به دنبال اعلام نگرانی جمعی از صیادان سواحل جنوبی کشور
پردیسان مخالف صید ترال صنعتی است
زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم
صدها صیاد سواحل جنوبی کشور در نامه‌های مختلف به فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی خواستار جلوگیری از شروع مجدد صید صنعتی ترال شدند و آغاز آن را مساوی با خالی شدن سفره‌هایشان دانستند. دل‌نگرانی صیادان از خوزستان تا بوشهر و از بوشهر تا سیستان و بلوچستان به دنبال زمزمه‌هایی است که از تلاش برای شروع مجدد صید صنعتی ترال پس از دو سال ممنوعیت قانونی خبر می‌دهد. همین زمزمه‌ها هم باعث شد تا معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست کشور در نامه‌ای به چهار مدیرکل استان‌های ساحلی جنوب، از مخالفت جدی سازمان حفاظت محیط زیست با صید ترال صنعتی خبر دهد و یادآور شود که علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست(پردیسان) نیز در نامه‌ای به دفتر رئیس‌جمهور، سیاست مخالفت پردیسان با این صید مخرب را اعلام کرد. تلاش‌ها برای از سرگیری این صید که در سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس ممنوع است، در حالی شروع شده که
آیت الله رئیسی، رئیس‌جمهور نیز در سال 1400 خواستار ممنوعیت دائمی صید صنعتی ترال شده بود.
15 سال طول می‌کشد تا زخم صید ترال التیام بیابد
صید ترال چیست؟ در این روش صید، توری قیف مانند که بوسیله طناب‌هایی به انتهای شناور متصل شدهاند، به دنبال شناور کشیده می‌شود، باله‌های ابتدایی تور موجب می‌شوند آبزیان به طرف انتهای تور هدایت شده و در آنجا به دام بیفتند. تا اینجا نگرانی فقط مشخص نبودن صید هدف و امکان گیر افتادن انواع موجودات دیگر همچون دلفین‌ها، لاکپشت‌ها، کوسه‌ها و دیگر آبزیان در این تورها و صدمه به تنوع ژنتیکی اکوسیستم دریایی است اما بسیاری از این شناور‌ها اقدام به صید به روش ترال‌کف یا همان کف‌روبی می‌کنند. بدین منظور تور را توسط ابزاری به کف دریا هدایت کرده و آنگاه اقدام به کشیدن تور در کف دریا می‌کنند. این ابزار تخریب‌هایی در مقیاس بزرگ در کف دریا ایجاد می‌کند که از جمله این تخریب‌ها می‌توان به شکستن مرجان‌ها، تخریب بستر، تخریب لانه آبزیان کف‌زی، ایجاد کدورت بالا در لایه پایینی و در نتیجه کاهش اکسیژن محلول آب، از بین بردن لارو ماهیان و آبزیان علی‌الخصوص آبزیانی که نزدیک کف شکار یا زندگی می‌کنند، خسارت به زیستگاه، از بین بردن فیتو پلانگتون‌ها و زئوپلانگتون‌ها و حذف جلبک‌ها و علف‌های دریایی اشاره کرد.
این اثرات باعث کاهش تنوع زیستی گونه‌ها و تغییرات وسیع اکولوژیکی و زیست‌محیطی می‌شود. تصور کنید با یک لودر بزرگ یک جنگل را شخم بزنید؛ ضمن اینکه توری بزرگ را بالای درختان پهن کرده باشید که هیچ موجود زنده‌ای توان فرار را نیز نداشته باشد. به همین دلیل صید ترال دارای میزان صید غیرهدف بسیار بالایی است. براساس تحقیقات و مقالات علمی منتشره بین 4 تا 15 سال طول می‌کشد تا آثار تخریب صید ترال در بستر از بین رفته و محیط به حالت اولیه برگردد.
تقریباً در تمام دنیا این روش صید بخصوص در آب‌های کم‌عمق منسوخ شده است. حتی برای صید آبزیان کف‌زی مانند میگو نیز از دیگر روش‌ها مانند قفس‌های صید میگو استفاده می‌شود.
استمداد از بهارستان
صدها صیاد در نامه‌ای به رئیس فراکسیون محیط زیست بهارستان، ممنوعیت دوساله صید صنعتی ترال را باعث احیای مجدد نسبی منابع آبزی خلیج‌فارس دانسته و تأکید کرده‌اند که تأثیر آن هم اکنون در سبد غذایی مردم بومی به وضوح قابل مشاهده است. آنها به سمیه رفیعی نوشته‌اند: «به تبع این ممنوعیت، تا حد زیادی از آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی جبران‌ناپذیر بر قشر عظیم جامعه صیادان محلی جنوب کشور که تنها منبع درآمد و ارتزاقشان از طریق دریا و صید سنتی است، کاسته شده است.» آنها یادآور شدهاند که به تازگی خبرهای بسیار نگران‌کننده‌ای به گوش می‌رسد که صاحبان کشتی‌ها صید صنعتی و ترالرها درصدد از سرگیری فعالیت صید ترال فانوس ماهیان به هر طریقی هستند.
