مسیح در قامت موسی
نگاهی به کتاب «سخن خوش‌تر دوست»
آزاده جهان‌احمدی
منتقد ادبی
مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، طرح تاریخ شفاهی را با هدف ثبت و ضبط خاطرات نزدیکان، دوستان، همکاران و مرتبطان با امام صدر از اردیبهشت ۱۳۸۹ در دستور کار قرار داد.
جایگاه ممتاز امام موسی صدر از جهات مختلف بر اهمیت این طرح می‌افزاید. وابستگی به یکی از خاندان مهم شیعه، حضور مؤثر در حوزه علمیه قم و نجف، تحصیل در دانشگاه و ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی، فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی گسترده در ایران و عراق و لبنان، رهبری سیاسی و دینی شیعیان لبنان، ارتباطات وسیع سیاسی و فرهنگی با مجامع بین‌المللی، دولت‌ها و ملت‌ها و نخبگان سایر کشورها، ایفای نقش به مثابه اندیشمند و متفکر دینی، تعامل گسترده با عالمان ادیان و مذاهب اسلامی و غیراسلامی، تأثیرات عمیق در لبنان و خاورمیانه و... همگی شاهدی بر اهمیت جایگاه امام موسی صدر و ضرورت اجرای این طرح است.
«سخن خوش‌تر دوست» ششمین جلد از مجموعه تاریخ شفاهی امام موسی صدر است که به خاطرات شش نفر از چهره‌های حوزه اندیشه و ادب ایران می‌پردازد.
در این کتاب خاطرات غلامحسین ابراهیمی‌دینانی، احمد احمدی، غلامرضا اعوانی، فتح‌الله مجتبایی، محمد
مجتهد شبستری و مهدی محقق از امام موسی‌صدر طی جلسات متعدد مصاحبه و گفت‌وگو گردآوری، تدوین و در اختیار علاقه‌مندان به تاریخ شفاهی زندگی و فعالیت‌های امام صدر قرار گرفته است.
در پیوست‌های کتاب به فراخور مطالبی که در گفت‌وگوها آمده چند مقاله برای ارائه اطلاعات بیشتر منتشر شده است.
مقاله‌ای درباره «مجله درس‌هایی از مکتب اسلام»، مقاله‌ای درباره «رمضان صلاح‌الدین الصاوی شاعر و ادیب مصری» و متن مقدمه امام موسی صدر بر کتاب تاریخ فلسفه اسلامی نوشته هانری کربن از بخش‌های قابل‌توجه کتاب است.
پایان بندی کتاب نیز با تصاویر، اسناد و نمایه همراه است.
در این کتاب با ترسیمی نسبی از چهره روحانی یا آخوندی متفاوت در دهه سی و چهل روبه‌رو هستیم. گذشته از این، در این کتاب به سابقه و تاریخچه فعالیت مطبوعاتی جمعی از روحانیون در دهه سی اشاره شده است، هرچند جای مصاحبه با بعضی از اینها خالی است. سابقه گرایش‌های جهان‌وطنی و علاقه به فعالیت در خارج از مرزهای ایران در میان علمای شیعه، همچنین سابقه تعامل روحانیت با دولت‌های خودمان یا دیگر دولت‌ها در این کتاب آمده است.گفت‌وگوهای این کتاب روشمند و دقیق‌اند و پرسش‌ها حساب شده است و می‌توان این متن را نوعی گفت‌وگوی فعال تاریخ شفاهی‌وار تلقی کرد.
برای نمونه در اینجا بزرگان اندیشه و فرهنگ درباره بزرگی دیگر سخن گفته‌اند. این متن هم شناسای موضوع شناسایی امام موسی صدر است هم شناسای خود راویان. مواردی که این اساتید مطرح کردند به آسانی به دست نمی‌آید و خود این مطالب ارزش فی‌نفسه دارند و به‌عنوان قطعات مطالعات بعدی می‌توانند محل استفاده قرار بگیرند. پس فزون بر اینکه این کار تاریخ شفاهی زیست و زمانه و اندیشه امام موسی صدر است، شناسای راویان هم هست.
کتاب به شما نشان می‌دهد امام موسی صدر در مشی و مرام فکری و عملی بسیار از زمانه خودش جلو بوده است. البته همین جلوبودگی باعث غربت او در زمان خودش و متهم شدن او به نزدیکی به مسیحیت در عادات و آداب شده است. امام موسی صدر به خوبی فهمیده بود که شیعه‌گری در عراق و لبنان و ایران متفاوت است و این ریشه در تاریخ و جغرافیا و فرهنگ این کشورها دارد. طبیعی است که این شخص آزاده و وسیع‌المشرب بایستی به فضایی می‌رفته است تا بتواند در حوزه فرهنگی بین ایران و عراق و لبنان کارهایی انجام بدهد.