اصلاح سوءمدیریت دولت گذشته در صندوق‌های بازنشستگی
210 هزار میلیارد تومان بدهی دولت روحانی به صندوق‌های بازنشستگی تسویه شد
اگر دولت‌های یازدهم و دوازدهم، با افزایش استقراض از منابع صندوق‌های بازنشستگی بر شیپور ناترازی آنها دمید، اما دولت سیزدهم با رویکرد پایبندی بر تثبیت منابع صندوق‌های بازنشستگی، آنها را از لبه پرتگاه ورشکستگی نجات داد. نشانی آن توقف استقراض از منابع صندوق‌های بازنشستگی، پرداخت بخشی از میزان بدهی‌های آنها و عدم کسری بودجه صندوق‌های بازنشستگی در 6 ماهه نیمه اول امسال است. حالا که دو سال از سپری شدن مدیریت دولت سیزدهم بر ارکان اجرایی کشور می‌گذرد، دخل و خرج صندوق‌های بازنشستگی به‌هم می‌خورد، به قول معروف دیگر نشانی از ناترازی ای در آنها وجود ندارد؛ ناترازی ای که حاصل سوءمدیریت دولت‌های گذشته و به‌خصوص دولت‌های یازدهم و دوازدهم بود. نشان به آن نشان که در قانون برنامه پنجم و ششم توسعه گفته شده بود که باید همه بدهی‌های صندوق‌های بازنشستگی تسویه شود، اما گویا صدایی در درون دو دولت گذشته شنیده نشد و شد آنچه که نمی‌بایست بشود. نشان به آن نشان که در ابتدای دولت یازدهم یعنی اولین دولت تدبیر و امید در سال 92، میزان بدهی دولت به صندوق‌های بازنشستگی، 68 همت بود که این رقم بدهی در سال 1400 یعنی پایان دولت دوم تدبیر و امید به 448 همت افزایش یافته بود. به معنای دیگر، دولت‌های تدبیر و امید در 8 سال زمامداری اجرایی کشور، صندوق‌های بازنشستگی را به عنوان قلک تصور کرده بودند و بدون آنکه برنامه‌ای برای اصلاح امور بویژه در حوزه مدیریت مناسب بر صندوق‌های بازنشستگی داشته باشند، آنها را به ورطه ورشکستگی رساندند، به‌طوری که میزان رشد استقراض از منابع صندوق‌های بازنشستگی 599 درصد برآورد شده است که این میزان از حجم در دولت‌های پس از انقلاب بی‌سابقه بوده است.
حل بحران صندوق‌های بازنشستگی
در سال1400، زمانی که دولت سیزدهم بر مسند اجرایی کشور نشست، بحران صندوق‌های بازنشستگی مثل یک غده بدخیم هرروز در حال گسترش بود؛ موضوعی که اغلب کارشناسان اقتصادی آن را به عنوان یک ابرچالش توصیف کرده بودند، اما دولت سیزدهم در دو سال اخیر با اقداماتی که انجام داد، نه‌تنها از فاجعه قریب‌الوقوع ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی جلوگیری کرد، بلکه آنها را از بحران خارج ساخت. براساس داده‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، حالا صندوق‌های بازنشستگی دیگر با کسری منابع مواجه نیستند و 6 ماه اخیر نیز بودجه آنها به پایداری مطلق رسیده است. دولت سیزدهم در این دو سال نه‌تنها ریالی از منابع صندوق‌ها برداشت نکرد، بلکه بیش از 210 هزار میلیارد تومان از مطالبات معوقه این صندوق‌ها را در قالب مصوبه مجلس شورای اسلامی پرداخت کرده و میزان بدهی این صندوق‌ها نیز کاهش یافته است. این موضوع باعث شد که در 6 ماه اول امسال صندوق‌های بازنشستگی با پایداری منابع روبه‌رو شوند و با تثبیت منابع و عدم کسری توانستند تمامی مطالبات و تعهدات خود را نسبت به بازنشستگان انجام دهند.
