فائزه سادات یوسفی
خبرنگار

رؤسای دفاعی بلوک جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا «اکواس» روز جمعه طی اولتیماتومی، هشدار دادند که در صورت عدم بازگرداندن «محمد بازوم»، رئیس جمهور نیجر به جایگاهش تا روز یکشنبه، با مداخله نظامی به کودتا پایان خواهند داد؛ اولتیماتومی که دیروز اختلاف نظرهایی از سوی برخی کشورهای آفریقایی در آن بروز کرد.
به گزارش الجزیره، رؤسای دفاعی «اکواس» طرحی را برنامه‌ریزی کردند که شامل زمان و نحوه استقرار نیروها بوده که آن را فاش نخواهند کرد و تصمیم نهایی را رؤسای کشورها اتخاد خواهند کرد. علاوه بر آن، بولا تینوبو، رئیس جمهور نیجریه که ریاست اکواس را در اختیار دارد، با ارسال نامه به سنا از اعضای آن خواست تا از مداخله نظامی منطقه‌ای در نیجر در همسایگی نیجریه حمایت کنند. نیجریه دارای بزرگترین نیروهای مسلح در منطقه است و در مأموریت‌های مختلف در منطقه مشارکت داشته که این موضوع سبب شده تا دیگر اعضای اکواس، او را عهده دار رهبری نیروی مداخله گر نظامی در نیجر قرار دهند.
چندی پیش یک هیأت 15 نفره از اکواس برای حل و فصل فضای سیاسی نیجر بعد از کودتا، وارد این کشور شد تا ضمن گفت‌و‌گو با نمایندگان ارتش یک راه‌حل دوستانه‌ را برای برون رفت از وضعیت فعلی ترسیم کنند، اما این نشست به نتیجه‌ای نرسید. بعد از به نتیجه نرسیدن مذاکرات، سران این کشورها تصمیم گرفتند که نیجر را تحت تحریم خود که شامل بستن مرزها و تعلیق کلیه روابط مالی و تجاری است، قرار دهند. در همین راستا نیز، بانک مرکزی کشورهای غرب آفریقا (BCEAO) روز دوشنبه هفته قبل انتشار اوراق قرضه برنامه‌ریزی شده 30 میلیارد فرانک سی اف ای (51 میلیون دلار) توسط نیجر را لغو کرد.
در مقابل، ژنرال «عبدالرحمن تیچیانی»، رهبر کودتاچیان و رئیس شورای انتقالی نیجر، اعلام کرده که در برابر فشارهای اکواس و سایر کشورهای غربی سر فرود نمی‌آورد. او تحریم‌ها را محکوم کرده و آنها را «غیرقانونی» و «غیر انسانی» دانسته و از هموطنانش خواست برای دفاع از ملت خود آماده شوند.
 
وزش بادهای مخالف
از طرفی، برخی کشورهای آفریقایی مواضع همسویی با کودتاچیان نیجر داشته و از آن حمایت کرده‌اند. دو کشور مالی و بورکینافاسو که در همسایگی نیجر هستند، طی بیانیه‌ای از کودتای نیجر دفاع کرده و تأکید کرده‌اند که هر گونه مداخله نظامی در این کشور به منزله اعلام جنگ علیه بورکینافاسو و مالی خواهد بود. علاوه بر آن، شورای نظامی گینه که قدرت را در این کشور در دست دارد نسبت به عواقب مداخله نظامی هشدار داده و آن‌را عامل فروپاشی و تضعیف اکواس برشمرده است. با توجه به مواضع دولت‌های مذکور، انتظار می‌رود که در صورت مداخله نظامی اکواس در نیجر، جنگی چند جانبه و بی‌ثبات کننده نه تنها در نیجر، بلکه در کل منطقه به وجود آید. به‌ویژه که تهدیدات گروه‌های مسلح افراطی، ضلع سوم چالش‌های فزاینده امنیتی را دراین منطقه تشکیل داده است. نیجر علاوه بر کشورهای فوق با کشورهای آفریقایی از جمله لیبی، چاد و نیجریه نیز همسایه است. این در حالی است که از نظر ایالات متحده و فرانسه، حاکم سابق نیجر شریک مهمی برای مقابله با تهدیدات امنیتی افراط گرایانه در منطقه بود. نیجر تاکنون بزرگترین دریافت کننده کمک‌های نظامی ایالات متحده در غرب آفریقا از سال 2012 بوده و همچنین بیش از 2000 نظامی غربی عمدتاً از ایالات متحده و فرانسه در آن حضور داشتند که اکنون کودتاچیان خواهان خروج آنها از کشور خود شده‌اند.
 
