زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم

بالاخره ایران و روسیه درباره لغو روادید سفرهای گروهی به توافق رسیدند. روس‌ها اعتقاد دارند برای حضور گردشگران این کشور در ایران، نیاز به یک کمپین فعال تبلیغی است. بیش از یک دهه بود که دو کشور به دنبال دستیابی به این توافق بودند. همزمان با لغو ویزا بزرگ‌ترین هلدینگ گردشگری روسیه هم به تهران آمد و با علی‌اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور دیدار کرد. خبرگزاری اسپوتنیک نیز به نقل از انجمن تورگردانان روسیه اعلام کرد گردشگران ایرانی از سه‌شنبه دهم مردادماه ۱۴۰۲ در قالب اعزام گروهی از طریق دفاتر گردشگری معتبر که فهرست آنها بین دو کشور مبادله شده است، بدون اخذ روادید (ویزا) قادر به سفر به روسیه هستند. روسیه برای گردشگران ایرانی ویزای الکترونیکی صادر می‌کند. علی‌اصغر شالبافیان نیز اردیبهشت سال‌ جاری از صدور ویزای فرودگاهی برای گردشگران روسی در فرودگاه خبر داده بود. این تصمیم به دنبال امضای تفاهمنامه شالبافیان با دیمیتری باخروکف، معاون وزیر توسعه اقتصادی فدراسیون روسیه در حاشیه چهاردهمین‌ اجلاس اقتصادی روسیه-جهان اسلام در کازان گرفته شد.
استقبال از پاییز ایرانی
اتحادیه صنعت گردشگری روسیه هم چندی پیش اعلام کرد با نزدیک شدن به فصل پربار پاییز، تقاضا برای تورهای ایران افزایش یافته و راه‌اندازی سفرهای بدون روادید برای گروه‌ها باعث جذب بیشتر روس‌ها به این کشور خواهد شد. به گفته دیمیتری آروتیونوف، مدیرکل شرکت گردشگری «آرت‌ـ‌‌تور»، ایران جایگزینی برای کشورهای اروپا یی تبدیل شده است. او میراث غنی تاریخی و فرهنگی ایران، قیمت مناسب هتل‌ها و بلیت هواپیما را دلیل این استقبال دانسته است. بر اساس اطلاعات منتشر شده در روسیه، فروش تورهای ایران ۱۵ تا ۲۰ درصد بیشتر از سال گذشته است و بالاترین رزرو به اکتبر می‌رسد.
دیمیتری آروتیونوف، مدیر کل شرکت «آرت‌ـ‌تور» گفته است:«در فصل بهار و پاییز نه تنها افراد، بلکه گروه‌های سازماندهی شده ۳۰ تا ۴۰ نفره را نیز اعزام می‌کنیم.» روس‌ها به تازگی اقدام به تبلیغ جاذبه‌های گردشگری ایران در رسانه‌های خود کردند اما فعالان این حوزه از جمله آروتیونوف تبلیغ‌های انجام گرفته را اندک دانسته و می‌گوید:«سفر به ایران فاقد یک کمپین تبلیغاتی فعال در روسیه است.» به گفته وی، بسیاری از روس‌ها چیزی از ایران نمی‌دانند اما این کشور یک مقصد گردشگری جالب برای بهار و پاییز است. یک پیست اسکی عالی وجود دارد و یکی از مرتفع‌ترین‌ها در جهان که برخی از گردشگران ما زمستان گذشته به آنجا رفتند. در شرایط عدم وجود پیست‌های اسکی آلپاین، ایران می‌تواند جایگزین خوبی باشد.
ماریا نوویکووا، معاون مدیر کل شرکت توریستی «استارتور» هم اعتقاد دارد ایران به جایگزینی برای اروپا تبدیل شده و در عین حال قیمت‌های سفر به آنجا پایین است.
یکی از دلایل توافق ایران و روسیه را باید پیامدهای جنگ این کشور با اوکراین دانست. بر اساس آمار سرگئی رومشکین، مجری تورهای گردشگری در روسیه، ورود تورهای سازمان‌یافته به این کشور در یک‌ سال اخیر ۹۰ درصد کاهش داشته است. به گفته وی، این صنعت به دلیل تصویر منفی ارائه شده از روسیه، ممنوعیت استفاده از ویزا و مسترکارت در این کشور و همچنین قوانین محدودکننده ویزا از سوی خود روسیه، با مشکل مواجه شده است.
