در حافظه موقت ذخیره شد...
صدرالحسینی در گفت و گو با «ایران»:
تغییر ژئوپلیتیک منطقه خط قرمز تهران است
مقام‌های کشور از فرصت سفر اخیر وزیر خارجه ترکیه به تهران برای تأکید بر موضع اصولی جمهوری اسلامی مبنی بر عدم تغییر وضعیت جغرافیایی در منطقه قفقاز جنوبی بهره بردند و همچنین موفقیت در بی‌اثرسازی اقدامات تروریستی در منطقه را از رهگذر توجه کشورها به رعایت حاکمیت ملی سایرین ممکن دانستند. سید رضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل منطقه در گفت‌و‌گو با «ایران» به بررسی ابعاد موضعگیری مقام‌های کشور نسبت به تحولات جاری در منطقه پرداخته است.
روند تحرکات ترکیه و همچنین نوع موضعگیری‌هایی که در سخنان مقام‌های این کشور در قبال سوریه مطرح شده، تردیدهایی را نسبت به احترام ترکیه به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه ایجاد کرده است؛ گفته‌هایی همچون: «ما برای حفظ امنیت خود در بخش‌هایی از خاک سوریه باقی خواهیم ماند»، «بخش‌هایی از خاک سوریه متعلق به ما است» و ادعاهایی از این دست بارها از سوی مقامات ترکیه مطرح شده است که اسباب نگرانی و پیگیری مقام‌های جمهوری اسلامی را فراهم کرده است. بنابراین طبیعی است که مقامات سایر کشورها، طرف مقابل را متوجه ادعاهای مطرح شده ساخته و تأکید کنند که یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین اصول حسن‌همجواری چه در روابط منطقه‌ای و چه در روابط بین‌المللی، مسأله تمامیت ارضی و احترام به حاکمیت ملی کشورها است. آقای رئیسی به همین دلیل در دیدار وزیر خارجه ترکیه بر این موضوع تأکید داشته است و به تبع آن در گفت‌و‌گوهای دو و چند جانبه که ترکیه هم به عنوان یکی از طرف‌های مذاکره حضور خواهد داشت، موضوع حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سوریه مورد تأکید قرار خواهد گرفت. طبیعی است هرگونه دست‌اندازی به تمامیت ارضی همسایگان می‌تواند موجب طرح دغدغه‌های امنیتی برای کشورهای دیگراز جمله ایران هم شود و کل مناسبات منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.
آیا پیگیری دیپلماتیک این موضوعات چالشی می‌تواند در ادامه اثر قابل ملاحظه‌ای بر روند تحولات میدانی بگذارد؟
هر کشوری طبق حقوق بین‌الملل، در موضوع تمامیت ارضی و حاکمیت ملی وظیفه دارد تا پای جان تلاش کند. نه تنها اقدامات قانونی از طریق نهادهای بین‌المللی جزو حقوق کشورها شناخته می‌شود بلکه برای حفظ خاک خود و آزادی سرزمینش از حق جنگ هم برخوردار است. ایران بارها هشدارهای لازم را در این خصوص مطرح کرده که ترکیه نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. از سوی دیگر نباید فراموش کرد که این کشور در حوزه‌های دیگر منافع دوجانبه با کشورهای طرف بحران در سوریه همچون جمهوری اسلامی در ارتباط تنگاتنگ است بنابراین یکجانبه‌گرایی مطلق برای برطرف ساختن نگرانی‌های امنیتی‌اش اساساً امکان‌پذیر نیست و ممکن است عواقب منطقه‌ای خسارت بارتری برای آن به جای بگذارد. از این رو ترکیه باید موضع اصولی ایران مبنی بر لزوم احترام به مرزهای ملی کشورها و در این مورد یعنی سوریه را جدی بگیرد.
