هما همت‌خواه
روزنامه نگار

تخم مرغ به عنوان یک ماده پروتئینی ارزشمند در سبد خانوار ایرانی مورد مصرف آحاد جامعه قرار دارد، اما آنچه مورد توجه است با کاهش قیمت این محصول در واحدهای تولیدی قیمت در بازار خرده فروشی کاهش نمی‌یابد که البته برخی کارشناسان بر این باورند که مشکل اصلی از شبکه توزیع سنتی این محصول است.
بنابراین برای شفافیت این موضوع گفت‌و‌گویی با «ناصر نبی‌پور» رئیس هیأت مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار تهران در ایران اقتصادی انجام شد.
 
به عنوان سؤال ابتدایی لطفاً بفرمایید اکنون وضعیت تولید و بازار مصرف تخم مرغ چگونه است آیا با مازاد یا کاهش تولید روبه‌رو هستیم؟
سال گذشته طبق برنامه‌ریزی یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن تخم مرغ در کشور تولید شد این در حالی‌ است که توان تولید واحدهای مرغ تخم‌گذار سالانه بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن است زیرا طی دو تا سه سال اخیر واحدهای زیادی در این صنعت ایجاد شده است.
در حال حاضر تولید تخم مرغ بیش از نیاز فعلی بازار است زیرا هر ساله در نیمه اول سال با تشدید گرما میزان مصرف این محصول کاهش می‌یابد، بنابراین اکنون بیش از مصرف کشور، تولید داریم به طوری که روزانه حدود ۳ هزارو ۵۰۰ تن تخم مرغ در کشور تولید می‌شود در حالی که مصرف روزانه کشور بین ۳ هزار تا ۳ هزارو ۲۰۰ تن است، بنابراین روزانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ تن مازاد تولید داریم که باید برای آن چاره‌ای اندیشیده شود.
البته در حال حاضر بخشی از این محصول به شکل ماهانه صادر می‌شود اما به دلیل ظرفیت بالای تولید، همچنان تولید کننده با چالش‌های جدی روبه‌رو است.
 
اکنون حجم صادرات ایران به کشورهای هدف چقدر است و به چه مقاصدی انجام می‌شود؟
طبق آمارهای موجود، از ابتدای سال تاکنون حدود ۶۰ هزار تن محصول تخم مرغ به کشورهای هدف از جمله عراق، افغانستان، قطر، عمان و دوبی صادر شده است اما از این میزان مبادله حدود ۹۵ درصد محصول به کشورهای هدف عراق و افغانستان صادر شده است. اکنون شرایط صادرات مناسب و پررونق است و مقداری از مازاد تولید صادر می‌شود، اما باید بدانیم که تخم مرغ به دلیل مدت زمان کوتاه نگهداری کالای صادراتی نیست و ممکن است برای سال‌های آینده برخی مقاصد صادراتی ما همچون عراق را که بسرعت در حال ایجاد واحدهای تخم‌گذار در کشورشان هستند از دست بدهیم و به همین منظور باید تدبیری اندیشیده شود تا تولیدکننده متضرر نشود و مازاد محصول ما وارد صنایع تبدیلی شود تا بتوانیم به تدریج از این محصول استفاده کنیم.
یکی از مشکلات ما این است که در این بخش صنایع تبدیلی قوی نداریم و باید این مهم مورد توجه مسئولان و سرمایه‌گذاران قرار بگیرد.
 
