمهور به همراه هیأت همراه از نیویورک به ایران بازگردد، خبری آمد که آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی با سوغاتی بزرگ به ایران می‌آید. چند ساعت پیش از آنکه هواپیمای حامل رئیس‌جمهور با آن سوغاتی بزرگ به زمین بنشیند، خبر از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درز کرد؛ بازگشت 3506 کتیبه هخامنشی. آیت الله رئیسی، رئیس جمهور در فرودگاه امام گفت: «با پیگیری وزارت میراث فرهنگی و نمایندگی ایران در سازمان ملل، ۳۵۰۰ مورد از الواح دوران هخامنشی که ۸۴ سال در اختیار مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو بود، به کشور بازگردانده شد که تحویل موزه‌های کشور خواهد شد. این در حالی است که این الواح باید سه سال در امریکا می‌ماند و آنها بدعهدی کرده و این الواح را بازنگردانده بودند.»
رئیس جمهور تصریح کرد: «۸۰ سال قبل قرار بود این الواح سه سال در اختیار آنان باشد اما چنین نشد و امروز با پیگیری انجام شده، ۳۵۰۰ لوح به ایران آمد و تحویل موزه‌ها خواهد شد. امریکا باید به تعهد خود در این زمینه همان ۸۰ سال پیش عمل می‌کرد اما چنین نشد. این الواح ادامه دارد و مابقی هم به کشور برمی‌گردد.»
براساس برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته 13 هزار لوح باقی مانده در فروردین ماه سال‌جاری به ایران باز خواهد گشت.
رئیس جمهور افزود: «دانشمندانی که روی این الواح کار کردند ایرانی‌ها بودند. چند نفر از دانشمندان ایرانی بیش از ۱۰ سال روی این الواح کار کردند. این الواح باید به ایران برگردانده می‌شد اما انجام نشد.»
رئیس‌جمهور گفت: «این الواح نباید در اختیار امریکایی‌ها قرار می‌گرفت و باید به تعهد خودشان عمل می‌کردند. این الواح میراث ایران است، در واقع این ۳۵۰۰ لوح به عنوان سوغات تقدیم مردم می‌شود. امیدواریم سایر الواح نیز به جمهوری اسلامی ایران تحویل داده شود.»
تاریخ 2500 ساله در موزه ملی
محموله 2500 ساله از فرودگاه به موزه ملی رفت تا آنطور که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خبر داده است در یک نمایشگاه به نمایش عموم گذاشته شود. این مجموعه دارای۲۶۷۰ قطعه لوح بزرگ به خط میخی و زبان عیلامی و ۸۳۶۹ قطعه لوح کوچک به خط میخی و زبان آرامی است.
13 هزار کتیبه دیگر
13 هزار کتیبه دیگر متعلق به 2500 سال پیش ایران، در امریکا نگهداری می شود که براساس توافق‌های صورت گرفته فروردین ماه سال آینده به ایران برمی‌گردد تا تاریخ امانی ایران که سال 1311 از طریق بندر بوشهر به امریکا رفت به طور کامل مسترد شده باشد. 3506 لوح هخامنشی تنها استردادهای تاریخی سال‌جاری نیستند.
بازگشت اشیای 5 هزار ساله جیرفت
84 شیء 5 هزار ساله تاریخی متعلق به تمدن جیرفت در حوزه «هلیل‌رود» کرمان هم به‌زودی به کشور باز خواهد گشت. در میان استردادهای تاریخی به کشور اما یک سؤال همچنان بی‌پاسخ است؛ آیا امریکا نتایج بررسی و مطالعات انجام گرفته روی الواح ایرانی در تمام این سال‌ها را هم مسترد خواهد کرد؟
عبدالمجید ارفعی، پژوهشگر و مترجم زبان‌های باستانی که نامش با الواح هخامنشی گره خورده است در واکنش به خبر بازگشت این محموله گفته است: «الواح آنقدر دیر آمده است که نه خودم توانستم روی آنها کار کنم نه دانشجو آموزش بدهم.» او از زبان‌شناسانی بود که در دانشگاه شیکاگو روی الواح مطالعه کرد.
