رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی خواستار تسهیل حضور پژوهشگران خارجی شد
جذب باستان‌شناسان بین‌المللی توسط کشورهای همسایه
زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور خواستار تسهیل حضور باستان‌شناسان و پژوهشگران بین‌المللی در تیم‌های کاوش برای جلوگیری از تاریخ‌سازی برخی کشورهای اطراف شد. مصطفی ده‌پهلوان، با انتقاد از عدم صدور ویزا برای برخی باستان‌شناسان ایتالیایی و ژاپنی یادآور می‌شود که بسیاری از کرسی‌های ایران‌شناسی تعطیل شده و حضور باستان‌شناسان و پژوهشگران خارجی باعث ترویج فرهنگ و تمدن ایران اسلامی در کشورهای خارجی می‌شود.
به زعم او و دیگر کارشناسان، چرا وقتی دیگرانی دارند جهان را قبضه می‌کنند جلوی پژوهش ایران‌شناسان بین‌المللی که می‌توانند به معرفی ایران بپردازند، گرفته می‌شود؟
ده‌پهلوان در نخستین جلسه مطبوعاتی خود از گله‌مندی سفیر ایران در ایتالیا یاد می‌کند که نتوانسته شرایط حضور برخی باستان‌شناسان ایتالیایی را در ایران مهیا کند. او میگوید: این باستان‌شناسان می‌گویند اگر نتوانند در ایران کار کنند در نهایت با کشورهای همسایه مثل ارمنستان همکاری خواهند کرد.
او میگوید: چرا برخی باید یقه باستان‌شناسان را بگیرند و بگویند حق ندارید با این باستان‌شناسان همکاری کنید اما پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری خبر نداشته باشد. ما کاملاً تابع مقررات هستیم و این مسائل را می‌توان با گفت‌و‌گو حل کرد.
ده‌پهلوان همچنین از تصمیم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و پژوهشگاه برای ایجاد 10 پایگاه بین‌المللی میراث فرهنگی خبر داده و احتمال می‌دهد بتواند سه پایگاه پویای بین‌المللی را با کشورهای عراق، افعانستان و ارمنستان ایجاد کند.
کمبود اعتبار
ده‌پهلوان می‌پرسد چرا پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نقشی در سیاستگذاری کلان کشور ندارد؟ او مشکلات بی‌شماری را برمی‌شمرد که اجازه نمی‌دهد این پژوهشگاه نقش ذاتی خود را در کشور ایفا کند. ده پهلوان به بودجه ۴ و نیم میلیارد تومانی پژوهشگاه برای پژوهش‌های ۸۸ عضو هیأت علمی و ۱۴۰ کارشناس اشاره می‌کند و میگوید: نمی‌توان پروژه‌های ملی و برنامه‌های پژوهش محور را با این بودجه جلو برد. ما گاهی کارشناس و پژوهشگر را با ۱۰ میلیون تومان به میدان پژوهش اعزام می‌کنیم.
رئیس پژوهشگاه به اعتبار ۱۴۰ میلیاردی پژوهشگاه اشاره می‌کند و میگوید: برخی روی افزایش اعتبار پژوهشگاه تأکید می‌کنند در حالی که حقوق اعضای هیأت علمی افزایش یافته است. فقط ۱۱۷ میلیارد تومان از این اعتبار به هیأت علمی حقوق پرداخت می‌شود.
این باستان‌شناس به فعالیت هیأت‌های علمی و کارشناسان در اتاق‌های گرم ساختمان فرسوده پژوهشگاه اشاره می‌کند و میگوید: «همین که در شرایط گرما و وضعیت فعلی توانسته‌اند زنده بمانند جای تشکر دارد.»
او به کند بودن روند و فرایند پژوهش‌ها اشاره می‌کند و می‌پرسد چرا در سایر کشورها یک پژوهش ۱۰ روز طول می‌کشد اما همین پژوهش در ایران سال‌ها طول می‌کشد. او پژوهش روی سکه‌های تاریخی موزه‌ای در بریتانیا را مثال می‌زند که در طول یک روز توانسته به اطلاعات لازم برسد اما مطالعه روی سکه‌های سلوکی موزه ملی 6 سال طول کشیده است.ده‌پهلوان به جای خالی باستان‌شناسی موزه‌ای اشاره می‌کند و میگوید: بسیاری نمی‌دانند با مواد خامی که از کاوش‌های باستان‌شناسی به دست آمده، چه کار کنند! چه کسی باید هزینه این آزمایش‌ها را بدهد. شبکه آزمایشگاهی کشور گاهی تخفیف‌هایی به پژوهشگر می‌دهد اما خیلی از پژوهشگران خبر ندارند، چون اطلاع‌رسانی نمی‌شود.