لطفاً قیمت فعلی تخم مرغ در واحدهای تولیدی و بازار را بفرمایید؟ تولیدکنندگان تاکنون چه میزان زیان دیده‌اند؟
امروز قیمت هر کیلوگرم تخم مرغ در واحدهای تولیدی بین ۳۶ تا ۳۹ هزار تومان است اما در بازار با قیمت مصوب ۱۱۰ تا ۱۱۵ هزار تومان به فروش می‌رسد، این درحالی ‌است که نرخ مصوب هر کیلوگرم تخم مرغ در واحدهای تولیدی ۴۷ هزارو ۳۰۰ تومان و قیمت مصوب مصرف کنندگان ۵۶ هزار تومان تعیین شده است اما تولیدکنندگان و مصرف کنندگان این محصول متضرر هستند زیرا با کاهش قیمت این محصول در واحدهای تولیدی همچنان مصرف کنندگان این محصول را با نرخ‌های بالا خریداری می‌کنند.
اکنون واحدهایی که صادرات تخم مرغ انجام می‌دهند قیمت میانگین فروش‌شان حدود ۳۹ هزار تومان است اما واحدهایی که فعالیت صادراتی ندارند میانگین قیمت برایشان زیر ۳۵ هزار تومان است.
طبق گزارش‌های موجود ضرر و زیان صنعت تخم مرغ تاکنون حداقل ۲۰ هزار میلیارد تومان بوده که این امر کاهش نقدینگی و کمبود سرمایه‌گذاری را برای تولیدکنندگان در پی داشته است.

چرا همچنان هر شانه ۳۰ تایی تخم مرغ در بازار ۱۱۰ هزار تومان قیمت دارد در حالی که تولیدکنندگان زیر قیمت مصوب این محصول را می‌فروشند؟
 اکنون در میادین قیمت مصرف کننده بر اساس قیمت تولید کننده با کاهش نرخ به فروش می‌رسد اما در بازار قیمت بیش از نرخ فعلی تخم مرغ است زیرا مغازه دارها به هر قیمت بخواهند می‌فروشند. در این مدت زمان یکی دو سال اخیر هزینه حمل و نقل افزایش یافته که روی این موضوع اثرگذار است.
البته خرده فروشی‌ها تخم مرغ را به عنوان کالای اصلی نمی‌فروشند بلکه برای جور شدن کالایشان عرضه می‌کنند که میزان خریدشان کم است و بیشترین حجم محصول تخم مرغ در میادین عرضه می‌شود، بنابراین به نظر می‌رسد لازم است دولت روی فروش مغازه داران نظارت را تشدید کند تا مصرف کنندگان تخم مرغ را بیش از قیمت فعلی تولید نخرند. تنها راهکار برای اینکه تخم مرغ با قیمت مناسب به دست مصرف کنندگان برسد این است که دولت باید به تشکل‌ها کمک کند و میادین و مراکز توزیع عمده‌ای ایجاد کند تا مردم محصول را با قیمت مناسب تهیه کنند نه اینکه مغازه دار بتواند به هر قیمتی که دلخواهش است آن را بفروشد.
 اکنون با وجود کاهش قیمت تخم مرغ در واحدهای تولیدی همچنان هر شانه دو کیلوگرمی با نرخ ۱۱۰ تا ۱۱۵ هزار تومان یعنی نرخ مصوب مصرف کنندگان به فروش می‌رسد درحالی‌که باید این قیمت کاهش داشته باشد.
مشکل آنجایی است که قیمت تولیدکننده زیر قیمت مصوب است اما نرخ این محصول در بازار مصرف به نرخ مصوب یا گاهی بیش از نرخ مصوب به فروش می‌رسد که این موضوع زیان مصرف کنندگان و سود فروشندگان را در پی دارد.
البته مشکل اصلی این مهم در بازار کشور ما، تولید صنعتی و توزیع سنتی تخم مرغ است. هنوز نمی‌دانیم در بخش توزیع چه چاره‌ای باید اندیشیده شود.

تفاوت بین محصول بسته‌بندی و محصول باز شانه ۳۰ تایی چیست: آیا تفاوت کیفیت دارد برخی شرکت‌های بسته‌بندی استاندارد سورت را رعایت نمی‌کنند؟
تخم مرغ معمولی و باز با تخم مرغ بسته‌بندی از لحاظ کیفیت هیچ تفاوتی ندارد، تنها ویژگی آن این است که این محصول در بسته‌بندی شکسته نیست، در عین حال علاوه بر تمیزی و بهداشتی بودن محصول در اندازه‌های یکسان عرضه می‌شود.
تخم مرغ بسته‌بندی به دلیل سورت و لوازم بسته‌بندی گران‌تر تمام می‌شود زیرا مشکل گرانی بسته‌بندی را داریم اما از نظر تغذیه‌ای هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند. تنها محصول بسته‌بندی باید استانداردها را رعایت کند. بسته‌بندی تخم مرغ زیر نظر انجمن تخم مرغ شناسنامه‌دار است و قیمت را وزارت جهاد کشاورزی تعیین نمی‌کند بلکه قیمت این محصول را سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان تعیین و اعلام می‌کند.
حدود ۸۵ درصد تخم مرغ به شکل باز و فله‌ای وارد بازار می‌شود و تنها ۱۵ درصد به شکل بسته‌بندی در بازار عرضه می‌شود.