سید محمدعلی اشرف‌واقفی، نایب رئیس هیأت مدیره جامعه تورگردانان ایران چندی پیش در گفت‌وگو با «ایران» از افزایش گردشگران روسی در ایران خبر داده بود.
وی شرایط حال حاضر روسیه و روابط این کشور با کشورهای غربی را یک فرصت برای جذب گردشگران آن می‌داند و می‌گوید:«هم‌اکنون روس‌ها با توجه به شرایط سیاسی خود کمتر به کشورهای غربی سفر می‌کنند چون این کشورها مثل سابق از گردشگران روسیه استقبال نمی‌کنند. بنابراین با توجه به رابطه ما با روسیه باید از فرصت جذب گردشگران این کشور استفاده کنیم.»
 به گفته ماکسیم رشتنیکوف، رئیس وزارت توسعه اقتصادی فدراسیون روسیه، گردشگران هر دو کشور می‌توانند به مدت دو هفته در گروه‌های سازمان‌یافته ۵ تا ۵۰ نفره بدون ویزا سفر کنند. تارنمای این اداره نیز فهرستی از تورگردانان روسی و ایرانی را منتشر کرده است که آمادگی خود را برای پذیرایی از گردشگران در کشورهای خود اعلام کرده‌اند.
علاقه روس‌ها به سرمایه‌گذاری
شالبافیان، معاون گردشگری پیش‌تر از علاقه سرمایه‌گذاران روسی به سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری ایران خبر داده و گفته بود:«قبل از همه‌گیری، ظرفیت گردشگری روسیه بیش از ۱۰ میلیون نفر بود که [گردش مالی آن] حدود ۱۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.»
تمرکز بر موضوع توسعه تم پارک‌ها در ایران با سرمایه‌گذاری شرکت مورد‌نظر، پیشنهاد بازدید از جنوب کشور نظر به نوع آب‌و‌هوای ویژه، فراهم بودن امکان تفریحات و ورزش‌های متنوع در کشور بویژه اسکی با هدف فعال شدن فرصت‌های سرمایه‌گذاری و همچنین ایجاد و تقویت خطوط هوایی دوسویه میان ایران و شهر سوچی، از جمله سرفصل‌های گفت‌و‌گوی شالبافیان با اعضای هیأت مدیره شرکت هلدینگ گردشگری روسیه به نام مانترا (Mantra) است.
یک فرصت دوباره
ایران تنها بازاری نیست که روس‌ها روی آن انگشت گذاشته‌اند. آنها همزمان با ایران برای گردشگران چینی هم ویزا را لغو کرده‌اند. برای گردشگران عربستان، قطر و بحرین نیز برنامه دارند. از سوی دیگر چین با توجه به عدم استقبال غربی‌ها از گردشگران چینی در چندسال اخیر و به‌دلیل شیوع کرونا از چین، به یک فرصت برای صنعت گردشگری ایران تبدیل شده است. به همان اندازه هم برای روسیه و ترکیه فرصت است. البته می‌شود گفت پای گردشگران چینی در ایران سفت شده است. صنعت گردشگری ایران از کمبود راهنمای مسلط به زبان روسی و چینی رنج می‌برد. فعالان گردشگری ایران خیلی امیدوار نیستند که گردشگران چینی از ایران صنایع‌دستی بخرند. برخی مراکز گردشگری چین چند سالی است که به گردشگران چینی توصیه می‌کنند به دلیل گرانفروشی و عدم وجود یک قیمت روشن از ایران صنایع‌دستی نخرند. آنها برای هتل و غذای خوب، پول خوبی می‌پردازند. فعالان گردشگری در این زمینه چشم به گردشگران اروپایی دارند.
ترکیه هم رقیب ایران در بازار روسیه و چین است. صنعت گردشگری ایران یک‌بار زمانی که بین روسیه و ترکیه تنش ایجاد شد فرصت جذب گردشگران دو کشور را از دست داد و باید ماند و دید این‌بار چقدر از بازار گردشگری چین و روسیه سهم ایران می‌شود.