8 دهه پیش
84 سال پیش بود که 30هزار لوح هخامنشی کشف شده در تخت‌جمشید به شیکاگو رفت. الواح 90 سال پیش کشف شده بودند. آن روزها هنوز ساختاری مثل میراث فرهنگی در ایران وجود نداشت. کاوش‌های باستان‌شناسی تخت جمشید را هم دانشگاه شیکاگو انجام می‌داد. الواح کشف شده به زبان میخی، عیلامی و آرامی بود؛ زبانی که آن روزها در تخصص متخصصان در دانشگاه شیکاگو بود. متخصصانی که البته ایرانی هم بودند مثل عبدالمجید ارفعی. همین مسأله هم دلیلی شد تا الواح ایرانی به امانت و برای مطالعه به امریکا بروند. قرار بود سه سال بعد الواح به ایران بازگردند اما برنگشتند. نخستین محموله الواح هخامنشی، سال 1327 به ایران برگشت. تعداد الواح استردادی آن سال 179 قطعه اعلام شد. سال 1329 هم 37 هزار قطعه به ایران بازگشت. نخستین محموله بعد از انقلاب 300 قطعه بود که دانشگاه شیکاگو برای اعتباربخشی خود در مجامع بین‌المللی بعد از انقلاب به ایران بازگرداند. بازگشت محموله چهارم اما وارد یک بازی سیاسی می‌شود.
14 سال تلاش حقوقی
25سال پیش بود که به ایران و حماس اتهام عملیات تروریستی وارد کردند. آنها خواهان توقیف اموال ایران در امریکا شدند و دست روی الواح 2 هزار و 500 ساله هخامنشی گذاشتند. دادگاهی در امریکا حکم داد آثار تاریخی ایران که به صورت امانت در دانشگاه شیکاگو نگهداری می‌شدند، مصادره شوند و از فروش این کتیبه‌ها و اشیای تاریخی ایران، غرامت شاکیان پرداخت شود.
اینجا بود که 14 سال دعوای حقوقی شروع شد و در نهایت رأی دادگاه به نفع ایران و مؤسسه شرق‌شناسی صادر شد. در تاریخ 27مارس 2014 بود که دادگاه ایالتی درخواست طرح دعوای ایران و مؤسسه شرق‌شناسی را پذیرفت. برخلاف انتظار شاکیان، این دادگاه هیچ دلیلی برای توقیف الواح ایرانی نیافت.
شاکیان، شکایت را به دادگاه تجدیدنظر امریکا بردند. دادگاه عالی ایالت متحده هم دست آنها را خالی گذاشت و اعلام کرد که الواح تخت جمشید نمی‌توانند توقیف شوند. الواح اداری تخت جمشید حاوی اطلاعات ارزشمندی در مورد مدیریت منابع و راه‌ها، روابط اجتماعی و دستمزدها و اقتصاد جامعه هخامنشی است که پژوهش درباره آنها پاسخگوی بسیاری از پرسش‌ها و ابهامات درباره تمدن ایران است. در واقع این اسناد ارزشمند رمزگشای بخش مهمی از تاریخ مکتوب هخامنشیان در دوره داریوش اول محسوب می‌شود.
پس از آن بود که در پاییز 1398، تعداد 1783 لوح هخامنشی به ایران بازگشت.
محموله پنجم
محتوای الواح استردادی مربوط به مدیریت منابع راه‌ها، روابط اجتماعی مایحتاج اساسی زندگی، دستمزدها و اقتصاد جامعه در دوران هخامنشی است.
این مجموعه دارای۲۶۷۰ قطعه لوح بزرگ به خط میخی و زبان عیلامی و ۸۳۶۹ قطعه لوح کوچک به خط میخی و زبان آرامی است. این الواح هخامنشی در ۹ صندوق و هر صندوق به وزن ۷۵ کیلوگرم نگهداری می‌شود و از طریق هواپیمای حامل هیأت ایرانی در زمان برگزاری مجمع سالانه سازمان ملل از امریکا به ایران بازگشت.