علت تغییر رنگ زرده تخم مرغ چیست و آیا در نرخ‌گذاری آن تأثیر دارد؟
رنگ زرده تخم مرغ بستگی به تغذیه طیور دارد؛ در صورت پررنگ بودن زرده به طور قطع در تغذیه از رنگدانه استفاده شده است. اگر ذرت زیاد استفاده کنند، رنگ زرده نارنجی پررنگ می‌شود و اگر از گندم استفاده کنند، رنگ زرده کمرنگ می‌شود. با توجه به ضرر پی در پی تولیدکنندگان احتمال حذف گله‌های مادری مرغ تخمگذار وجود دارد. در برج ۱۱ سال گذشته به دلیل ضرر پی در پی تولیدکنندگان و افت تخم مرغ، بخشی از گله‌های مرغ مادر حذف شدند که در نهایت در ماه‌های بعدی باعث افزایش قیمت محصول شد اما امروز تولیدکنندگان ما امید دارند که در ۶ ماهه دوم سال مصرف تخم مرغ افزایش و قیمت‌ها متعادل شود به همین منظور به نظر نمی‌رسد که تولیدکنندگان بخواهند حذف گله‌های مادری را داشته باشند زیرا این مهم به نفع تولیدکننده و مصرف کننده نیست.
هر ساله در نیمه دوم سال با شروع فصل سرما شاهد افزایش سرانه مصرف تخم مرغ هستیم که به دنبال آن نرخ نیز متعادل می‌شود بنابراین تولیدکنندگان ما امید دارند که در آن زمان ضررشان جبران شود. اکنون قیمت جوجه تخم مرغ کیفی بین ۱۵ تا ۲۵ هزار تومان به فروش می‌رسد که در قیمت نهایی تخم مرغ برای بخش تولید اثرگذار است.

آماری از واحدهای تولید تخم مرغ در کشور دارید و ایران چندمین تولیدکننده تخم مرغ در جهان است؟
براساس گزارش‌های فائو، ایران دهمین تولیدکننده تخم مرغ در دنیا و در منطقه جزو رتبه‌های اول و دوم است زیرا ترکیه در تولید این محصول با ایران رقابت دارد.
در حال حاضر ۸۵ میلیون قطعه مرغ تخم‌گذار در یک هزار و ۸۰۰ واحد تولیدی فعال موجود است، طی 2 تا ۳ سال اخیر تعداد واحدهای تولیدکننده و مرغداری‌ها افزایش یافته است و ظرفیت‌های تولید بالاتر رفته است.

بفرمایید مشکل تأمین نهاده‌های طیور از جمله کنجاله سویا برطرف شده است؟
متأسفانه حدود ۲ ماه است یکی از مهم‌ترین اقلام سویا است که به مشکل خورده‌ایم مجبورند از بازار آزاد با قیمت‌های بالای ۳۰ هزار تومان خریداری کنند متأسفانه دولت ارز تخصیص نداده است بنابراین سویا در سامانه بازارگاه تزریق نشده است و تولیدکنندگان ما مشکل سویا دارند.
دولت باید ارز بدهد تا دانه روغنی سویا توزیع شود. اکنون قمیت در بازار آزاد ۳۰ هزار تومان و بازارگاه ۱۶ هزار و ۳۰۰ تومان است بنابراین تولیدکنندگان چاره‌ای ندارند جز اینکه این محصول را از بازار آزاد تأمین کنند. در بحث تأمین ذرت چندان مشکلی نیست. در بازارگاه بین ۱۰ هزار و ۹۰۰ تا ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان به فروش می‌رسد.