به‌رغم تلاش‌های اوکراین و حامیانش، رهبران بزرگ‌ترین کشورهای اقتصادی مسکو را محکوم نکردند
روسیه؛ برنده نشست گروه 20
عکس متفاوت «عکس خانوادگی» یا همان عکس دسته‌جمعی سران گروه 20 که به سنتی در این نشست بدل شده است، امسال در دهلی‌نو متفاوت ثبت شد و میهمانان هند با حضور در آرامگاه ماهاتما گاندی؛ اسطوره هند، در قاب تصویر اما نه با آرایش همیشگی در کنار یکدیگر قرار گرفتند. سال گذشته در نشست بالی اندونزی به دلیل اوج‌گیری بحران اوکراین، بسیاری از سران حاضر در عکس دسته‌جمعی حاضر نشدند.
زهره صفاری
خبرنگار
نشست 20 کشور اقتصادی برتر جهان امسال به میزبانی هند با رویکردی خلاف انتظار اوکراین و حامیان غربی‌اش بدون بحث جنجالی محکومیت روسیه به پایان رسید و رهبران حاضر در غیاب رؤسای جمهور چین و روسیه، به بیانیه‌ای نرم با هشدار به کشورها برای اجتناب از تصرف سرزمین‌ها با توسل به زور و عدم استفاده از سلاح هسته‌ای بسنده کردند.
به گزارش سی‌ان‌ان، در این نشست بیش از یک پنجم سران گروه 20 در زمان افتتاحیه در دهلی‌نو غایب بودند؛ به طوری که علاوه بر شی جین پینگ و ولادیمیر پوتین که غایبان بزرگ نشست به شمار می‌رفتند، پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا به خاطر مثبت شدن آزمایش کرونا و رئیس‌جمهور مکزیک، با خواست شخصی در افتتاحیه حضور نداشتند و امانوئل مکرون به دلیل حضور در افتتاحیه جام جهانی راگبی دیر به جلسه سران گروه 20 رسید و جو بایدن؛ رئیس‌جمهور امریکا، اولاف شولتس؛ صدراعظم آلمان، ریشی سوناک؛ نخست‌وزیر بریتانیا، محمد بن‌سلمان؛ ولیعهد عربستان و فومیو کیشیدا؛ نخست‌وزیر ژاپن میهمان نارندرا مودی؛ نخست‌وزیر هند بودند. اما با وجود این آمیتاب کانت، رئیس تیم مذاکره‌کننده هند در جی20 در پیام خود در شبکه اجتماعی ایکس با تأکید بر دشواری‌های توافق بر سر مسأله اوکراین به دلیل دوقطبی اعضا برای محکومیت روسیه یا تمرکز بر مسائل اقتصادی نوشت: «بیش از 200 ساعت مذاکره بی‌وقفه و 300 نشست دوجانبه و 15 پیش‌نویس برای دستیابی به اجماع درباره جنگ اوکراین تهیه و صرف شده است.» با وجود همه این تلاش‌ها آنچه خروجی نشست نشان داد، برتری نفوذ روسیه حتی بدون حضور شخص ولادیمیر پوتین در آن بود. در بیانیه نهایی این نشست که تنها از سوی اوکراین مورد نقد قرار گرفت اما علاوه بر روسیه، امریکا نیز از آن خرسند بود و ادبیات به کار رفته در متن آن نیز نسبت به سال گذشته به مراتب نرم‌تر بود، آمده است: «در راستای منشور ملل متحد همه کشورها باید از تهدید یا کاربست زور علیه تمامیت ارضی و حاکمیت یا استقلال سیاسی هر کشور آن هم با هدف دستیابی به تصرفات ارضی خودداری کنند. همچنین استفاده از سلاح هسته‌ای غیرقابل قبول است.»
در همین حال به نوشته یورونیوز، حاضران در این نشست خواستار اجرایی شدن دوباره جریان امن صادرات غلات، غذا و کود از اوکراین و روسیه در مسیر دریای سیاه شدند.
