سیاست خارجی دولت سیزدهم در قیاس با دولت‌های گذشته تفاوت‌های قابل توجهی پیدا کرده و همین امر سبب شده در کمتر از دو سال که از عمر دولت می‌گذرد، سهم همسایگان از کل تجارت ایران به ۵۰ درصد برسد و همچنین سیاست همسایگی دولت سیزدهم رشد ۱۴ درصدی ارتباطات تجاری را برای کشور رقم زد. آشتی با همسایگان، شرایط خوبی را برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است چرا که بی‌دغدغه می‌توانند کالاهای مورد نیاز کشور هدف را تأمین کنند. سال‌های گذشته، به خصوص طی سال‌های 1397 تا نیمه اول 1400، فعالان اقتصادی در صادرات کالا به کشورهای همسایه چالش داشتند. در آن دوره چالش اصلی فعالان اقتصادی، دیدگاه دولت بود. دولت روحانی، دیپلماسی ضعیفی با کشورهای همسایه داشت و از هر گونه مذاکره حداقل با 15 کشور همسایه اجتناب می‌کرد؛ در آن دوره تجارت با کشورهای عمان، ‌ترکیه، ‌افغانستان، روسیه و حتی امارات کاهشی شده بود.

زمینه سازی برای چالش ارزی
بی توجهی و نگاه سرد دولت گذشته به همسایگان، باعث شد که رقبای ایران با سرعت بیشتری در بازار کشورهای همسایه حضور پیدا کنند و سهم بیشتری از بازار آنها را به خود اختصاص دهند. ترکیه و چین، از جمله کشورهایی هستند که از غفلت ایران استفاده کردند. به اعتقاد کارشناسان اگر دولت گذشته به ظرفیت، کشورهای همسایه توجه می‌کرد، کشور با چالش ارز روبه‌رو نمی‌شد و اقتصاد کشور ضربه نمی‌دید. کاهش صادرات غیرنفتی کشور، برای کشور محدودیت ارزی ایجاد کرد. با واکاوی درستی که دولت سیزدهم انجام داد، تأکید کرد که برای تأمین نیاز ارزی کشور باید صادرات غیرنفتی کشور را تقویت کرد و مهم‌تر آنکه باید صادرات به کشورهای همسایه را با جدیت بیشتری دنبال کرد. بدین جهت وزیر سابق صمت (سیدرضا فاطمی امین) از دستگاه دیپلماسی و سازمان توسعه تجارت خواست که برای احیای روابط با کشورهای همسایه برنامه‌ریزی کنند و همین مهم به سرعت نتیجه داد و کشورهای همسایه به سمت ایران آمدند.

احیای روابط اقتصادی
اواسط هفته جاری نیز آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور گفته بود: دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت خود، ارتباط با همسایگان را دنبال کرد و همچنین ارتباط با کشور‌های اسلامی را که دچار وقفه و مشکل شده بود را احیا کردیم. دولت سیزدهم ارتباط با کشور‌های همسو را دنبال کرد و سطح روابط اقتصادی و سیاسی و تجاری ما با کشور‌های همسایه و همسو بسیار متفاوت شد. در ارتباطات تجاری با منطقه معلوم شد که ظرفیت‌های زیادی در این کشور وجود دارد و طی برقراری ارتباط با آفریقا، امریکای لاتین و بسیاری از کشور‌های آسیایی، فعال شدن در اتحادیه اوراسیا، با عضویت در شانگهای، عضویت اخیر در بریکس معلوم شد که ایران اسلامی ظرفیت و جایگاه دارد دشمن در سیاست منزوی کردن ایران اسلامی نشد. هم وضعیت سیاسی و هم وضعیت اقتصادی نشانگر این است که دشمن در راهبرد خودش موفق نشد و شکست خورد.
از اول شهریورماه (فعالیت دولت رئیسی) تا پایان بهمن ماه سال ۱۴۰۰ صادرات به همسایگان به ۴۴ میلیون و ۵۲۹ هزار و ۱۸۵ تن به ارزش ۱۵ میلیارد و ۶۷ میلیون و ۲۴۴ هزار و ۶۲۵ رسید که حاکی از رشد ۴۴ درصدی در وزن و ۴۸ درصدی در ارزش در دولت سیزدهم بود و همچنین در این مدت ۱۴ میلیون و ۱۷۰ هزار و ۳۴۸ دلار به ارزش ۱۴ میلیارد و ۵۰۲ میلیون و ۱۷۴ هزار و ۴۳۰ دلار واردات انجام شد که در مقایسه با پنج ماه نخست سال ۳۴ درصد در وزن و ۴۷ درصد در ارزش رشد رخ داده است.
 
