شروع دوباره ترانزیت در مسیرهای غیرفعال کریدور شمال-جنوب
جذب بار ترانزیتی از مسیرهای کریدور شمال- جنوب در مرزهای مختلف رو به افزایش است
برای نخستین بار قطار باری ترانزیت روسیه-عربستان به بندر شهید رجایی وارد شد که می‌توان آن را یک مسیر ریلی جدید و پایدار ترانزیت با منافع اقتصادی و راهبردی چندجانبه دانست. همچنین مسیرهای ترانزیتی دیگر مانند پاکستان-ایران-ترکیه، چابهار- افغانستان و آسیای مرکزی- قفقاز، مسیر چابهار به بندر کاسپین، مسیرهای ترانزیتی است که راه‌اندازی شده یا بعد از سال‌ها دوباره فعال شده است. با راه‌اندازی خطوط منظم کشتیرانی به ونزوئلا و آفریقا و ثبت رکوردهای تاریخی حمل بار از کریدور شمال-جنوب می‌توان گفت این کریدور استراتژیک بعد از سال‌ها دوباره راه‌اندازی شده است.
کریدور شمال - جنوب در کشور از چابهار به سمت دریای خرز، اروپا و روسیه می‌رود. اتصال ریلی کریدور شمال- جنوب به بندر کاسپین، افزایش فعالیت این کریدور در مرز سرخس و اینچه برون، بخش دیگری از افزایش فعالیت ترانزیتی در این کریدور است که به گفته مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، موجب رشد 31 درصدی ترانزیت در کشور شده است. در اقدامی دیگر، برای تکمیل کریدورهای ترانزیتی، شنبه آینده عملیات اجرایی ساخت راه‌آهن شلمچه- بصره شروع می‌شود. به اعتقاد فعالان اقتصادی، رونق ترانزیت و کریدور شمال- جنوب نتیجه اجرای برنامه دیپلماسی جدیدی است که دولت در دو سال اخیر آن را دنبال کرده است.
ترانزیت بار از روسیه به عربستان
کریدور شمال-جنوب هزینه حمل بار و زمان آن را تقریباً به نصف کاهش داده است به همین دلیل کشورهای فعال در این کریدور در حال افزایش است و در همین راستا نخستین قطار ترانزیتی کالای روسیه را به مقصد عربستان برای نخستین بار از مسیر ایران انتقال می‌دهد.
علیرضا نصیری برازنده، سرپرست اداره‌کل راه‌آهن هرمزگان گفت: برای نخستین بار یک رام قطار باری ترانزیت محموله روسی به عربستان به بندر شهید رجایی بندرعباس وارد شد که می‌توان آن را یک مسیر ریلی جدید و پایدار ترانزیت با منافع اقتصادی و راهبردی چندجانبه دانست.
وی افزود: این قطار باری ترانزیتی با ۲۸ واگن و ۳۶ کانتینر ۴۰ فوت حامل کالا، از مرز اینچه برون در استان گلستان وارد کشور شد و طبق برنامه زمان‌بندی دقیق، در محوطه اعلامی از سوی صاحب کالا جهت تخلیه واگذار شد. این محموله پس از انجام تشریفات گمرکی تخلیه و به جده عربستان منتقل می‌شود.
سرپرست راه‌آهن هرمزگان خاطرنشان کرد: انتخاب مسیر بندرعباس برای ترانزیت کالا از روسیه به عربستان سعودی موجب افزایش درآمد گمرکی کشور و استان، فعال‌تر شدن محوطه‌های تخلیه و بارگیری، رونق حمل‌ونقل ریلی و افزایش سهم راه‌آهن در ترانزیت کالا و کاهش خطرات ناشی از حمل‌ونقل جاده‌ای می‌شود.
نصیری برازنده تصریح کرد: علاوه بر اهمیت و منافع اقتصادی، تداوم برنامه‌ای این مسیر ترانزیتی نشان دهنده جهت‌گیری درست اقتصادی و اقتدار در سیاست خارجی دولت سیزدهم است و پیام امنیت همه‌جانبه و پیوند منافع مشترک کشورهای مختلف از خزر تا خلیج‌فارس را تبیین می‌کند.
توافق ایران و هند در بندر چابهار
بخش مهمی از تأمین بار کریدور شمال- جنوب، انتقال بار بین هند و روسیه است. در واقع ایجاد کریدور شمال- جنوب در ابتدا توافقی سه جانبه بین ایران-روسیه و هند است. این کریدور برای هند و روسیه نیز مانند ایران منفعت زیادی دارد و این دو کشور می‌توانند از مسیری امن با هزینه کم کالای خود را انتقال دهند. برای این انتقال تجهیز بندر چابهار مورد نظر است که در همین رابطه قراردادی میان ایران و هند برای توسعه بندر چابهار امضا شده است. علی اکبر صفایی، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی از حل مشکلات قرارداد ایران و هند در بندر چابهار خبر داد و گفت: تنها توافق در خصوص یک بند این قرارداد باقیمانده است.
