زهره صفاری
خبرنگار

جو بایدن در سومین روز از تور آسیایی خود وارد ویتنام شد تا این بار با دادن دست دوستی به دشمن دیرینه خود، بتواند به اهداف امریکا برای کوتاه کردن نفوذ چین در منطقه نزدیک‌تر شود. اما او پیش از سفر به هانوی، در حاشیه نشست گروه 20 در غیاب شی جین پینگ با نخست‌وزیر چین دیدار کرد و وعده ملاقات با رئیس‌جمهور این کشور را در آینده‌ای نه‌چندان دور گرفت.
به گزارش پولیتیکو، بیش از 50 سال پس از خروج آخرین نظامی امریکایی از ویتنام، حالا رئیس‌جمهور امریکا برای تغییر ژئوپلیتیک منطقه و تقابل با چین راهی این کشور شده است اما از آنجا که واشنگتن به‌خوبی می‌داند، این گام‌ها می‌تواند تنش‌ها با چین را افزایش دهد، بایدن از ابتدای ورود بارها و بارها این جملات را تکرار کرد: «حضور ما در ویتنام و تقویت روابط با همسایگان چین در مسیر محدود‌سازی پکن نیست.»
او همچنین خاطرنشان کرد: «ما نمی‌خواهیم چین را محدود کرده یا به آن آسیب بزنیم. هدف امریکا چیزی جز دست یافتن به روابط صحیح میان دو قدرت برتر جهان نیست و بدون شک ما به دنبال جنگ سرد جدیدی نیستیم. ما درصدد فرصت‌هایی برای تقویت ائتلاف جهانی هستیم تا بتوانیم ثبات را برقرار کنیم.» بایدن همچنین در پی دیدار با دبیرکل حزب حاکم ویتنام افزود: «ما از فرصت‌های بزرگی برخورداریم و ویتنام و امریکا در برهه حساس فعلی شرکای مهمی هستند.»
نمایندگان شرکت‌های بزرگ فناوری امریکا عمده کسانی بودند که تیم جو بایدن و آنتونی بلینکن؛ وزیر خارجه او را در سفر به ویتنام همراهی می‌کردند و در آغازین ساعات ورود به هانوی، توافقاتی نیز با شرکت‌های این کشور در راستای ارتقای سطح فناوری به امضا رساندند.
اما از جمله نکات جالب توجه این دیدار، مداخله ناگهانی سخنگوی کاخ سفید در نشست خبری بایدن با خبرنگاران در هانوی بود. کارن ژان پیر، در حالی در جریان این نشست ناگهان به میان صحبت بایدن آمد و با عذرخواهی از حضار، پایان جلسه را اعلام کرد که رئیس‌جمهور حتی فرصت نکرد جمله‌اش را تمام کند و با خاموش شدن میکروفن‌ صدایش به خبرنگاران نرسید.
 
