دستکاری افکار عمومی به بهانه جنگ نرم
الهام عابدینی
پژوهشگر روابط بین‌الملل
یکی از ستون‌های اصلی قدرت نرم، رسانه است. امروزه با توجه به دسترسی گسترده شهروندان به رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی، همگان به سرعت در معرض اخبار و اطلاعات قرار می‌گیرند. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که رسانه‌ها به جای پخش اخبار واقعی، اخبار جعلی یا اخبار دستکاری‌شده منتشر کنند. رسانه با بازنمایی‌ای که از وقایع دارد، می‌تواند حتی واقعیت را تحریف کند یا تغییر دهد.
سال ۲۰۱۸ مؤسسه افکارسنجی «پیو» نظرسنجی‌ای انجام داد و از مردم کشورهای مختلف پرسید که فکر می‌کنند دولت امریکا در تصمیم‌گیری‌های خود تا چه حد به منافع ملی کشورهای دیگر هم اهمیت می‌دهد. همان‌طور که احتمالاً می‌توانید حدس بزنید، وجهه امریکا در دوران بوش و ترامپ، بد و در دوران اوباما کمی بهتر بود. اما آیا واقعاً اینطور بود؟ مگر نه‌اینکه شمار بمب‌هایی که باراک اوباما در دوران ریاست‌جمهوری‌اش بر سر مردم کشورهای دیگر انداخت، از همه بیشتر بود؟ قاعدتاً او باید به عنوان چهره‌ای خونریز شناخته می‌شد، نه‌اینکه اتفاقاً در دوران او امریکا چهره موجه‌تری پیدا کند. نکته مهم در اینجا تسلط دولت اوباما و شخص او به زبان رسانه و استفاده از این ابزار برای بهبود قدرت نرم امریکا بوده است.
اسناد و شواهد زیادی از دستکاری مستقیم رسانه‌ها از سوی سازمان اطلاعات و پلیس فدرال امریکا در سراسر دنیا وجود دارد.
چندسال قبل مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی‌های خود کتاب «خبرچین‌ها: سیا چگونه نویسندگان مشهور را فریب می‌داد» نوشته جوئل ویتنی را معرفی کردند. نویسنده در این کتاب چگونگی بازیچه شدن نویسندگان نامدار و مجله‌ها به دست سازمان سیا پس از دهه ۱۹۵۰، همکاری آنها با این آژانس اطلاعاتی و نگارش متون سیاسی و القای اطلاعات مخرب، هدفمند و جهت‌دار به مردم را به تصویر کشیده است.
اوایل جنگ سرد پروژه‌ای به نام «ماکینگ برد» به دست سیا کلید زده شد که هدف آن تدارک، آموزش و کنترل روزنامه‌نگاران در شبکه‌های خبری اصلی در سراسر امریکا بود.
براساس اسناد افشاگرانه ویکی‌لیکس، یکی از اقدامات سفارت امریکا در یونان برای مقابله با احساسات ضدامریکایی شهروندان که پس از بحران مالی و نارضایتی آنان از نظام سرمایه‌داری انجام شد، پرداخت پول به روزنامه‌نگاران و ارتباط‌گیری با آنان بوده است.
از دیگر موارد اثرگذاری مستقیم سیا و پلیس فدرال امریکا بر رسانه‌ها و افکار عمومی می‌توان به اعتراف زاکربرگ، مدیرعامل متا اشاره کرد که گفت: برخی اطلاعاتی را که به کارزار انتخاباتی بایدن در سال ۲۰۲۰ آسیب می‌رساند، به درخواست مستقیم اف‌بی‌آی سانسور کرده است.
زمانی که به جدول رتبه‌بندی کشورها در عرصه قدرت سخت شامل تجهیزات نظامی و تسلیحات و قدرت نرم نگاه می‌کنیم، می‌بینیم تقریباً رتبه کشورهای غربی در هر دو قدرت برابر است؛ یعنی کشورها همزمان با تجهیز نظامی به فکر بهبود دیپلماسی عمومی و وجهه خود در عرصه نظام بین‌الملل هم هستند. هرچند گاهی این واژگان برای‌شان بهانه‌ای می‌شود برای دستکاری و فریب افکار عمومی و اینجاست که بار دیگر اهمیت سواد رسانه‌ای اثبات می‌شود.