آیا اقبال سازندگان و مخاطبان به تولیدات VOD ها، جشنواره مستقلی را ضروری می‌کند؟
سهم سریال‌های نمایش خانگی از جوایز
وجود یک جشنواره برای تولیدات نمایش‌خانگی می‌تواند با ایجاد فضای‌رقابتی باعث ارتقای‌کیفی این آثار شود
فاطمه ترکاشوند
خبرنگار
به رسمیت شناخته شدن و فراگیر شدن پلتفرم‌های پخش فیلم انتخابی یا همان VOD ها ظرف سال‌های اخیر موج بزرگی از تولیدکنندگان آثار نمایشی و سرگرمی را به سمت بخش خصوصی و نمایش خانگی سوق داده و امروز می‌توان به تقریب بسیار خوبی گفت که برای تولیدکنندگان آثار، سه انتخاب وجود دارد: سینما، تلویزیون و نمایش خانگی. این در حالی است که هنوز مهم‌ترین رویداد سینمایی و به قولی مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور، جشنواره فجر است که به فیلم‌های سینمایی می‌پردازد. اما شاید در هیچ زمانی به اندازه امروز ضرورت وجود یک جشنواره رقابتی برای تولیدات نمایش خانگی، ملموس و محسوس نشده باشد.
جشنواره‌ها در هر زمینه‌ای برای تحقق اهداف روشنی شکل می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به چند محور اصلی اشاره کرد:
ایجاد فضای رقابتی در میان تولیدکنندگان آثار،
حمایت اقتصادی از آثار برتر،
جریان‌سازی و جهت‌دهی به تولیدکنندگان از طریق اعتباربخشی با اعطای جایزه،
محقق کردن اهداف برگزارکننده جشنواره در حوزه‌های محتوایی،
ارتقای بنیه و توان فنی و فرمی آثار،
ایجاد امکان مقایسه آثار برتر داخلی با آثار برتر خارجی،
توجه افکار عمومی به مسائل مطروحه نهاد برگزارکننده جشنواره یا اعطاکننده جایزه،
این اهداف و برخی دیگر را می‌توان فهرست محاسباتی دانست که برگزارکنندگان و حامیان جشنواره‌ها و جوایز هنری از این ابزارها و اهرم‌ها انتظار دارند و کیفیت حرکت خود را با معیار قرار دادن این اهداف می‌سنجند.
از سوی دیگر اما معمولاً جشنواره‌ها و جوایز در زمینه‌هایی آغاز به کار می‌کنند که به طور بالقوه حدی از توجه افکار عمومی و همراهی آنان را به سمت خود جلب کرده باشند و از این رو اقتضای عملگرایی نهادهای مسئول و متولی در حوزه هنر و حامیان آثار، آن است که به مسائل مورد توجه و اقبال افکار عمومی التفات داشته باشند و در موقع مقتضی جشنواره‌های غیرضروری را منحل و منابع و فرصت‌ها را به سمت حوزه‌های ضروری‌تر سوق دهند.از این رو بر کسی پوشیده نیست که ظرف نیم‌دهه گذشته، نرخ رشد استفاده از VOD ها به شکل چشمگیری بالا رفته هرچند که به علل مختلفی از جمله رایگان بودن برودکست، تعداد مخاطبان آنها با تلویزیون قابل مقایسه نیست اما رشد اقبال به VOD ها و تغییر ساختار کلی رسانه‌های به لحاظ فنی و شکل تعامل با مخاطب، باعث شده است که بسیاری از تولیدکنندگان به همکاری با این پلتفرم‌ها روی بیاورند.
بدون شک مهم‌ترین تولیدکنندگان سریال در 5 سال گذشته هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت، پلتفرم‌هایی نظیر فیلیمو، نماوا، فیلمنت و حالا تماشاخونه بوده‌اند و فقط افزایش سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها روی تولید سریال اختصاصی نشان می‌دهد که این مسأله برای آنها سودآور بوده و آینده خوبی را برای این تولیدات پیش‌بینی می‌کنند.
اما همان‌طور که روزنامه ایران در گزارش‌های قبلی با ارائه آمار و ارقام به این مسأله پرداخته است تلویزیون در همین مدت علی‌رغم تولید تعداد بیشتری سریال، نام به یادماندنی و مورد بحثی را به مخاطبانش ارائه نداده و امروز سراغ نام‌های مهم حوزه کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی را چه از گروه سینمایی‌ها و چه از گروه تلویزیونی‌ها باید در نمایش خانگی گرفت. از سوی دیگر، جشنواره فجر به عنوان مهم‌ترین رویداد فرهنگی و سینمایی کشور تنها به تولیدات سینمایی می‌پردازد، جشنواره سینماحقیقت به تولیدات مستند توجه دارد و جشنواره فیلم کوتاه تهران به صورت تخصصی فیلم‌های کوتاه را مورد توجه قرار می‌دهد. جشنواره جام جم نیز که تنها 4 دوره در سال‌های 90، 91، 92 و 96 برگزار شد به تولیدات تلویزیونی در شاخه‌های مختلف می‌پرداخت.
بر این اساس حالا تولیدات نمایش خانگی چه از حیث نام‌هایی که در آن به ساختن آثار می‌پردازند و چه از حیث میزان التفات مخاطبان و چه از جهت پوشش دادن ژانرهای مختلف سرگرمی از جمله تولیدات نمایشی، جایی در میان اعتبار سینما و اقبال تلویزیون ایستاده که توجه به محتوا و کیفیت و کمیت تولیدات آن را ایجاب می‌کند. اما تاکنون هیچ جشنواره یا جایزه‌ای معطوف به سنجش تولیدات آن راه‌اندازی نشده است.
هرچند که ساترا به عنوان نهاد متولی تنظیم‌گری این حوزه می‌تواند یکی از گزینه‌های برگزاری چنین جشنواره‌ای باشد اما در مجموع و با موانع موجود بر سر راه ساترا و VOD ها می‌توان سایر گزینه‌ها را نیز بررسی کرد.
انجمن صنفی شرکت‌های نمایش ویدیوهای آنلاین هم یکی دیگر از گزینه‌هایی است که می‌تواند متولی برگزاری چنین جشنواره‌ای باشد اما درست مانند سینما و جشن حافظ، جشنواره یا جایزه آن، نوعی استقلال در تعریف اهداف را می‌طلبد.
گزینه دیگر هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که با وجود تجربه چهل و چند ساله در برگزاری جشنواره‌ها و جایزه‌های مختلف در حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری، نه تنها از اعتبار لازم برای این حوزه برخوردار است بلکه می‌تواند با توسعه دادن مفاهیم رقابتی به عنوان ناظر بی‌طرف سریال‌های نمایش خانگی و تلویزیونی را در کنار یکدیگر به رقابت بگذارد و از این طریق به افزایش کیفیت آنها کمک کند.
این محور حتی می‌تواند تنها یکی از جایزه‌های جشنواره فجر باشد همان طور که در بسیاری دیگر از جشنواره‌ها و جوایز جهانی، بررسی تولیدات VOD ها به عنوان شاخه‌ای ذیل جشنواره‌های موجود تعریف شده‌اند تا هم استقلال هویتی خود را داشته باشند و هم در اعتبار جوایز قدیمی و پیشکسوت، شریک شوند.