تأمین آب شرب پایدار در شرایط خشکسالی جدی و کاهش بارندگی در 22 استان کشور، اقدامی مهم از سوی وزارت نیرو درشرایط فعلی محسوب می‌شود.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که اجرای طرح‌های اضطراری آبفا در کنار مدیریت تقاضا، زمینه تأمین آب شرب پایدار را درسال آبی جاری فراهم کرده است. هرچند که براساس آمارهای وزارت نیرو، سفره‌های آب زیرزمینی و به عبارتی آبخوان‌های ما در سال گذشته از 480 میلیارد مترمکعب ذخایر آبی، ۱۴۳ میلیارد مترمکعب کسری داشته‌اند. درعین حال، برداشت از آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین را در کشور گسترش داده است.
آغاز روند بدمصرفی آب در ایران را می‌توان به شروع زمان روند صنعتی شدن ایران تحت عنوان «توسعه» نسبت داد که به‌طور طبیعی موجب افزایش مصرف منابع شد. تا پیش از آن همچنان مردم ایران الگوی صحیح مصرف آب را داشتند، اما عدم آینده‌نگری در طول ۶۰ سال گذشته رفتار ما ایرانیان را در مصرف آب تغییر داد.
در کنار آن، تغییرات اقلیمی و کاهش نزولات جوی، زندگی این روزهای ساکنان کره زمین را تغییر داده و مردم ایران هم از رهگذر این تغییرات بی‌نصیب نمانده‌اند.
کاهش باران، گرم شدن زمین و کشاورزی غیراصولی و از همه مهم‌تر سوءمدیریت باعث شده برداشت از آبخوان‌ها افزایش پیدا کند. نتیجه برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی هم افزایش فرونشست است.
افت ۵ درصدی میانگین سطح آب‌های زیرزمینی بیانگر این واقعیت است که موجودی آب ایران به سرعت در حال کاهش است.
بیم آن می‌رود که با ادامه یافتن این وضعیت تا پایان برنامه هفتم توسعه، بخش قابل‌توجهی از نیازهای آبی ما بدون پاسخ خواهد ماند که به منزله «بحران بی‌آبی» است.
مریم کارگرنجفی، معاون سرمایه انسانی، تحقیقات و فناوری اطلاعات وزارت نیرو، با اشاره به وقوع خشکسالی‌های پیاپی در کشور گفت: ایجاد بازار آب از تکالیف وزارت نیرو است و امروز چاره‌ای جز افزایش بهره‌وری در مصرف آب نداریم.
واقعیت این است که بر اساس آمار رسمی حجم آب‌های تجدیدپذیر ایران که ۳۵ سال قبل(در زمان آغاز اجرای برنامه پنج‌ساله اول توسعه) ۱۴۰ میلیارد مترمکعب در سال بود، اینک به کمتر از ۹۸ میلیارد مترمکعب کاهش یافته و مصارف آبی هم در تمامی بخش‌های اقتصادی و اجتماعی از ۷۰ میلیارد مترمکعب در سال به بیش از ۹۴ میلیارد مترمکعب رسیده است.
یعنی دارایی‌های سالانه آبی کشور ظرف ۳۵ سال گذشته ۳۰ درصد کمتر و مصارف آبی ایران ۳۴ درصد بیشتر شده و ناترازی بزرگی میان منابع و مصارف آبی به وجود آمده است. مردم ما اینک سالانه ۹۵ درصد بارش‌های جوی و ذخایر آب‌های تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کنند و مابقی هم به شکل تبخیر و تعرق از بین می‌رود. در نتیجه سهمی برای احیای سفره‌های خالی‌شده زمین باقی نمی‌ماند و روز به روز بانک آب‌های بین‌نسلی کشور تخلیه می‌شود.
گفته می‌شود هم‌اکنون ۲۴ استان کشور از جمله سه استان شمالی با کمبود جدی آب مواجه هستند.
درحالی که کمتر از سه هفته به پایان سال آبی باقی مانده، همچنان ۲۵ استان کشور با کم‌بارشی مواجهند و میانگین بارش کشور ۲۰ درصد کمتر از حد نرمال است.
تنش آبی داستان جدید شهرهای ایران نیست، سال‌هاست به دلیل استفاده بی‌رویه از منابع آبی و هدررفت آب، شهرهای ایران وارد تنش آبی شده‌اند اما این بار دولت سیزدهم برای رفع عطش آبی استان‌های مختلف وارد میدان شد تا بخشی از دغدغه مردم را رفع کند.
خشکسالی و کم‌بارشی مشکلی است که ایران به عنوان کشوری که روی کمربند خشک واقع شده، همواره با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
اما در سال‌های اخیر و همزمان با توسعه صنعتی و گسترش کشاورزی، کشور وارد تنش آبی و با بحران بی‌آبی روبه‌رو شده است. در این خصوص هاشم امینی، سخنگوی صنعت آبفا، گفت: 85 طرح اضطراری برای 30 استان کشور تعریف که از آبان سال 1401 به صورت هفتگی با حضور مقامات عالی کشوری رصد و پایش شد تا از این طریق آثار منفی خشکسالی بر تأمین آب شرب کشور به صفر برسد.
بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در سال آبی گذشته دو رویکرد مدیریت تقاضا در کنار توسعه زیرساخت در دستورکار قرار گرفت تا از این طریق زمینه تأمین آب شرب پایدار بهداشتی در دستورکار قرار بگیرد.
بر اساس این اطلاعات، حفر و تجهیز و بهسازی 881 سامانه آبرسانی، ساخت و ارتقای 52 باب ایستگاه پمپاژ، اجرای 17 طرح ارتقای کیفی، ساخت و بازسازی 1297 هزار مترمکعب مخزن و اجرای 1798 کیلومتر خطوط انتقال، از جمله اقدامات زیرساختی بوده است که در کنار فرهنگ‌سازی و مدیریت تقاضا به تأمین آب شرب ختم شد.

بـرش

رکوردداران کاهش بارندگی
آخرین داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد که از ابتدای سال آبی جاری (اول مهرماه 1401) تاکنون ۱۸۶ میلیمتر بارش در کشور داشتیم که بیش از ۲۰ درصد کمتر از شرایط نرمال است.
استان خراسان رضوی با کاهش بارندگی معادل 46 درصد کمتر از دوره بلندمدت در صدر استان‌های کم‌بارش قرار دارد.
همچنین 4 استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان، قزوین و تهران، بارش بین 30 تا 35 درصد کمتر از متوسط بلندمدت را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ تجربه کردند.
در این میان استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، خوزستان، چهارمحال و بختیاری، کردستان، یزد و لرستان به همراه استان اصفهان بین یک تا 27 درصد بارشی بیشتر از دوره بلندمدت داشتند.
با توجه به گستره متفاوت بارش‌ها در سطح کشور، تأمین آب شرب، به وسیله سلسله اقدامات پروژه‌های اضطراری در دستورکار قرار گرفت تا جایی که استان‌های خراسان رضوی و تهران به عنوان دو مرکز جمعیتی مهم با وجود کاهش بارش قابل توجه، بدون ایجاد اختلالی از آب شرب پایدار استفاده کردند.