به نظر شما در چنین فضایی ترکیه در دور جدید ریاست جمهوری اردوغان چه رویکردی را در قبال فرایند مذاکرات صلح سوریه در پیش خواهد گرفت؟ پیش از این چهار کشور عضو نشست آستانه به نقشه راهی برای حل و فصل موضوع سوریه رسیده بودند آیا ترکیه آماده پذیرش این فرایند خواهد بود؟
معتقدم ترکیه هیچگاه زیر میز گفت‌و‌گوهای چهارجانبه آستانه نخواهد زد؛ یعنی تلاش دارد که بخش فعال فرایند این گفت‌و‌گوها باشد و هیچگاه هم نگفته که فرایندهای موجود در این گفت‌و‌گوها را قبول ندارد. حتی پشت میز مذاکره هم موضوع تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه را محترم می‌شمارد اما حرف اصلی آنها این است که «امنیت من هم باید تأمین شود و نسبت به امنیت ملی خود کوتاه نخواهم آمد». در نشست آستانه، تأکید بر امنیت ملی و تمامیت ارضی سوریه مورد توافق همه اعضا قرار گرفته و ضامن‌هایی هم برای این موضوع معرفی شده‌اند، به گونه‌ای که در سال‌های گذشته حتی ترکیه هم به دلیل مشکلاتی که در حوزه حمایت از تروریسم در سوریه با آن مواجه شده، تا حدودی از مواضع خود عقب‌نشینی کرد، اما این در حالی است که به‌صورت کامل نیز به توافقات میز آستانه عمل نکرده است، اما به هر حال موضوع ترک میز مذاکره به هیچ عنوان گزینه ترکیه نخواهد بود.
مقام‌های کشورمان همچنین در دیدار وزیر خارجه ترکیه بار دیگر بر مواضع جمهوری اسلامی مبنی بر عدم تغییر ژئوپلیتیک در منطقه قفقاز تأکید کرده‌اند. این در حالی است که به نظر می‌رسد ایران و جمهوری آذربایجان به تفاهماتی مبنی بر عدم انجام اقدامی از سوی باکو در قفقاز جنوبی (احداث دالان زنگزور) رسیده‌اند. فکر می‌کنید با وجود این تفاهم، تحرکات جغرافیایی ادامه پیدا کند؟
به نظر می‌رسد مقام‌های جمهوری آذربایجان تلاش کرده‌اند مواضع دیپلماتیک خود را در سطح رسانه‌ای تعدیل کنند اما وضعیت پیچیده و متغیرهای درگیر در منطقه که پای رژیم صهیونیستی را به این حوزه باز کرده است، باعث می‌شود نتوان چشم‌انداز پایان تحرکات تفرقه‌انگیز در این عرصه را در کوتاه مدت پیش‌بینی کرد. بویژه که مقام‌های صهیونیستی اخیراً نیز اقدامات خود را افزایش داده و سعی کرده‌اند با نزدیک‌تر کردن حلقه پیوند با باکو برنامه‌های ضد ایرانی خود را پیش ببرند. طبیعی است به موازات شتاب گرفتن تحولات مثبتی که در مناسبات منطقه‌ای ایران چه در حوزه آسیایی و چه خاورمیانه صورت می‌گیرد، مجموع فشارهای اسرائیل هم از طریق متحدان‌شان شدت گیرد. بروز مشکلات در مناسبات میان تهران و باکو را باید در چنین فضایی مورد توجه قرار داد. تلاش‌هایی که برای احداث دالان زنگزور در قفقاز به جریان افتاده نیز به پشتوانه حمایت‌هایی است که بازیگران پشت پرده از جمهوری آذربایجان دارند، اما تا اینجا معلوم شده که این مسأله جزو خطوط قرمز و حوزه منافع امنیتی ایران بوده و آماده است برای جلوگیری از وقوع آن هر اقدامی صورت دهد. به نظر می‌رسد باکو هشدارهای تهران را جدی بگیرد.
آیا تنش پیرامون این موضوع می‌تواند رابطه متقابل ایران و ترکیه را با توجه به اختلاف نظری که در این رابطه دارند تحت تأثیر قرار دهد؟
تهران و آنکارا در حوزه قفقاز اختلاف نظر دارند اما درهم تنیدگی مناسبات دو کشور در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و منطقه‌ای به اندازه‌ای سطح نزدیکی رابطه دو کشور را افزایش داده است که این عامل اختلافی به تنهایی نمی‌تواند وزن خود را بر مناسبات دو کشور تحمیل کند. وزیر خارجه ترکیه در همین هفته به تهران سفر کرده و از رئیس‌جمهور ایران هم برای سفر به این کشور دعوت به عمل آورده است. این یعنی که ایران و ترکیه در حال تحکیم و تقویت روابط خود هستند. رئیس‌جمهور به‌زودی به ترکیه خواهد رفت و دیدارهایی که در این سفر انجام خواهد شد می‌تواند اختلاف‌نظرهای موجود را تا میزان زیادی حل و فصل کند.