اقدامات غرب و روسیه
به گفته ناظران، ‌کودتای نیجر هفتمین کودتا در غرب و مرکز آفریقا، در کمتر از سه سال گذشته بوده و تحت تسلط استعماری کشور فرانسه قرار دارد. از این رو، دولت فرانسه نسبت به وقایع رخ داده در نیجر موضع سریعی را اتخاذ کرده است. این کشور بعد از حمله مردم حامی کودتا به سفارتش در نیامی پایتخت نیجر، طی ضرب الاجلی اعلام کرد که کودتا «پایان کار» نخواهد بود. هر چند که وزیر خارجه فرانسه تلاش کرده که فرضیه دخالت نظامی را در بازگرداندن بازوم به مسند ریاست جمهوری رد کند، اما او نیز همچون امریکا، ضمن اعلام عدم خروج نیروهایش از نیجر، از طرح مداخله نظامی کشورهای اکواس در نیجر حمایت کرده و آن را یک «تهدید واقعی» علیه کودتاچیان توصیف کرده است. روز گذشته لیندا توماس گرینفیلد، نماینده ایالات متحده در سازمان ملل، گفت که ایالات متحده بازوم را که یکی از رهبران طرفدار غرب در منطقه بود و در سال 2021 در اولین انتقال قدرت در این کشور انتخاب شد، به عنوان تنها رهبر مشروع نیجر به رسمیت می‌شناسد و از اکواس برای فشار بر کودتاچیان و بازگشت دولت حمایت می‌کند.
رویترز گزارش داد که کشورهای مختلف غربی پس از کودتا، قراردادهای کمک و همکاری با دولت انتقالی کودتاچیان را لغو کرده و آن را مشروط اعلام کردند. این در حالی است که این کشور یکی از فقیرترین کشورهای جهان بوده و تقریباً نیمی از بودجه سالانه خود را با کمک خارجی تأمین می‌کند.
امریکا و فرانسه تلاش می‌کنند تا با پنهان شدن در الفاظ موردپسند جامعه جهانی، با استفاده از ابزارهای متنوع وضعیت را به سابق برگردانند و شرایط را به نفع دولت متبوع خود به رهبری بازوم سازماندهی کنند تا فضای مساعد را برای نفوذ دوباره خود مهیا کنند. در همین رابطه، ‌بلینکن روز جمعه طی بیانیه‌ای گفت: «همان‌طور که از ابتدای این وضعیت روشن کرده‌ایم، کمک ایالات متحده به دولت نیجر به حکومت دموکراتیک و احترام به نظم قانون اساسی بستگی دارد.»
نیجر با توجه به ثروت اورانیوم و نفت و نقش محوری آن در جنگ با شورشیان در منطقه ساحل آفریقا، اهمیت استراتژیکی برای چین، امریکا، اروپا و روسیه دارد. روسیه، رقیب امریکا و فرانسه در نیجر که نقش آن در کودتا مورد گمانه زنی محافل سیاسی غربی قرار گرفته بود، با رد این ادعا بیان کرد که مداخله نیروهای غیرمنطقه‌ای چون امریکا وضعیت را به سمت موقعیت بهتر تغییر نخواهد داد.
آنچه بر اساس مشاهدات مشخص می‌شود، این است که واشنگتن و پاریس به طور همزمان تلاش می‌کنند تا نه به طور مستقیم بلکه از مسیر اکواس تصمیمات خود را اجرایی کرده و کودتا را مهار کنند.