آمار ابتلا به سرطان در سطح دنیا افزایش یافته است
مهار سلول های وحشی با تغییر سبک زندگی
محدثه جعفری
خبرنگار
بیماری سرطان به دومین علت مرگ و میر در جهان تبدیل شده است و میزان ابتلا به آن در سراسر دنیا رو به افزایش است.
مطابق آمارهای ارائه شده ازسوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۱۸ حدود ۹ میلیون نفر جان خود را در اثر ابتلا به سرطان از دست داده‌اند. هرچند بنا بر اعلام وزارت بهداشت، آمار ابتلا به سرطان در ایران کمتر از متوسط جهانی است، اما سرطان در ایران نیز روندی رو به رشد دارد.
طبق آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، این بیماری تا ۱۵ سال آینده، علت ۸۰ درصد مرگ و میرها در کشور خواهد بود.
در نشست فصلی انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران که سال گذشته برگزار شد، عنوان شد در ۳۱ استان، در سال، ۱۴۱ هزار ابتلا به سرطان مشاهده می‌شود. در گزارش این نشست آمده است: «در سال ۲۰۱۸ بیشترین سرطان‌های مشاهده شده در ایران شامل سرطان سینه (در خانم‌ها)، پروستات (در آقایان)، سرطان روده بزرگ، پوست و معده است.» از سوی دیگر کامران باقری لنکرانی وزیر اسبق بهداشت، چندی پیش در گفت‌و‌گویی، سرطان معده را صدرنشین مرگ‌های سرطانی در ایران برشمرده و گفته بود: «سالانه در کشور، ۱۵ هزار نفر به شمار مبتلایان به سرطان معده اضافه می‌شود.» رئیس انجمن علمی رادیوتراپی آنکولوژی کشور هم گفته است: «در دهه گذشته نرخ ابتلا به این بیماری حدود 80 هزار نفر در سال بود اما اکنون به حدود 135 تا 150 هزار نفر در سال رسیده است.»
سرطان، یک بیماری چند عاملی است و هم ژنتیک و هم عوامل محیطی بر آن تأثیرگذار است.
دکتر یاشا مخدومی، رئیس انجمن رادیوتراپی آنکولوژی ایران، در این زمینه به «ایران» می‌گوید: «ژن‌هایی BRCA1 و BRCA2 از ژن‌های اثبات شده در سرطان‌های شایع است. در برخی خانواده‌ها ژن‌های سرطان گوارشیSAP دیده می‌شود. اما نباید از عوامل محیطی شامل ویروس‌ها، سیگار، مواد شیمیایی، آلودگی هوا، اشعه‌ها و... غافل شد که معمولاً در بروز سرطان ترکیبی تأثیر دارند.»
وی خاطرنشان می‌کند: «برخی از عوامل محیطی در ایجاد سرطان بسیار اهمیت دارد، مانند سیگار که در بسیاری از سرطان‌ها نقش مستقیم دارد. برخی از ویروس‌ها نیز در این زمینه نقش دارند. به‌عنوان مثال ویروس پاپیلوما (HPV) و ویروس‌هایی که سطح ایمنی بدن را کاهش می‌دهند مانند ویروس بیماری ایدز (HIV) در ایجاد بیماری سرطان در افراد اثرگذار است.»
رئیس انجمن رادیوتراپی آنکولوژی ایران درباره رشد سرطان در کشور می‌گوید: «طبق اطلاعات موجود در سازمان بهداشت جهانی، ایران جزو کشورهای متوسط در بیماری سرطان است. کشورهای غربی مانند امریکا، ایرلند، کانادا و استرالیا، جزو کشورهای پر سرطان هستند اما ایران، به لحاظ تعداد مبتلایان جزو این کشورها نیست. اما این درحالی است که بنابر آمار موجود طی سال‌های اخیر این بیماری روند افزایشی داشته است.»
عوامل شایع در بروز سرطان
این متخصص رادیو آنکولوژی می‌گوید: «افزایش آمار ابتلا به سرطان در کشور به سه عامل بستگی دارد. اولین علت، افزایش جمعیت و افزایش متوسط سنی جامعه است که همین امر سبب می‌شود بیماری سرطان بیشتر دیده شود. اکنون مراقبت‌های بهداشتی جامعه به سمتی پیش رفته است که افراد به سن‌های بالا می‌رسند و در این سنین احتمال ابتلا به سرطان افزایش می‌یابد. دومین عامل رشد امکانات تشخیصی در حوزه بهداشت و درمان است به طوری که افراد مورد غربالگری‌های سرطان قرار می‌گیرند و این امر از علل بالارفتن آمار است. سومین عامل تغییر الگوهای رفتاری زندگی و سبک تغذیه در جامعه است که سبب افزایش سرطان می‌شود.»
به گفته دکتر مخدومی نرخ ابتلا به سرطان در کشور حدود 135هزار تا 150هزار نفر در سال است که این آمار در دهه گذشته حدود 80 هزار نفر در سال بود. تعدادی هم بهبودیافتگان سرطان‌ها هستند که مجدد به این بیماری مبتلا می‌شوند.