این موضوع جامعه صیادی و مردم بومی را بسیار نگران کرده است. بنابراین آنها از اعضای فراکسیون محیط زیست، هیأت علمی دانشگاه‌ها در رشته شیلات، علوم دریایی، محیط زیست، مسئولان و صاحبنظران خواسته‌‌اند تا درخصوص ممنوعیت دائم فعالیت کشتی‌های ترالر اقدام قاطع انجام دهند.
صیادان نوار ساحلی جنوب یادآور شدهاند که کشتی‌های صنعتی صید فانوس ماهیان به بهانه داشتن مجوز صید که متأسفانه هیچ‌گونه پایش و نظارتی روی آنها انجام نمی‌گیرد، آزادانه و به‌صورت گسترده به حریم آب‌های سواحل جنوب کشور در خلیج‌فارس و دریای عمان تجاوز و جلوی چشمان بهت‌زده صیادان و مردم بومی، مبادرت به شخم زدن و تخریب زیستگاه‌ها و غارت منابع و گونه‌های ارزشمند می‌کنند و هیچ‌گونه توجه و اهمیتی به تذکرات و هشدارهای صیادان محلی نمی‌دهند.
صید صنعتی ترال ممنوع
همین دل‌نگرانی هم باعث شد تا مجتبی ذوالجودی معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های کشور در 16 مرداد ماه، در نامه‌ای به مدیرکل‌های حفاظت محیط زیست سه استان ساحلی جنوب کشور بنویسد: «پیرو اخبار واصله مبنی بر پیگیری مجدد جهت شروع فعالیت‌های شناورهای صنعتی ترالر در استان‌های جنوبی به استحضار می‌رساند، همانگونه که قبلاً به حضور اعلام شده است و در جلسات کارویژه مرز شورای امنیت کشور نیز بر این امر تأکید شده، این سازمان استفاده از تور ترال، گوشگیر کفی، منوفیلامنت و... را غیرمجاز و مخرب دانسته و صرفاً در جهت تمکین، همدلی ملی و کاهش تبعات اجتماعی ناشی از بیکاری جوامع محلی در محدوده خلیج‌فارس، تنها با صید سنتی میگو و با شناورهای سنتی به روش ترال، مشروط به انجام ارزیابی ذخایر در سه استان ساحلی (خوزستان، بوشهر، هرمزگان) در بازه زمانی 30 تا 45 روزه (از اواسط تابستان تا اواسط پاییز) موافق است.
او در ارتباط با بهره‌برداری از آب‌های عمیق دریای عمان به وسیله ترال میانی، به لحاظ اینکه ذخایر ماهیان اعماق پس از 10-5 سال بهره‌برداری بشدت افت می‌کند و همچنین آسیبی که در حال حاضر به ذخایر طولانی عمر نظیر ماهی شبه‌شوریده، یال‌اسبی و کوسه ماهیان در اثر «صید ضمنی» به وسیله شناورهای ترال صنعتی وارد شده است، لذا هرگونه بهره‌برداری آتی مستلزم ارائه گزارش ارزیابی ذخایر و برای فراتر از 12 مایل دریایی است.»
ذالجودی همچنین یادآور می‌شود که علی سلاجقه معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور طی نامه‌ای به شماره 29200.100.1400 مورخ 2 آذر 1400 سیاست سازمان حفاظت محیط زیست را به دفتر رئیس‌جمهور اعلام کرده است.
رئیس دفتر رئیس‌جمهور نیز در نامه‌ای به تاریخ 28 آبان 1400 به ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی یادآور می‌شود که آیت الله رئیسی، رئیس‌جمهور در جلسه هم‌اندیشی با استادان، نخبگان و فعالان محیط زیست خواسته است تا ظرف مدت یک هفته گزارش اجرایی‌سازی مصوبات قبلی پیرامون ممنوعیت صید ترال ارائه شود و ظرف مدت یک ماه دستورالعمل ممنوعیت دائمی صید ترال در آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی تهیه و ابلاغ شود. رونوشت این نامه برای قاسمی وزیر راه و شهرسازی وقت و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز ارسال شد.