حسام‌الدین سراج و همایون رحیمیان در گفت‌و‌گو با «ایران» از اجرای پوئم سمفونی «وداع» می‌گویند
روایت پیام عاشورا با زبان موسیقی
ارکستر ملی ایران با اجرای ویژه پوئم سمفونی «وداع» به آهنگسازی سید محمد میرزمانی، خوانندگی حسام‌الدین سراج و رهبری همایون رحیمیان در تالار وحدت، روی صحنه رفت.این کنسرت هشتم و نهم شهریور در آستانه اربعین حسینی(ع) در تالار وحدت برگزار می‌شود. آلبوم «وداع» در دو مجموعه «وداع 1» و «وداع 2» سال 1386 به خوانندگی «حسام‌الدین سراج» توسط مرکز موسیقی حوزه هنری منتشر شده.اثری که «گنجینه اسرار» عمان سامانی دستمایه خلق این اثر شده است. قطعات این آلبوم طی این سال‌ها چندین بار به روی صحنه رفته‌اند و حال باردیگر این اثر ارزشمند شنیدنی شد.
نداسیجانی
روزنامه نگار
حسام‌الدین سراج آهنگساز و خواننده آلبوم «وداع» درگفت‌و‌گو با «ایران» درباره برگزاری این کنسرت گفت: «اجرای «وداع» با همراهی ارکسترملی ایران و به پیشنهاد بنیاد رودکی انجام گرفته وبسیار خوشحالم این کنسرت به رهبرى همایون رحیمیان عزیز باردیگر به روی صحنه می‌رود. همچنین از سیدمحمد میرزمانى نازنین براى تنظیم قطعات تشکر مى کنم.«وداع» مضمون یک موسیقی معنوی و آیینی است که براساس حماسه بزرگ عاشورا ومبتنى بر اشعار عمان سامانى شکل گرفته است. عمان یکى از شاعران بزرگ معاصر ویکى از پهلوانان قدر این عرصه است؛ اجرایی که اغلب در بازه زمانی خاص برگزار شده اما امکان اینکه در زمان دیگری هم اجرا شود وجود دارد.» این خواننده به حضور ساعد باقری در اجرای پیش رو اشاره کرد و افزود: «دراین اجرا تغییراتی جزئی در بخش شعر انجام گرفته و در ادامه در بخش کلام از آقای باقری دعوت کردیم. ایشان از شاعران بسیار توانای کشورمان هستند و اشراف کاملی به دیوان عمان سامانی دارند و علاوه برآن در گویندگی هم تبحرو تجربه بسیاری دارند. سال‌ها قبل آقای وحید جلیلوند دکلمه کار را برعهده داشتند، اما امسال به دلایلى نتوانستیم ایشان را در کنار خود داشته باشیم.»
ناب و خاص بودن اشعار عمان سامانی
حسام‌الدین سراج درباره انتخاب اشعارعمان سامانی گفت: «به عقیده من اشعارعمان بسیار خاص است و بر این باورم عمان موفق‌ترین مرثیه سرا بوده و هست چرا که صنایع ادبی را بخوبی می‌شناسد و در تک تک ابیاتش آن را بدرستی رعایت کرده است. نکته جالب اینکه توانسته مضامین حماسی را با لطافتی خاص بیان کند تا اثرگذاری بیشتری بر مخاطب داشته باشد.هربخش ازاین مرثیه سرایی، دارای یک براعت استهلال است و درادامه یک مقدمه است.نکته قابل توجه اینکه دراین اشعاراز بیان صریح که آزاردهنده باشد، استفاده نشده واین نشان ازتسلط و اشراف خوب عمان سامانی براین موضوع است و به همین سبب براین عقیده‌ام عمان سامانی دراین زمینه یک استثنا است.
حسام‌الدین سراج در ادامه آلبوم «وداع» اثری تولید کرده درعرض ارادت به حضرت ابوالفضل العباس(ع) با عنوان «بوسه بر ماه» که اشعاربخش تصانیف آن از آقای قیصر امین پوربوده و اشعار بخش آوازی از آقای سعید بیابانکی انتخاب شده است.
کم توجهی به ملودی‌های آیینی
او درباره تولید اندک موسیقی‌های آیینی گفت: «کارهای بسیاری در این زمینه ساخته شده و موجود است. بویژه ملودى‌هاى قدیمی که از تعزیه باقی مانده است اما از این موسیقی‌ها کمتر استفاده شده است.گاهی این ملودی‌ها که باقی مانده موسیقی تعزیه هستند درموسیقی روزمره به شیوه‌ای دیگر استفاده می‌شود وگاهى هم ملودى هاى موسیقى پاپ یا سنتى که مردم ازآنها خاطره دارند توسط مداحان با شعر دیگرى خوانده مى شود که تأثیر بدى بر مخاطب اهل فرهنگ دارد.