تثبیت پایداری و کاهش وابستگی
با تثبیت منابع درآمدی صندوق‌های بازنشستگی، میزان وابستگی که آنها به دولت داشتند، کاهش یافته است. این در حالی است که در دو دولت تدبیر و امید میزان وابستگی صندوق‌های بازنشستگی به دولت، از 12 درصد در سال 92 به 18 درصد در سال 1400 رسیده بود. حالا این میزان کاهش یافته است.
در گذشته، بخش عمده‌ای از تأمین منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی، منابع ناپایدار بود که بودجه سالانه صندوق‌های بازنشستگی را با کسری منابع مواجه می‌ساخت.
به عبارتی دولت‌ها و به‌خصوص دو دولت یازدهم و دوازدهم تنها به تخصیص اعتبار برای صندوق‌های بازنشستگی بسنده می‌کردند و اراده‌ای برای انجام اصلاحات در این صندوق‌ها که از بودجه عمومی استفاده می‌کردند، نداشتند. بنابراین دولت سیزدهم در لایحه بودجه سال 1402، برخلاف همه بودجه‌های سنواتی دیگر این موضوع را در نظر گرفت و منابع در نظر گرفته برای آنها را نیز پایدار کرد.
اعتبارات حمایتی و بیمه‌ای خالص شد
در لایحه بودجه سال 1402 نسبت به گذشته در حوزه صندوق‌های بازنشستگی، منابع اغلب صندوق‌های بازنشستگی به فصل بیمه‌های اجتماعی ذیل امور رفاهی انتقال یافت. با این اقدامات اعتبارات فصل حمایتی و بیمه‌ای خالص‌تر شد و شکل واقعی‌تری به خود گرفت. از طرفی در این دو سال، طرح اصلاح و ساماندهی فنی، ساختاری و سنجه‌ای نظام بیمه‌ای و طراحی و تدوین لوایح توانمندسازی صندوق‌ها معطوف به سیاست‌های ابلاغی تأمین اجتماعی از جمله این اقدامات بود.
خروج از بنگاه‌داری
یکی دیگر از اقدامات دولت سیزدهم برای تأمین منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی، خروج آنها از بنگاه‌داری و افزایش سودآوری شرکت‌های زیرمجموعه این صندوق‌ها بود. به عنوان نمونه، در سال اول این دولت، در شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) 45 درصد سود تجمیعی رشد داشته و 72 درصد فروش تجمیعی افزایش یافته است.
دولت سیزدهم درباره صندوق‌های بازنشستگی مسائل اقتصادی را در نظر گرفته و بر این اساس است که نقش و جایگاه حوزه اقتصادی و سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی را در تعهدات حال و آتی، به روشنی ترسیم کرده است، به همین خاطر ارتباط پویا و سیال تأمین مالی از طریق مدیریت ذخایر و سرمایه‌گذاری صندوق با مصارف حال و آتی، به روشنی مشخص و باعث عدم کسری منابع مالی در آنها شده است چرا که دولت سیزدهم در این دوسال تلاش کرده ترکیب بهینه سبد سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را کاملاً مشخص کند و اصول نقدینگی و سودآوری و امنیت منابع در آنها شفاف بشود. هر چقدر دولت‌های تدبیر و امید تلاششان بر حذف آتیه بازنشستگان بوده است، دولت سیزدهم با تثبیت منابع صندوق‌های بازنشستگی، آتیه را به آنها برگرداند.
برش
صندوق‌های بازنشستگی بدون کسری شدند
عبور از بحران در صندوق‌های بازنشستگی و تثبیت پایداری منابع آنها، نیازمند اقداماتی بود که به نظر می‌رسد دولت سیزدهم این اقدامات را به خوبی انجام داده است؛ نشان به آن نشان که طبق داده‌های ارائه شده از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، به طور متوسط سالانه صندوق‌های بازنشستگی، 4 تا 6 هزار میلیارد تومان با کسری منابع مواجه بودند که این روند از ابتدای امسال متوقف شده و صندوق‌های بازنشستگی کسری منابع نداشته‌اند.