فائزه سادات یوسفی
خبرنگار

 
تنش در منطقه قفقاز طی روزهای گذشته با اعلام رزمایش مشترک ارمنستان و ایالات متحده که با واکنش روسیه مواجه شده و همچنین تحرکات گسترده نظامی جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مرزهای مشترک بالا گرفته است. در این مدت مقامات دو کشور بارها یکدیگر را به اقدامات تحریک‌کننده و تیراندازی به سمت نیروهای یکدیگر متهم کرده‌اند.
منابع رسانه‌ای ایروان به نقل از وزارت دفاع گزارش دادند که این کشور از یازدهم تا بیستم سپتامبر (۲۰ تا ۲۹ شهریور) میزبان یک رزمایش نظامی مشترک با امریکا خواهد بود. در همین رابطه دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین گفت چنین اقداماتی از سوی ارمنستان به بی‌ثباتی در منطقه قفقاز دامن می‌زند و در عین حال مسکو با تحلیل اوضاع، آن را به دقت زیر نظر دارد.
با وجود این‌گونه تحرکات اما به استناد ورود بازیگران فرامنطقه‌ای چون ایالات متحده که خوی جنگ‌طلبانه آن ید طولایی در ایجاد جنگ در منطقه دارد و همچنین ناتوانی ناتو در عملیات طرح ضد‌حمله اوکراین، می‌توان انتظار جنگی دیگر در منطقه قره‌باغ را داشت. جنگی که پس از توافق صلح قره‌باغ در سال 2020 بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان به‌طور بالقوه باقی ماند و امروزه شاهد فعال شدن آن به‌واسطه دخالت‌های غربی و برتری‌جویی دولت‌های مستقر هستیم.

اهداف امریکا
آنچه که در این میان به‌طور آشکار دیده می‌شود، نقش‌آفرینی چندمنظوره امریکا برای تحقق درگیری و بی‌ثباتی در این منطقه است. امریکا با توسل به نارضایتی موجود بین ارمنستان و روسیه و تمرکز مسکو بر جنگ اوکراین و همچنین اختلافات عدیده جمهوری آذربایجان و ارمنستان تلاش می‌کند تا با نزدیک شدن به یک طرف مناقشه تلاش‌ها برای ایجاد آرامش و ثبات در این منطقه را بی‌اثر و با تداوم رفتار تحریک‌آمیز، تنش‌ها را بیشتر کرده و بستر یک جنگ و یا درگیری پایدار را در این منطقه استراتژیک مهیا کند.

تداوم سیاست تنش و حضور در منطقه
هرچند که برخی تحلیلگران معتقدند، امریکا با خروج از منطقه خاورمیانه، اولویت‌های خود را تغییر داده و فعالیت‌های خود را بر منطقه شرق متمرکز کرده اما روند اقدامات کاخ سفید حکایت از این دارد که امریکا تنها با تغییر در نوع بازی نفوذ، همت خود را برای ایجاد جنگ به عنوان یکی از روش‌های سنتی نفوذ به کار بسته است. در این بین، منطقه قفقاز جایگاه ویژه‌ای در این نگاه امریکا دارد. این منطقه از نظر ژئوپلیتیکی و همجواری با ایران، ترکیه و دریای خزر و سیاه و همچنین در حیطه نفوذ روسیه بسیار مهم تلقی می‌شود. علاوه بر آن، این منطقه در ثقل ارتباط شرق و غرب و شمال و جنوب قرار گرفته و به قلب تحولات منطقه نزدیک شده و همچنین دارای ذخایر غنی انرژی است. کاخ سفید برای نفوذ خود و همپیمانانش، تنها به جنگ به معنای عینی آن نیاز ندارد، بلکه تداوم تنش و درگیری‌های مقطعی بستر لازم را برای این منظور فراهم می‌کند. زیرا اقدامات ایالات متحده به سمتی است که به عنوان هسته تصمیم‌گیرنده در این مناقشه ورود پیدا کرده و با برهم زدن توازن امنیتی در این منطقه به نفع خود، هم مانع بارگذاری آرامش شود و هم بتواند زمینه را برای برداشتن گام‌های بعدی در پلن خود مهیا کند. یکی از گام‌ها متشنج کردن روابط همسایگان بویژه همسایه کلیدی چون ایران است. جنگ می‌تواند حضور امریکا را همراه با حضور کنونی متحد خود رژیم صهیونیستی گره زده و از این جهت، امنیت را از مرزهای شمالی کشور سلب کند.در آن سوی میدان در جمهوری آذربایجان نیز ترکیه و رژیم صهیونیستی، تحولات را صحنه‌گردانی کرده و رژیم صهیونیستی این سیاست امریکا را از سوی دیگر رهبری می‌کند. پیوندسازی باکو با تل‌آویو و همچنین فعالیت‌های ضد امنیتی رژیم و نهایتاً نفوذ سیستماتیک آن در جمهوری آذربایجان بر همین موضوع دلالت دارد.