سراج درباره رمز ماندگاری «وداع» و علاقه‌مندی مخاطب به اجرا و شنیدن آن بیان داشت: «نکته نخست وجه هنری و معنوی کار است که با زبان موسیقی، مخاطب را با حماسه عاشورا آشنا می‌کند و دوم انتخاب اشعار. من بر این عقیده‌ام کسانی که شناخت و اندیشه خوبی از هنر و موسیقی و شعر دارند و به صنعت قوی ادبی علاقه‌مندند، قاعدتاً این گونه کارها را می‌پسندند. جالب است بدانید گاهی اوقات با مخاطبانی مواجه شدم که به هیچ عنوان گمان نمی‌برده‌ام تفکرات مذهبی داشته باشند اما نسبت به این کار اظهار علاقه‌مندی کرده‌اند و آن را شنیده‌اند.»
پیام عاشورا به زبان موسیقی
او درباره موضوع این آلبوم که پیام فرهنگ عاشوراست و انتقال و اثرگذاری آن بر مخاطب اظهار کرد: «بیت به بیت اشعار عمان، که در این کار استفاده شده، به فرهنگ معنوى وعارفانه عاشورا اشاره دارد و آن را با بیانی لطیف به مخاطب عرضه می‌کند. به‌طور مثال درباره حضرت علی اکبر(ع) می‌گوید: «بیش از بابا دلم را خون مکن/ زاده لیلا مرا مجنون نکن / گه دلم پیش تو گاهی پیش اوست/ رو که در یک دل نمی‌گنجد دو دوست...» تمامی این ابیات سرشار از عشق و احساس است و حامل پیامى بوده و آن پیام حماسه عاشوراست که عارفانه ومعنوى است و با زبان موسیقی روایت می‌شود.این اشعار علاوه بر اینکه حماسی هستند، از لطافتی شاعرانه برخوردارند. ناگفته نماند دراین آلبوم از شعربرخی از شاعران معاصر کشورمان هم استفاده شده است.»
نباید بگذاریم مردم از معنویت فاصله بگیرند
این خواننده و آهنگساز در ادامه افزود: «من بر این باورم موضوعات معنوی می‌بایست هنرمندانه بیان شود چرا که اگر این بیان هنرمندانه نباشد، قاعدتاً مردم از مسأله‌ای که نام آن را معنویت گذاشته‌ایم، فاصله می‌گیرند. بنابراین بهترین راهکار این است آن چیزی را که فکرمی کنید در سخن اهمیت دارد و به عنوان امر معنوی تشخیص داده شده، به بهترین زبان برای مردم بازگو شود تا آنها به سمت امور معنوی گرایش پیدا کنند.»سراج در ادامه درباره حضور وهمکاری دوباره با اعضای ارکستر بیان داشت: «بسیار خوشحالم باردیگر در کنار نوازنده‌های ارکستر ملى که بسیار هنرمند و دوست داشتنى هستند این اثر را اجرا می‌کنم. با تماشای هنراین عزیزان که این‌گونه با عشق و علاقه ساز می‌زنند احساسم بر این است که جمع فرشتگان برفراز ابرى نشسته‌اند و نغمات آسمانى مى نوازند.»
اجرای رایگان «وداع»
این خواننده درباره برگزاری کنسرت «وداع» به‌صورت اجرایی مردمى به صورت رایگان گفت: «پیشنهاداتى بوده مبنى بر اینکه اثر وداع در بوستان آب و آتش اجرا شود بنابراین اگرامکان چیدمان ارکستر وجود داشته باشد و دربخش صدا‌برداری و صحنه مشکلی نباشد قابل اجرا خواهد بود.»
حسام‌الدین سراج به تازگی آلبومی با عنوان «شکوه وطن» منتشر کرده که اشعار آن به سروده مهیار کاوه و اخوان ثالث بوده است و به گفته خودش چند ترک نیز آماده انتشار دارد که یکی از کارها با همکاری عبدالجبار کاکایی بوده است.
مانع تراشی در برگزاری کنسرت
او درباره کناره‌گیری هنرمندان موسیقی آوازی و اجراهای اندک آنها بیان داشت: «این موضوع به برنامه‌ریزی مسئولان و مدیران فرهنگی بر می‌گردد.اغلب مواقع که تصمیم به برگزاری کنسرت داشته‌ایم موانعی چون دریافت مجوز و اجاره سالن و مشکلاتی از این دست وجود داشته که در نهایت به این نتیجه رسیدیم که اجرایی برگزار نشود این در حالی است که راه را برای موسیقى تفریحى تفننى صرفاً براى سرگرمى جوانان باز مى کنند وبراى موسیقى جدى مانع مى‌تراشند بنابراین اگر این موانع برطرف شود می‌توانیم برنامه‌ریزی‌های درستی برای موسیقى مبتنى بر فرهنگ وهنر ایرانى داشته باشیم. مخاطبان این نوع موسیقى فراوانند اما امروز در برنامه هاى هنرى فرهنگى کشور حیرانند.
