چند راهکار برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان
از ناتوانی‌های رشدی تا آیین دوست‌یابی
مهارت‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین جنبه‌های رشد انسان است. مردم برای یافتن شادی و معنا در زندگی خود به تعامل اجتماعی نیاز دارند. مهارت‌های اجتماعی معمولاً با موفقیت در شغل، روابط و شادی کلی هر فرد مرتبط است.
والدینی که به طور مکرر با فرزندان شان صحبت می‌کنند، در انتقال مهارت‌های اجتماعی به آنان موفق ترند. بالعکس کودکانی که بدون‌سرپرست یا در محیط نامناسب زندگی می‌کنند آسیب‌های بیشتری می‌بینند و به دست آوردن این مهارت‌ها برای چنین کودکانی سخت‌تر است.
شکاف 3 ساله
«فاصله 3 ساله» نوعی واژگان الگویی روان‌شناسی برای کودکانی است که در خانه‌هایی با تعامل اجتماعی کمتر بزرگ شده‌اند. در چنین خانواده‌هایی اغلب والدین با فرزندان خود صحبت نمی‌کنند و از مسائل آنها آگاهی کافی ندارند. این کودکان از لحاظ سنی 3 سال کوچک‌تر از دیگر کودکان رفتار می‌کنند. مشکلات وابستگی و دلبستگی کودکانی که در روابط زناشویی آشفته یا ناسازگار رشد می‌کنند اغلب بیش از دیگر کودکان است. به عنوان مثال کودکی که پدرش ناگهان خانواده را ترک می‌کند، بی‌شک با مشکل روبه‌رو می‌شود. یا بچه‌هایی که مادر معتاد به مواد مخدر دارند و والدین به طور مداوم در کنار آنان نیستند، درباره چگونگی برقراری رابطه گیج می‌شوند. آنها به طور طبیعی قوانین اجتماعی، هنجارهای اجتماعی یا حل تعارض را درک نمی‌کنند. در سطح عمیق، آنان در دنیا احساس ناامنی و تنهایی می‌کنند.
گاهی اوقات، کودکان در معرض تراژدی قابل توجهی قرار می‌گیرند. امکان دارد آنها تجربه از دست دادن یکی از والدین را بر اثر رانندگی یا دیگر حوادث داشته باشند و حتی شاهد جنگ یا خشونت‌هایی با اسلحه باشند. در چنین شرایطی احساس نبود امنیت می‌تواند در به دست آوردن مهارت‌های اجتماعی بسیار تأثیر‌گذار باشد.
به گفته کارشناسان، پس از وقوع هر رویداد غم انگیزی یک کودک نیاز به شش ماه تا یک سال زمان دارد تا بتواند غم به وجود آمده را پردازش کند و تاحدودی با آن کنار بیاید. در چنین شرایطی کودکان اغلب تمایل دارند ساکت باشند و رفتارهای عصبی همراه با اندوه و ناراحتی از خود نشان می‌دهند.
گاهی اوقات، حتی در اجتماعی‌‌ترین خانواده‌ها نیز که والدین شگفت‌انگیزی دارند، کودک هنوز واقعاً با دوست‌یابی و ایجاد روابط قوی دست و پنجه نرم می‌کند و از مهارت‌های اجتماعی برخوردار نیست. ممکن است کودک شما هرگز تروما یا سایر بحران‌های بزرگ را تجربه نکرده باشد و همچنان در محیط‌های اجتماعی، با ترس و غریبانه عمل کند.
چند راهکار
اگر فرزندتان با مهارت‌های اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کند، شاید این چند نکته بتواند به او در پیشبرد مهارت‌های خود و دوست‌یابی کمک کند.
نخستین قدم این است که با متخصصان بهداشت روان در مدرسه ارتباط برقرار کنید. روانشناسان یا مشاوران مدرسه می‌توانند فرزند شما را به سمت تجربیات اجتماعی راهنمایی کنند تا بتواند با کودکان دیگر ارتباط برقرار کند. مطمئن شوید که فرزندتان مورد آزار و اذیت قرار نمی‌گیرد. اگر محیط مدرسه برای فرزند شما ناامن است، بلافاصله این نگرانی را با مدیریت در میان بگذارید.
خارج از این مسائل، مشاوران مدرسه می‌توانند به فرزند شما کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی اولیه را در گروه‌های اجتماعی بیاموزد. حضور کودک در گروه‌های کوچک به شکل مداوم کمک بزرگی برای رشد مهارت‌های اجتماعی به حساب می‌آید.
الگوسازی و راهنمایی
مطمئن شوید که فرزندتان فرصت‌هایی برای تمرین مکالمه در گردهمایی‌های کودکانه داشته باشد. درباره احساسات خود با فرزندتان صحبت کنید تا او شما را به عنوان الگویی برای خود قرار دهد.
توسعه روابط صمیمانه
توسعه روابط صمیمانه برای بالابردن مهارت‌های اجتماعی بسیار مهم است. برای ایجاد ارتباط قوی با دیگران باید با احساسات طرف مقابل ارتباط برقرار کنید و نسبت به تجربه عاطفی شخص دیگر همدلانه رفتار کنید. اگر کودک فقط بر احساسات خود تمرکز کند و نه بر احساسات دیگران، این موضوع می‌تواند برای ایجاد ارتباطات پایدار مشکل آفرین باشد.
بچه دمدمی مزاج
برخی کودکان واقعاً فقط می‌توانند با تعداد کمی از افراد ارتباط بگیرند و بیشتر ترجیح می‌دهند تنها باشند. آنها از میهمانی‌های بزرگ، کنسرت‌های پر سر و صدا یا مجالس اجتناب می‌کنند. شاید شما یک بچه دمدمی مزاج با علایق عجیب و غریب و سبک تعامل منحصر به فرد داشته باشید. اشکالی ندارد! تحقیقات نشان می‌دهد تمام چیزی که مردم واقعاً به آن نیاز دارند، یک دوست خوب و یک رابطه نزدیک در خانه است. متفاوت بودن اشکالی ندارد! تلاش کنید تا او بتواند با یکی از همسالان خود ارتباط دوستی برقرار کند.
ناتوانی‌های رشدی
اوتیسم نوعی ناتوانی رشدی است. ویژگی بارز اوتیسم کمبود مهارت‌های اجتماعی است. شایع‌ترین نشانه‌های اوتیسم چیزی است که ما آن را «عدم تعامل اجتماعی» می‌نامیم. به نظر می‌رسد کودک در دنیای خودش است. کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً از نظر اجتماعی مهارت ندارند، در کنار آمدن با دیگران مشکل دارند و نسبت به همسالان پرخاشگرند. کودکان مبتلا به ADHD مشکلاتی در زمینه مهارت‌های اجتماعی مانند قطع صحبت، وارد شدن به مکالمات، شکستن اسباب‌بازی‌ها، یا مطالبه‌گری و زیاده روی در روابط دارند. در نظر بگیرید که آیا فرزند شما مهارت‌های اساسی ارتباطات اجتماعی، بازی مشارکتی و خواندن نشانه‌های اجتماعی را دارد یا خیر. اگر چالش‌های مهمی وجود دارد، ارزیابی جامع یک روانشناس می‌تواند به شما کمک کند.