انتظارات برآورده نشده
شاید ناامیدترین میهمان هند در نشست گروه 20 امسال، نمایندگان اوکراین بودند. آنها که انتظار داشتند امریکا بزرگ‌ترین حامی‌شان، دست‌کم در غیاب چین و روسیه، بهترین حملات را علیه مسکو و به سود کی‌یف ترتیب دهد، سرخورده از خروجی نشست، متن بیانیه مشترک را مورد نقد قرار دادند. به نوشته الجزیره، اولگ نیکولنکو، سخنگوی وزارت خارجه اوکراین در این باره گفت: «بدون شک در موضوع حمله روسیه به اوکراین، گروه 20 هیچ افتخاری کسب نکرد.» همچنین این مقام اوکراینی با وارد کردن نام روسیه به متن بیانیه گروه 20 در صفحه شخصی‌اش در شبکه ایکس، خشم خود را نسبت به اجماع نکردن سران این نشست نشان داد.
در همین حال به نوشته نیویورک‌تایمز، مقامات کاخ سفید از بیان صریح دلیل عقب‌نشینی امریکا در برابر روسیه در این نشست خودداری کردند و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا نیز در پی این نشست خطاب به خبرنگاران، مفاد بیانیه مشترک را در شکلی که انتشار یافته، مورد تحسین قرار داد. همزمان آلمان و انگلیس نیز از نتیجه ابراز رضایت کردند.
ریچارد هاس، کارشناس باسابقه سیاست خارجی و رئیس سابق شورای روابط خارجی امریکا در این زمینه گفت: «بایدن، مانند رؤسای جمهور سابق سعی در نزدیک‌تر شدن به هند دارد، گرچه موفقیت او در این نشست محدود بود اما ماهیت این روابط قابل اهمیت است. در عین حال بیانیه مشترک بازتابی از خواست کشور میزبان است که در سال‌جاری هند به عنوان میزبان خواهان عدم کینه‌ورزی و دشمنی با چین یا روسیه بود و این نشست را اقتصادی عنوان کرده است.»
می‌توان گفت، مجموعه این مسائل سبب شد تا سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه این نشست را رویدادی مهم تلقی کند. به نوشته سایت خبری بی‌بی‌سی، وی با تأکید بر نقش مهم هند در تعیین خروجی این نشست، گفت: «این بیانیه موضع ما را به‌خوبی بازتاب داد. این بیانیه بیش از هر چیز درباره واقعیات ژئوپلیتیکی به طور کلی بود و نکات مهمی مرتبط با امنیت غذا در جهان را مورد تأکید قرار داده بود.»
اسوتلانا لوکاش، مذاکره‌کننده روسیه در گروه 20 نیز گفت: «این دشوارترین نشست این گروه در 23 سال تأسیس آن بود، چرا که حدود 25 روز طول کشید تا توانستیم به نقطه فعلی برسیم.»
سود کم امریکا و برد هند
گرچه نزدیک شدن به هند برای امریکا در این نشست دارای اهمیت بسیار بود و بیشترین زمان بایدن نیز به این امر گذشت، اما رئیس‌جمهور امریکا در غیاب دو رقیب بزرگ و مهمش نتوانست آن‌طور که می‌خواست شرکای اقتصادی چین را به سمت واشنگتن بکشاند. او در این نشست از هیچ تلاشی در این راه دریغ نکرد و از طرحی رونمایی کرد که در آن با مشارکت کشورهای اروپا، خاورمیانه و آسیا یکی از بزرگ‌ترین کریدورهای ترانزیتی را برای ارتباط بین مناطق مختلف ایجاد کند تا به نوعی با طرح جاده و کمربند چین به تقابل برخیزد. از طرفی تلاش او برای پیوستن کشورهای بیشتر به ائتلاف ضدروسیه و حامی اوکراین نیز ناکام ماند تا رئیس‌جمهور 80ساله امریکا با دستاوردی نه‌چندان پربار این نشست را ترک کند.
اما برخلاف امریکا، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد، هند دست پر از این نشست بیرون آمد و 54 درصد پرسش‌شوندگان بر تأثیر جهانی هند تأکید کرده‌اند و این برای مودی و حزب حاکم هند بسیار پراهمیت بود. برزیل میزبان بعدی این نشست است.