به قول حافظ
زیرکى را گفتم این احوال بین خندید و گفت
صعب روزى بوالعجب کارى پریشان عــالمى
همکاری دوباره رهبر ارکستر ملی با «وداع»
همایون رحیمیان رهبرارکسترملی ایران که قراراست هدایت و رهبری کنسرت «وداع» را برعهده داشته باشد، درباره شرایط نوازندگان ارکستر بویژه حضور نوازنده‌های جوان گفت: «برای دومین بار، رهبری ارکستر «وداع» را برعهده دارم. قبل‌تر، یعنی مهرماه سال 98 دربرج میلاد تهران این اجرا را روی صحنه بردیم که بسیار مورد استقبال قرارگرفت.دراجرای پیش رو،
نوازندگان جوان هم همکاری دارند و بطور کلی ارکستر ازآمادگی خوبی برخورداراست وامیدوارم این اجرا مورد استقبال مخاطبان قراربگیرد.»
این آهنگساز درباره تغییراتی که در این اجرا انجام گرفته بیان داشت: «به لحاظ سازبندی تغییرات خاصی نبوده است.تنها اتفاق انجام گرفته حضور استاد ساعد باقری در این اجراست. چهار سال قبل، بخش دکلمه را آقای وحید جلیلوند برعهده داشت اما به سبب مشکلات کاری دراین اجرا حضور ایشان را نداشتیم و ازآقای ساعد باقری دعوت به عمل آمد تا از حضور ایشان بهره ببریم وبحمدالله کارها بخوبی پیش رفته است. آقای باقری تسلط بسیارخوبی بر شعر و دیوان عمان سامانی دارد و در کنارآن از صدای خوبی هم برخوردارند.
حمایت از تولید آثار آیینی
او درپاسخ به این سؤال که، چرا آهنگسازان به تولید آثاری مانند «وداع» که مضمونی آیینی و عاشورایی دارد کمتر می‌پردازند،اظهار کرد: «طی این سال‌ها، آثاربسیارخوبی دراین رابطه تولید شده، بویژه در رادیو و تلویزیون که البته اغلب به‌صورت تک آهنگ بوده‌اند و کمتر مطرح شده‌اند. این کارها پیوسته و در قالب یک آلبوم نیست تا به‌صورت کنسرت اجرا شود. من نیز دراین زمینه کارهایی ساخته‌ام که برخی از آنها منتشر شده‌اند. موضوع دیگر در اجرای این ژانرکاری، تصویر‌سازی است. یعنی هنگام اجرای ارکستر از گروه‌های نمایشی یا تصاویر مرتبط با موضوع استفاده شود. این ایده جذابیت بیشتری برای مخاطب ایجاد می‌کند اما نیازمند بودجه بیشتری است.»
همایون رحیمیان درادامه صحبت هایش درباره فعالیت ارکسترملی ایران گفت: «ارکسترملی ایران قابلیت اجرای ژانرهای مختلف را دارد. اما تنها مسأله کمبود رپرتوار است. این درحالی است که ارکستر سمفونیک تهران کمتربا این مسائل مواجه می‌شود. فعالیت و برنامه‌های ارکسترسمفونیک تهران، متفاوت از ارکستر ملی ایران است ودارای پارتیتورهای بسیار مربوط به زمان‌های گذشته است که آماده و قابل اجرا بوده یعنی خوراک کاملی دارد. اما قطعات ارکستر ملی محدود است و تنها یک تعداد کار، از آهنگسازان کشورمان موجود است که دائماً درحال تکرار شدن هستند. من براین نظرم، مدیران رأس کار، با آهنگسازانی که در این زمینه توانمند هستند، همکاری داشته باشند.
خود من نیز در این زمینه طرحی دارم و بر این نظرم از کارهایی که سال‌ها قبل درگروه‌های کوچک موسیقی اجرا شده و تنظیم نشده‌اند با کمک آهنگسازان و تنظیم کنندگان خوب کشورمان آنها را برای ارکستر تنظیم و اجرا کنیم. اما متأسفانه با کمبود بودجه روبه‌رو هستیم.
باید بگویم درکشور ما آهنگسازان بسیارمستعد و توانمندی وجود دارند که بایستی از هنر و حرفه آنها بهره‌مند شویم اما انجام این امر نیازمند حمایت و بودجه است و متأسفانه توجه کمتری به این موضوع است. تلاش ما این است در شورای هنری ارکستر این مسأله مطرح گردد و به آهنگسازان سفارش کار داده شود؛ آثاری که دارای مفاهیم اثر‌گذار باشد و بیننده و شنونده را جذب خود کند.»
او در پایان صحبت‌های خود درباره زبان موسیقی و اثرگذاری آن در بیان فرهنگ عاشورا بیان داشت: «بی‌تردید زبان هنر بویژه موسیقی در بیان مؤلفه‌های فرهنگی و دینی و آیینی ما بسیار اثر‌گذار است و نیاز است در این زمینه کارهای بسیاری ساخته شود.
بــــرش
کارهای بسیاری در این زمینه ساخته شده و موجود است . بویژه ملودى هاى قدیمی که از تعزیه باقی مانده است اما از این موسیقی ها کمتر استفاده شده است.گاهی این ملودی ها که باقی مانده موسیقی تعزیه هستند درموسیقی روزمره به شیوه ای دیگر استفاده می شود وگاهى هم ملودى هاى موسیقى پاپ یا سنتى که مردم ازآنها خاطره دارند توسط مداحان باشعر دیگرى خوانده مى شود.