سال ۱۴۰۱ کل تجارت با همسایگان به ۸۸ میلیون و ۱۵۳ هزار و ۴۶۴ تن کالا به ارزش ۵۳ میلیارد و ۳۶۴ میلیون و ۶۸۰ هزار دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۶ درصد رشد داشته و سهم صادرات ۶۸ میلیون و ۸۰۲ هزار تن کالا به ارزش ۲۷ میلیارد و ۹۴۲ میلیون و ۴۳۳ هزار دلار با رشد ۲۰ درصدی بود و سهم واردات ۱۹ میلیون و ۳۵۲ هزار تن کالا به ارزش ۲۵ میلیارد و ۴۲۲ میلیون و ۲۴۶ هزار و ۵۹۵ دلار با رشد ۱۲ درصدی رسید.

جبران عقب ماندگی
با توجه به شکست دشمن در جنگ ترکیبی و همه‌جانبه، توفیقات دولت در سال 1401 در عرصه‌های مختلف و جبران عقب ماندگی‌ها، از سرگیری روابط دیپلماتیک و اقتصادی با کشورهای همسایه به خصوص کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، افزایش حجم صادرات کشور، تکمیل زیرساخت‌های کشور و...، سال 1402 به عنوان دوره تحول و پیشرفت مد نظر قرار گرفته است. در این دوره، دولت به دنبال پیگیری موضوعات راهبردی و اجرای پروژه‌های کلان در سطح کشور است تا بدین وسیله زمینه‌ساز تحقق پیشرفت و عدالت باشد.

همسایه‌ای با بازار پر رونق
سال گذشته، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای برق، نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) به ۱۵ کشور همسایه شامل کشورهای امارات متحده عربی، پاکستان، افغانستان، بحرین، قطر، کویت، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، فدراسیون روسیه، ترکیه، قزاقستان، ترکمنستان، عمان و عربستان سعودی، در مجموع بالغ بر 30 هزار و 537 دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، افزایش ۱۹.۵ درصدی در ارزش دلاری داشته است.
همچنین وزن صادرات به کشورهای همسایه با حدود ۷۵.۲ میلیون تن با رشدی کمتر از یک درصد مواجه بوده است و در بین کشورهای همسایه، بیشترین میزان صادرات غیر نفتی به کشور عراق با ۲۷.۲ میلیون تن به ارزش ۱۰.۲ میلیارد دلار بوده است، این در حالی است که در بین کشورهای همسایه، کمترین میزان صادرات غیر نفتی به کشور بحرین با ۱۰.۸ هزارتن و به ارزش ۱۰.۴ میلیون دلار بوده است.
طبق گزارش وزارت اقتصاد و دارایی، بیشترین رشد وزنی و ارزشی صادرات غیر نفتی در بین این کشورها، با ارزش ۱۴.۷ میلیون دلار متعلق به عربستان سعودی بوده است.
پنج کشور نخست مقصد صادراتی کالاهای ایرانی از بین کشورهای همسایه به ترتیب عراق با ۱۰.۳ میلیارد دلار، ترکیه با ۷.۵ میلیارد دلار، امارات متحده عربی با ۵.۸ میلیارد دلار، افغانستان با ۱.۶ میلیارد دلار و پاکستان با ۱.۵ میلیارد دلار است.
برپایه این گزارش، میزان واردات از این کشورها در این مدت، با افزایش ۹.۶ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، به ۲۸۳۰۶ میلیون دلار رسیده و وزن واردات از کشورهای همسایه با حدود ۲۱.۶ میلیون تن از کاهش ۱۲.۶ درصدی برخوردار بوده است.
پنج کشور نخست طرف معامله واردات از بین کشورهای همسایه در سال ۱۴۰۱ نیز به ترتیب شامل امارات متحده عربی با ۱۸.۴ میلیارد دلار، ترکیه ۶.۱ میلیارد دلار، فدراسیون روسیه با ۱.۶ میلیارد دلار، پاکستان با ۸۴۲ میلیون دلار و عمان با ۸۰۰ میلیون دلار است.