ایجاد جبهه دوم برای مسکو
یکی دیگر از اهداف امریکا، کاستن از نفوذ روسیه در این منطقه و در عوض آن، ایجاد جبهه جدید برای فشار بیشتر به کرملین است. از منظر کاخ سفید جدال در این منطقه که تحت قدرت کرملین قرار دارد، تأثیر منفی بر تمرکز روسیه بر جنگ با کی‌یف خواهد گذاشت. به موجب آن نیز مسیری برای پیشروی طرح حیثیتی ضدحمله که با تجهیز لجستیکی غریی و تبلیغات پیرامونی که اکنون به اعترافات مقامات ناتو، پیروزی در آن به‌واقع مورد تردید قرار گرفته، مهیا خواهد شد. چرا که ایالات متحده درصدد است، به هر طریق ممکن جنگ را به گونه‌ای رهبری کند تا به‌طور حداقلی به نقطه درگیری‌های منجمد برساند تا هم خود را از مظان اتهام شکست رها کند و هم امتیازات کسب شده توسط مسکو را مخدوش و یا باطل سازد.یکی از خلأهایی که امریکا به استعانت از آن چرخش ارمنستان به سمت خود را بستر‌سازی کرد، نارضایتی ایروان از روسیه بود. ارمنستان از دیرباز به لحاظ ساختاری بسیار به روسیه وابسته بوده و روابط امنیتی بین آن دو برای جلوگیری از نفوذ ترکیه و جمهوری آذربایجان وجود داشته تا آنجا که مسکو این کشور را متحد راهبردی خود می‌داند. اما اکنون ارمنستان این وابستگی را اشتباه می‌داند. طی هفته گذشته نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر این کشور در مصاحبه‌ای با روزنامه ایتالیایی لارپوبلیکا گفت: «وابستگی و اتکای تنها به روسیه برای تضمین امنیت خود، یک اشتباه راهبردی برای کشورش بود، چرا که اکنون مسکو قادر به انجام این کار نبوده و در حال کاهش نقش خود در منطقه است.» او افزود که معماری امنیتی ارمنستان ۹۹.۹۹ درصد با روسیه مرتبط بود، بویژه که در زمان خرید تسلیحات و مهمات این موضوع خود را نشان می‌داد. علاوه بر آن، طبق اظهارات ایروان، ناتوانی نیروهای حافظ صلح روسی در کنترل گذرگاه لاچین موجب شده که این کشور پیوند امنیتی خود با مسکو را کمرنگ ببیند که برخی ناظران آن را موجب همکاری نزدیک با کاخ سفید می‌دانند. در این بین اقداماتی چون برگزاری رزمایش مشترک با امریکا، آغاز روند تصویب اساسنامه رُم، سفر همسر پاشینیان به کی‌یف پایتخت اوکراین و بازداشت ستون‌نویس اسپوتنیک مجموعه عواملی بود که موجب شد کرملین نسبت به آن واکنش نشان داده و روز گذشته با احضار سفیر این کشور مراتب اعتراض خود را ابلاغ کند.
به گزارش اسپوتنیک، ‌وزارت خارجه روسیه بیان داشته که مقام‌های ارمنستانی اخیراً اقدامات غیردوستانه‌ای را علیه روسیه انجام داده‌اند. همچنین در رابطه با اظهارات آلن سیمونیان رئیس مجلس ملی ارمنستان خطاب به ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، نیز یادداشت اعتراضی به سفیر ارمنستان ارائه کرد.هرچند که ارمنستان عدم برآورده شدن تضامین امنیتی از سوی مسکو به لحاظ معطوف بودن به جنگ اوکراین را دلیل این تحرکات اعلام کرده اما رفتار پاشینیان مانند سفر حمایتگرایانه همسر او به کی‌یف در بحبوحه جنگ اوکراین‌ و حرکت ارمنستان به سمت تصویب اساسنامه رم دادگاه کیفری بین‌المللی، که حکم بازداشت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه را صادر کرد، حکایت از تکاپو و رایزنی‌های مدت‌دار کاخ سفید با او دارد.

تماس با مکرون
نیکول پاشینیان روز گذشته همچنین طی تماس تلفنی با امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه بر آمادگی خود برای انجام فوری گفت‌وگوها با «الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان تأکید کرد. آنها در این گفت‌و‌گو، مسائل مربوط به وخامت بحران انسانی در قره‌باغ کوهستانی در نتیجه مسدود کردن غیرقانونی کریدور لاچین، استقرار نیروهای جمهوری آذربایجان در اطراف قره‌باغ کوهستانی و افزایش تنش در مرز ارمنستان و آذربایجان را مورد بحث و بررسی قرار دادند.