هما همت خواه
روزنامه نگار

توسعه کشاورزی و گذار آن از روند سنتی به مدرن بدون ایجاد تحولاتی بنیادین در این حوزه ممکن نیست به همین دلیل گسترش زیرساخت‏های فناورانه در بطن کهن‏ترین تمدن کشاورزی جهان یعنی ایران، یکی از مهم‏ترین اولویت‏هایی است که در اکثر مواقع از سوی مسئولان کشور بدون توجه و برنامه‏ریزی باقی مانده است.
در حال حاضر افزایش بهره‏وری کشاورزی، فقر و نابرابری، وجود منابع طبیعی، تغییرات آب و هوایی و تشدید خطرهای طبیعی، لزوم ایجاد نظام غذایی باثبات، بهبود فرصت‏های کسب درآمد در مناطق روستایی، ایجاد شرایط مقاوم در مقابل بحران‏ها، درگیری‏ها و بلایای طبیعی؛ جلوگیری از تهدید‏های در حال رشد فرامرزی نظام غذایی و کشاورزی و در نهایت دستیابی به مدیریت کارآی ملی و بین‏المللی، چالش‏های عمده‏ای است که آینده کشاورزی جهان با آنها روبه‏رو بوده و نیازمند راهکارهای فناورانه است.
به همین دلیل کشورهای مختلف دنیا به سمت استفاده از فناوری‏های نوین کشاورزی حرکت کرده‏اند که بخش کشاورزی کشورمان نیز باید به سرعت به این سمت حرکت کند تا از قافله توسعه جهانی کشاورزی عقب نیفتد.

وضعیت توسعه فناوری‏های نوین کشاورزی در ایران
در همین خصوص رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در گفت‏و‏گو با روزنامه «ایران » گفت: لزوم توسعه کشاورزی دانش‏بنیان مبتنی بر فناوری‏های نوین کشاورزی (بیوتکنولوژی و نانوتکنولوژی) تنها راهکار رفع چالش‏های بخش کشاورزی است. غلامرضا صالحی جوزانی درباره اهمیت اقتصادی بیوتکنولوژی در سطح جهان و کشور افزود: وضعیت بازار بیوتکنولوژی جهان در حدود 1000 میلیارد دلار است که تا سال 2030 به حدود 3 هزار میلیارد دلار خواهد رسید؛ از این میزان حدود 20 درصد معادل 200 میلیارد دلار سهم بخش کشاورزی است.
این مقام مسئول خاطر نشان کرد: در ایران اکنون حدود 200 شرکت دانش‏بنیان واحد فناور و هسته‏های فناور مرتبط با بیوتکنولوژی کشاورزی فعالند که ارزش محصولات آنها حدود 500 میلیون دلار است که لازم است این میزان حداقل به 2 میلیارد دلار برسد.
وی اظهارداشت: اکنون بخش کشاورزی با چالش‏های مختلفی از جمله افزایش جمعیت روبه‏روست؛ براساس جمعیت فعلی نیاز کشور به محصولات کشاورزی 150 میلیون تن برآورد می‏شود که اگر این جمعیت برای سال‏های آتی حدود 100 میلیون نفر در نظر گرفته شود نیاز کشور به محصولات کشاورزی حدود 200 میلیون تن خواهد شد.
صالحی‏جوزانی با بیان اینکه افزایش میانگین دما از دیگر چالش‏های این بخش است، افزود: حداقل یک درجه افزایش دما و کاهش 30 درصدی منابع آبی در دسترس از 100 میلیارد مترمکعب آب‏های تجدیدپذیر در کشور به کمتر از 70 میلیارد مترمکعب خواهد رسید که یکی دیگر از چالش‏های این بخش است.

چالش های توسعه فناوری کشاورزی در کشور
این مقام مسئول، وجود 7 میلیون هکتار زمین شور در حال افزایش، ضریب نفوذ دانش در بخش کشاورزی کشور زیر 5 درصد، واردات حدود 3 میلیارد دلار انواع نهاده‏های فناورانه کشاورزی شامل بذر هیبرید، کودهای شیمیایی، آفتکش‏ها، هسته‏های اولیه طیور و آبزیان و واکسن و داروهای دامی و افزودنی‏های صنایع غذایی و استارترها را از دیگر چالش‏ها برشمرد.
وی تصریح کرد: بنابراین فناوری‏های نوین از جمله اصلاح ژنتیکی مبتنی بر ژنوم و ویرایش ژنی، مهندسی ژنتیک، بیوانفورماتیک و ابرداده‏ها، کشاورزی در فضای بسته، کشاورزی با آب دریا، کشاورزی در بیابان، گوشت مصنوعی، نانوتکنولوژی، ریزجلبک‏ها، سکو بلاک‏چین، کشاورزی دقیق و هوشمند، پهپادها، فرآورده‏های زیستی و هوش مصنوعی می‏تواند در این بخش کمک شایانی داشته باشد.
صالحی‏جوزانی اضافه کرد: طی حدود دو دهه فعالیت پژوهشگاه 70 فناوری قابل تجاری‏سازی به دست آمده است که بخشی از آنها تا ابتدای سال‏جاری در قالب 40 قرارداد انتقال فناوری به بخش خصوصی منتقل شده و اثربخشی قابل توجهی در بخش کشاورزی داشته است.
وی ادامه داد: برخی از فناوری‏های راه یافته به عرصه کشاورزی در حدود 205 هزار هکتار از اراضی زراعی کشور استفاده شده و سالانه بالغ بر 175 میلیون دلار از محل صرفه‏جویی ارزی با افزایش ارزش افزوده عاید کشاورزی کشور شده است.
به گفته رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی انتقال فناوری و تولید صنعتی پروبیوتیک‏های دام، طیور و آبزیان، انتقال فناوری و تولید تجاری کودهای زیستی، تولید تجاری و سریع بیوکمپوست به عنوان کود آلی از پسماندهای نیشکر، کشت بافت و سالم‏سازی ارقام نیشکر از طریق کشت بافت، تولید بذر سالم مینی تیوبر سیب‏زمینی و تولید تجاری پایه‏های کشت بافتی سیب مالینگ بوده است.
وی، پیاده‏سازی رویکرد برنامه‏محوری و اثربخشی به جای فرایندمحوری، تدوین برنامه عملیاتی با اهداف کمی چهارساله مبتنی بر اسناد بالادستی، تشکیل شبکه همکاری و تعامل مراکز پژوهشی، بخش خصوصی و معاونت‏های اجرایی و ایجاد مراکز نوآوری با مدیریت بخش خصوصی مبتنی بر نوآوری باز را از راهبردهای جدید پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی دانست.