ده‌پهلوان میگوید: «نیازمند تسریع پژوهش‌های میان دانشی، کاربردی و آزمایشگاهی هستیم. دسترسی به مواد و منابع علمی بسیار کند است و خساستی برای دادن اطلاعات وجود دارد. در حوزه باستان شناسی، برای بررسی آزمایشگاهی نیز با مشکل روبه رو هستیم. محوطه‌های باستانی را قاچاقچیان غارت و اشیا را خارج می‌کنند، اما من به عنوان باستان‌شناس سه سال باید تلاش کنم تا چند سفال کوچک را برای مطالعه به ایتالیا بفرستم.»
او بر لزوم راهاندازی پژوهشکده گردشگری و صنایع دستی تأکید می‌کند و با برشمردن فعالیت های جاری پژوهشگاه، میگوید: مد نظر داریم تا یک سال آینده این پژوهشکده را راهاندازی کنیم. همچنین نیاز است تا میراث دیجیتال، میراث فناورانه و گردشگری را فعال کرد. شعارمان آن است که میراث‌فرهنگی باید در خدمت گردشگری و صنایع‌دستی باشد. تهیه و تکمیل اطلس‌ها و بانک‌های اطلاعاتی را نیز مدنظر داریم. تسریع روند پژوهش، برون سپاری آنالیزهای عمومی و راهاندازی آزمایشگاه‌های بنیادی، راهاندازی آرشیو بقایای زیستی و... ازجمله فعالیت‌های پژوهشگاه است.
دی ان ای 50 هزار گور استخراج نشد
او به انجام کاوش 50 هزار گور در سال‌های گذشته در کشور اشاره می‌کند که به دلیل نبود شرایط آزمایشگاهی باستان‌شناسان نتوانسته‌اند دی ان ای آنها را استخراج کنند. او میگوید: «ساینس نزدیک به 30 تا 40 سال است که به صورت جدی در حوزه باستان‌شناسی ورود پیدا کرده است و این همه تحول ایجاد کرده است. شما در نظر بگیرید اگر ما آرشیوی از دی ان ای و اطلاعات دیگر آن داشتیم در 300 سال آینده چه تحولی ایجاد می‌شد.» این باستان‌شناس بر لزوم ساماندهی مواد مطالعاتی کاوش‌ها و جلوگیری از رهاشدگی آنها با همکاری اداره کل موزه‌ها تأکید می‌کند و میگوید: «مواد فرهنگی باید به امین اموال استان تحویل داده شوند اما برخی باستان شناسان سرخود مواد را از استان‌ها خارج و به تهران می‌آورند حتی برخی در خانه خود جا ندارند و مواد را به سطل آشغال می‌اندازند.»
استمداد از برنامه هفتم توسعه
رئیس پژوهشگاه همچنین به کاوش‌های ناتمام باستان‌شناسی در برخی نقاط اشاره می‌کند و از عدم اطلاع پژوهشگاه از برخی پروژه‌های عمرانی خبر می‌دهد و میگوید: گاهی پروژه‌ها تا حد قابل توجهی پیشرفت فیزیکی می‌کند و بعد میراث فرهنگی را در جریان می‌گذارند. در نهایت 2 ماه زمان برای کاوش داریم. گاهی اوقات ممکن است زود اطلاع داده باشند اما در بوروکراسی و مسائل موجود پژوهشگاه درگیر می‌شویم و دیر می‌شود.
او میگوید: در برنامه هفتم توسعه خواهان آن شدیم که نهادهای اجرایی در مرحله امکان سنجی پروژه‌های عمرانی به ما مراجعه کنند.
آزمایش کربن 14
او به کامل نشدن آزمایشگاه کربن 14 در پژوهشگاه اشاره می‌کند و میگوید سازمان انرژی اتمی در راهاندازی این پژوهشگاه موفق نبود. ما بشدت محتاج تاریخ‌گذاری محوطه‌ها هستیم و برای این موضوع همیشه دستمان جلوی خارجی‌ها دراز است.