مخدومی در پاسخ به این سؤال که مواد غذایی، آب آشامیدنی و به طور کلی نوشیدنی‌ها چقدر در بروز سرطان مؤثر است، می‌گوید: «به طورکلی محیط زندگی و شرایط تغذیه ما بر ایجاد سرطان تأثیرگذار است. مصرف مداوم غذاهایی که دارای مواد نگهدارنده هستند و غذاهای فرآوری شده مانند کالباس، سوسیس و... می‌تواند عاملی برای بروز سرطان باشد. موضوع دوم پخت مواد غذایی با حرارت بالاست که در غذاهای فست فودی بیشتر دیده می‌شود. مواد غذایی را در روغنی سرخ می‌کنند که دیر به دیر تعویض می‌شود. بحث بعدی انتقال سموم به بدن است. کشاورزان برای افزایش محصول، از سموم استفاده می‌کنند که برخی از این سموم اگر به خوبی از محصولات زدوده نشود می‌تواند مشکل‌زا باشد. یکی دیگر از آلودگی‌هایی که از طریق مواد غذایی به بدن انسان منتقل می‌شود، نان‌های کپک زده‌ای است که به خورد حیوانات بخصوص گاوها می‌دهند که درنتیجه در شیر آنها سمی به نام «آفلاتوکسین» ایجاد می‌شود. با مصرف شیر این دام‌ها، آن سم به بدن انسان منتقل شده و ایجاد سرطان می‌کند.»دکتر مخدومی به مصرف بیشتر میوه‌ها و انواع سبزی‌ها در وعده‌های غذایی به‌عنوان یکی از راه‌های تقویت ایمنی و مقابله با ابتلا به سرطان اشاره می‌کند و می‌گوید: «بدن انسان نیازمند انواع ویتامین‌هاست و چه بهتر که این ویتامین را از مواد طبیعی دریافت کنیم.»
سرطان‌های شایع
رئیس انجمن رادیوتراپی آنکولوژی ایران با اشاره به اینکه 55 درصد سرطان‌ها در آقایان و 45 درصد در بانوان بروز می‌کند، می‌گوید: «شایع‌ترین نوع سرطان در مردها، پروستات، معده، روده و مثانه و شایع‌ترین سرطان در خانم‌ها، سینه، پوست، معده و روده بزرگ است. آمار سرطان پستان در خانم‌ها در حال افزایش است و به نظر می‌رسد این امر با زندگی مدرن ارتباط دارد.»
وی با اشاره به اینکه 30 سال پیش از هر 14 خانم یک نفر به این سرطان مبتلا می‌شدند، می‌افزاید: «اکنون از هر هفت خانم یک نفر به سرطان مبتلا می‌شود.
افزایش این بیماری در بانوان دلایل مختلفی دارد که می‌توان به تعداد کم فرزندان و در پی آن کم شیردهی از سینه اشاره کرد یا استفاده مکرر از مواد شیمیایی که در لوازم آرایشی و بهداشتی قرار دارد.
ناگفته نماند افزایش سرطان پستان در خانم‌ها در تمام دنیا در حال افزایش است و مختص ایران نیست اما هنوز متوجه نشده‌ایم که چرا این نوع از سرطان در زنان ایرانی در سنین پایین‌تر بروز می‌کند. در امریکا متوسط بروز سن این بیماری 54 سالگی است اما در ایران متوسط سن بروز بیماری 48 سال است.»
هزینه درمان سرطان در دنیا بالاست
دکتر مخدومی درباره بالا بودن هزینه درمان سرطان می‌گوید: «درمان سرطان در هر نوع آن با دیگری متفاوت است. بسته به نوع بیماری، پزشک متخصص درمان مناسب را تجویز می‌کند. معمولاً درمان‌ها بر پایه جراحی، پرتو درمانی یا دارو هستند و میزان تأثیر هر کدام در بیمار متفاوت است، اما به طور کلی هزینه درمان سرطان در همه جای دنیا بالاست، از گرانی دستگاه‌ها و تجهیزات و دارو گرفته تا آموزش نیروی انسانی متخصص. به‌عنوان مثال، دستگاه‌های رادیوتراپی از یک میلیون دلار تا 35 میلیون دلار قیمت دارد و متوسط قیمت دستگاه‌ها در کشور ما حدود دو میلیون دلار است. دولت دستگاه‌های پیشرفته 5 تا 10 میلیون دلاری هم تهیه کرده است.
به طور کلی برای تجهیز یک مرکز رادیوتراپی نیاز به مجموعه‌ای از این دستگاه‌ها داریم که چیزی حدود 40 میلیون دلار هزینه در پی دارد.» به گفته این متخصص رادیوآنکولوژی داروهای درمان بیماری سرطان انواع مختلف دارند؛ از داروهای شیمی درمانی تا ایمونوتراپی و هورمون درمانی که برخی گران و برخی با قیمت پایین عرضه می‌شوند. وی خاطرنشان می‌کند: «حدود 20 سال پیش دارویی که فقط یک شرکت امریکایی تولید می‌کرد در ایران با قیمت سه میلیون تومان به فروش می‌رسید. در آن زمان قیمت خودروی پیکان هم سه میلیون تومان بود.