معادله‌سازی جدید با آینده مبهم
بدون شک اصلی‌ترین هدف امریکا در ویتنام، تقویت روابط استراتژیک با این کشور آسیای جنوب شرقی بوده است. این اقدام در حالی صورت گرفته است که تاکنون تنها این سطح از روابط در ویتنام با چین، روسیه، هند و در سال گذشته با کره جنوبی انجام شد و هانوی همواره با نگرانی از ناامید کردن پکن از این مجموعه خارج نشده بود. حالا انگوین فو ترانگ، دبیرکل حزب کمونیست ویتنام پس از دیدار با بایدن این توافقات را پیشرفتی سریع خواند و بایدن نیز ویتنام را قدرت مهمی در جهان دانست که می‌تواند در منطقه نقش مهمی ایفا کند.
 آن‌طور که به نظر می‌رسد، کاخ سفید پس از ناکامی در گام نخست سفر آسیایی بایدن به هند در ائتلاف‌سازی علیه روسیه، حالا امیدوار به یارکشی متحدان چین برای تضعیف این قدرت نوظهور و رقیب بزرگ خود است. او حتی در این مسیر با تأکید بر قدرت اقتصادی امریکا، مشکلات مالی چین را پررنگ‌تر کرد و با کنایه به طرف چینی در کنفرانس خبری گفت: «مشکلات شدید اقتصادی، موضوع حمله به تایوان را برای چین غیرمحتمل‌تر می‌کند.»
اما هنوز با تمام این رجزخوانی‌ها آنچه این توافق را متزلزل‌تر می‌کند تضاد شعارهای بشردوستانه امریکایی با نقدهایی است که در این حوزه به دولت ویتنام وارد است؛ موضوعی که دبیرکل حزب حاکم ویتنام درباره آن به امریکایی‌ها هشدار داده، هر گونه مداخله در سیاست داخلی این کشور را تاب نیاورند. اما این تنها یک اخطار ساده نیست بلکه می‌تواند آتش کینه خاک‌گرفته دو کشور را بار دیگر شعله‌ور سازد.
به نوشته فایننشال تایمز، امریکا در چهارچوب کمپین فشار بر پکن، فیلیپین را نیز به خود نزدیک‌تر کرده است؛ موضوع تا حدی جدی است که مقامات این کشور مجوز استقرار یک پایگاه نظامی را نیز به امریکا دادند.

خشم پکن
اقدام ویتنام بدون شک با خواست چشم‌بادامی‌ها سازگار نیست. سفر نماینده عالی‌رتبه چین به هانوی در آستانه سفر بایدن نیز دلیل خوبی برای اثبات این نارضایتی است. در این دیدار که لیو جیانچائو، رئیس بخش بین‌الملل حزب کمونیست با ترانگ داشت، طرفین بر اعتماد دوجانبه سیاسی منسجم تأکید کردند.
اما فارغ از همکاری‌های بالقوه دفاعی میان امریکا و ویتنام، موقعیت جدید واشنگتن در منطقه از بعد اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند در رشد صنایع نیمه اتوماتیک دو کشور نیز بشدت تأثیرگذار باشد. به باور تحلیلگران، حضور غول‌های فناوری امریکا مانند دل، گوگل، مایکروسافت و اپل در این سفر نشانه دیگری از عزم امریکا برای تغییر زنجیره تأمین و دور کردن آن از چین است. دکتر جان همینگز، کارشناس ارشد برنامه سیاست خارجی و امنیت ایندوپاسیفیک معتقد است: «واشنگتن نمی‌خواهد این اقدامات را جنگ سرد با چین تلقی کند، اما در همین راستا دست روی کشورهای لیبرال دموکرات یا کشورهایی که تمامیت‌شان در تهدید است، می‌گذارد.»
 
دیدار دور از انتظار بایدن
بایدن که پیش از سفر به دهلی‌نو، از غیبت شی جین پینگ در نشست امسال جی 20 مطلع شد و نسبت به آن ابراز تأسف کرد، در حاشیه نشست چاره‌ای جز دیدار با نفر دوم چین، لی چیانگ نداشت و گفت: «تیم و همکاران من با مردم و کابینه شی دیدار خواهند داشت و من هم با لی چیانگ درباره ثبات در نیمکره جنوبی صحبت و تأکید می‌کنم تقابلی در کار نخواهد بود.»
بایدن در پی این دیدار کنایه‌ای به شی زد و گفت: «شرایط اقتصادی چین، بخش مسکن این کشور را به چالش کشیده است و بیکاری جوانان نرخ بالایی دارد و این یکی از بزرگ‌ترین نشانه‌هایی است که سیاست این کشور را در برهه فعلی ناکارآمد نشان می‌دهد.»
اهمیت این سفر آسیایی از آن جهت است که بایدن به عنوان اصلی‌ترین نامزد دموکرات‌ها برای انتخابات ریاست جمهوری 2024 امریکا، امیدوار است برای رهایی از انتقادات داخلی ناشی از مشکلات اقتصادی و تورم، بتواند با تقویت روابط با متحدان چین و کسب اعتبار برای امریکا، جایگاه خود را بهبود دهد.