وی با اشاره به وضعیت قرارداد با هندی‌ها در بندر چابهار اظهار کرد: هند کشور بزرگی است که آینده اقتصادی بسیار خوبی دارد. قراردادی با این کشور امضا شد که بعدها تغییر کرد. از ابتدای دولت سیزدهم تمامی مشکلات این قرارداد حل شد و تنها توافق در مورد یک بند این قرارداد بین ایران و هند باقی ماند و کمتر از یک ماه آینده مدنظر قرار می‌گیرد.
وی افزود: قرارداد هندی‌ها در بندر چابهار 85 میلیون دلار و به‌صورت BOT است که در فاز اول توسعه بندر چابهار هندی‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و در فاز دوم قرار است با سرمایه‌گذاری برخی کشورهای خارجی پروژه پیش برود و در این زمینه نیازمند توافق با متقاضیان هستیم. صفایی با بیان اینکه هندی‌ها تاکنون 25 میلیون دلار (29.4 درصد) در بندر شهیدبهشتی چابهار سرمایه‌گذاری کرده‌اند، گفت: این سرمایه‌گذاری در بخش جرثقیل‌های ساحلی بوده و اخیراً با مدلی که در خصوص آن به توافق رسیده‌ایم، فعالیت‌ها آغاز شده چرا که چند سالی اقدامات لازم راکد باقی مانده بود.
وی توضیح داد: هندی‌ها ملزم به تأمین مجموعه‌ای از تجهیزات نظیر جرثقیل‌های ساحلی، گنتری کرین، محوطه‌ای و تجهیزات تخلیه و بارگیری کالا هستند و قرارداد بلندمدت کمتر از یک ماه دیگر نهایی می‌شود و این قرارداد بلندمدت حافظ منافع کشور است.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی همچنین با اشاره به تأمین شناورهای رو-رو در بنادر کشور، گفت: در خصوص شناورهای رو-رو در دریای خزر، شناور اجاره‌ای از بندر انزلی به روسیه ماهانه یکبار در حال تردد است.
صفایی ادامه داد: شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران سفارش ساخت 4 فروند شناور باری را به شرکت صدرا داده که این برای اولین بار در تاریخ کشور است که شناور باری ساخته خواهد شد. تا کنون تمامی شناورها خارجی بوده‌اند و قرارداد مربوطه در این خصوص 3 ساله است.
وی گفت: در مورد بنادر جنوب نیز 4فروند کشتی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی مدنظر قرار گرفته که 2 فروند شناور رو-رو خریداری شده و قرار است زنجیره انتقال کالا از بندر شهیدرجایی به آسیای میانه تکمیل شود.
افزایش 20 درصدی حمل بار از خزر
سوی دیگر کریدور شمال- جنوب در دریای خزر واقع شده است. تجهیز بنادر دریای خزر و اتصال کریدور ریلی شمال- جنوب در این منطقه دو اقدام مهم برای افزایش بار ترانزیتی از این منطقه است. محمدرضا مدرس خیابانی، مدیرعامل گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی با اشاره به افزایش ظرفیت حمل بار از خزر گفت: ظرفیت حمل دریایی در حوزه خزر حدود ۲۰ درصد افزایش یافته و در حال حاضر علاوه بر تجهیز ظرفیت‌های ناوگان برای حمل بار از مقاصد مختلف دنیا به سمت روسیه، نسبت به مدیریت بندر سالیانکا در آستاراخان روسیه به منظور تسریع و تسهیل در عملیات تخلیه و بارگیری کالاها در این بندر نیز اقدام شده است که یکی از سرمایه‌گذاری‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در روسیه است؛ ضمن اینکه خرید تعدادی کشنده نیز از سوی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به منظور تقویت حمل چندوجهی بار به ثمر رسیده است.
مدیرعامل گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه ناوگان ملی کشتیرانی در دولت سیزدهم توانسته علاوه بر ثبت رکوردهای تاریخی حمل بار، نسبت به راه‌اندازی خطوط منظم کشتیرانی به مقاصد ونزوئلا، آفریقا و سوریه اقدام کند، گفت: پس از سال‌ها کریدور شمال- جنوب عملیاتی شد.
عضویت ایران در پیمان شانگهای و اخیراً در بریکس، چشم‌انداز افزایش روابط اقتصادی با کشورهای منطقه را که عضو این گروه هستند، افزایش داده است. در کنار آن تقویت ناوگان و زیرساخت‌های حمل‌ونقل در حال حاضر دو نیاز اساسی برای پاسخ به تقاضای ترانزیت از کریدور شمال- جنوب است.