اکنون این دارو به‌صورت ژنریک درآمده و در ایران تولید می‌شود و با قیمت 300 هزار تومان به فروش می‌رسد که 90 درصد آن را دولت تحت پوشش بیمه قرار داده است. اما برخی از داروها هنوز هم بسیار گران هستند.»
وی در این باره که گاهی تعدد در آزمایش‌ها و عکس‌ها برای بیمار ایجاد سؤال و سردرگمی می‌کند، آیا اصلاً این همه ضروری است یا برای منفعت طلبی است، می‌گوید: «نشانه‌های بروز سرطان در افراد، مختلف است؛ برخی با دل درد به پزشک عمومی مراجعه می‌کنند که در این میان برای تشخیص اینکه این دل درد مربوط به سرطان است یا نه، باید چندین مرتبه عکس و آزمایش‌های مختلف گرفته شود. آزمایش‌ها و نمونه برداری‌های مختلف برای بالا بردن ضریب دقت و جلوگیری از تشخیص اشتباه تجویز می‌شود.
به‌عنوان مثال اگر ضریب سی تی اسکن را 70 درصد و ضریب سونوگرافی را 70 درصد در نظر بگیریم، انجام هر دو آنها ضریب بالای 90 درصد در تشخیص صحیح را به پزشک می‌دهد. به همین دلیل در این روند بیمار با تعدد آزمایش‌ها و عکس‌ها رو‌به رو است.»
غربالگری راه تشخیص بهنگام بیماری
این متخصص رادیوانکولوژی با اشاره به اینکه دولت برای تشخیص بموقع برخی از سرطان‌ها برنامه غربالگری را در کشور نهادینه کرده است، می‌گوید: «گاهی بیماری سرطان بدون علامت در بدن انسان رشد می‌کند و زمانی خودش را به صورت درد نشان می‌دهد که دیگر کار از کار گذشته و درمان‌پذیر نیست.
به همین دلیل در سرطان‌هایی که امکان تشخیص زودهنگام آن وجود دارد دولت برنامه‌ریزی‌هایی برای غربالگری جامعه هدف صورت داده است. به عنوان نمونه خانم‌هایی که علامت ندارند هم در سن خاصی باید برای انجام آزمایش پاپ اسمیر یا ماموگرافی به پزشک متخصص مراجعه کنند تا اگر فرد بدون علامت دچار سرطان بود، تشخیص بموقع صورت گیرد.»
دکتر مخدومی با اشاره به تغییر الگوی سرطان در کشور خاطرنشان می‌کند: «الگوهای سرطان در مردم بسته به منطقه زندگی‌شان متفاوت است. به عنوان مثال در آذربایجان و تهران سرطان ریه شایع‌تر است.
در بخش‌های شمال خراسان و استان گلستان سرطان مری و معده و در مناطق جنوبی کشور ازجمله خوزستان سرطان مثانه بیشتر دیده می‌شود. در هر منطقه بسته به الگوهای فرهنگی، نوع غذا و ساختار ژنتیکی، نوع سرطان با دیگر مناطق متفاوت است اما آنچه در این میان اهمیت دارد، تغییر الگوی سرطان است به طوری که در گذشته سرطان مری و معده شایع‌تر بود اما اکنون سرطان کولورکتال یا همان سرطان روده بزرگ، باتوجه به تغییر سبک تغذیه، شیوع بیشتری پیدا کرده است.»
بیمه
مدیرکل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت ایران خبر داد
اختصاص بیشترین سهم از صندوق خاص و صعب‌العلاج به داروهای سرطان
دکتر محمد اسماعیل کاملی مدیرکل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» از تحت پوشش بودن 148 کد ژنریک دارو (کد عمومی دارو) در بیمه پایه برای بیماری سرطان خبر می‌دهد و می‌گوید:«پرداختی سازمان بابت سهم بیمه پایه این داروها در پنج ماهه نخست سال‌جاری بیش از هفت هزار و 457 میلیارد ریال است. همچنین تعداد ۱۶۳ کد ژنریک داروی شیمی درمانی و غیرشیمی درمانی در بسته صندوق خاص و صعب‌العلاج ابلاغی از سوی معاونت درمان وزارت بهداشت برای بیمه شدگان مبتلا به سرطان قرار دارد و مشمول پرداخت سهم مازاد از محل اعتبارات صندوق برابر ضوابط خواهد بود.» به گفته مدیرکل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت ایران، در پنج ماهه نخست سال‌جاری، داروهای بیماری سرطان در بسته بیماری‌های خاص و صعب العلاج، رتبه اول را از بابت سهم صندوق با هزینه بیش از ۹۷۵ میلیارد ریال به خود اختصاص داده‌اند.
دکتر کاملی درباره داروهای سرطان که بیشترین هزینه از محل اعتبارات را داشتند، می‌گوید: «داروهای پمبرولیزوماب، بواسیزوماب و تراستوزماب رتبه‌های اول تا سوم هزینه‌کرد از محل اعتبارات این صندوق را در پنج ماهه نخست سال 1402 به خود اختصاص داده‌اند.»
