شهلا منصوریه
خبرنگار

دو نفر دیگر هم در استان فارس جانشان را فدای زاگرس کردند تا تعداد جانباختگان مردمی در آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس از سال 99 تا به امروز به 17 نفر برسد؛ جانباختگانی که تحمل دیدن آتش بر عرصه‌های زاگرس را نداشتند.
پیش از آنکه امسال، آتش به جان زاگرس بیفتد، کارشناسان بارها هشدار داده بودند که بارندگی‌های خوب امسال، هرچند بهاری زیبا در جنگل‌ها و مراتع کهگیلویه و بویراحمد ایجاد کرده اما خشک شدن علفزارها می‌تواند منجر به آتش‌سوزی‌های گسترده با کمترین بی‌احتیاطی در عرصه‌های طبیعی این بخش از زاگرس شود. آتشی که جان دو داوطلب از شهرستان ممسنی استان فارس را گرفت، حالا به نفس‌های آخرش رسیده است. امید سجادیان، دبیر شبکه تشکل‌های محیط زیست و‌ منابع طبیعی استان کهگیلویه‌و بویراحمد می‌گوید:این آتش‌سوزی‌ها که گاه وسعت آن به چند هکتار می‌رسد و با تلاش و از خودگذشتگی کمک‌های دولتی و مردمی مهار می‌شود اما تعداد جانباختگان این حوادث هم کم نبوده است.
چندی پیش جاوید بخش، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد از شناسایی هشت نفر از عاملان روشن کردن شعله‌های آتش در جنگل‌ها و مراتع استان خبر داده بود که پس از تشکیل پرونده برای پیگیری و برخورد قانونی به مراجع قضایی کهگیلویه و بویراحمد معرفی شده‌اند. در همین زمینه سجادیان می‌گوید: دخالت‌های انسانی در این زمینه بی‌تأثیر نیست اما موضوع اینجاست که برای مقابله با چنین اتفاقاتی چه پیگیری‌هایی صورت گرفته است؟ سازمان‌های مرتبط باید به این مناطق تسلط داشته باشند و به این نقطه برسند که چگونه از برافروزی آتش توسط ذینفعان جلوگیری کنند.
آتش‌‌سوزی‌های عمدی مدت‌هاست بلای جان مراتع و جنگل‌ها شده است. زمین‌خواری، یکی از سناریوهای همیشگی است که سجادیان به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: این افراد باتوجه به اینکه ارزش زمین در برخی از مناطق نزدیک به جنگل‌ها بالاست، مراتع را آتش می‌زنند تا بر مقدار زمین‌هایشان افزوده شود. به گفته او اما این فقط یکی از دلایل متعدد آتش‌سوزی‌های این منطقه است وتعارض منافع آنقدر زیاد است که امکان پیگیری را سلب کرده است. سجادیان می‌گوید: هنوز نمی‌دانند چرا و چگونه مناطق صعب‌العبور آتش می‌گیرند و چطور این آتش گردنه‌های بکر و کم رفت‌و‌آمد را در خود می‌گیرد. همه این موارد نیاز به بررسی دارد. باید کمیته‌های مجزا برای آتش‌سوزی تشکیل و با جدیت با این اتفاق مقابله شود.

بیمه فقط به شرط فراخوان دولتی
او به جان باختن داوطلب‌هایی که در فراخوان‌ها و کمک‌های مردمی برای اطفای حریق شرکت می‌کنند اشاره می‌کند و می‌گوید: ما سعی کرده‌ایم از فراخوان‌های عمومی جلوگیری کنیم زیرا آنها به‌خاطر عدم آموزش و نشناختن منطقه خسارت‌های جسمی و جانی زیادی می‌بینند. به همین جهت تیم‌هایی را آموزش داده‌ایم که در صورت وقوع آتش با فراخوان سازمانی برای اطفای حریق به منطقه بروند. سجادیان می‌گوید: این موضوع هرچند کارساز است اما با اما و اگرهایی هم همراه است. زیرا این افراد علاوه بر اینکه باید کارت همیار طبیعت داشته باشند باید با فراخوان دولتی در این حوادث حضور داشته باشند. در غیر این صورت هیچ بیمه‌ای شامل حال آنها نمی‌شود.
او می‌گوید: موضوع اینجاست که وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، تا زمانی که سازمان بخواهد فراخوان بدهد آتش‌سوزی گسترده‌تر می‌شود به همین جهت جوامع محلی و داوطلبین منتظر اعلام فراخوان نمی‌مانند و یک تنه به جنگ آتش می‌روند. این موضوع باید چاره‌اندیشی شود تا از میزان خسارت‌های جانی و مالی کاسته شود.
سجادیان می‌گوید: در کنار آن باید نیروهای متخصص و مجهز یگان حفاظت و آتش‌نشانی نیز در هر تیم حضور داشته باشند. سازمان حفاظت باید یگان‌های ویژه اطفای حریق دولتی را گسترده کند تا در شرایط اضطراری بموقع حضور پیدا کنند.
او می‌گوید: در آتش‌سوزی‌ها چند بخش وجود دارد، پیشگیری قبل از آتش‌سوزی، حین آتش و بعد از آتش‌سوزی برای پایش مهم است تا نقاط ضعف تقویت شود. اما سازمان‌های دولتی بیشتر روی بخش عملیات تمرکز می‌کنند که این بخش هزینه‌بر و انرژی بر است. اگر قبل از پیشگیری برنامه‌ریزی دقیقی صورت بگیرد علاوه بر اینکه افرادی که در وقوع آتش‌سوزی دخیل هستند کم می‌شوند، از آتش‌سوزی‌های عمدی هم جلوگیری می‌شود. فرهنگسازی و آموزش مردمی براساس ساختار انجام می‌گیرد.
او به لزوم استفاده از بالگرد اشاره می‌کند و می‌گوید: دستگاه‌های دمنده و تجهیزات برای اطفای حریق بسیار سنگین هستند و نیروها زمانی که این امکانات را با خود در صخره‌های صعب العبور حمل می‌کنند کاملاً انرژیشان تحلیل می‌رود و دیگر توانی برای مهار آتش ندارند به همین جهت حضور بموقع بالگردها برای انتقال نیروها بسیار مهم و اساسی است.
تجهیزات به پای شعله‌های آتش نمی‌رسد
علی محمدی مقدم، قائم مقام یگان حفاظت منابع طبیعی کشور، با بیان اینکه در سال‌جاری به دلیل پوشش خوب مراتع احتمال آتش سوزی‌های گسترده در منطقه زاگرس وجود داشته است به «ایران» می‌گوید: بررسی اجمالی در یک بازه زمانی 10 ساله نشان می‌دهد که 20 هزار فقره آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع کل کشور در مساحت بالای 186 هزار هکتار در عرصه‌های ملی و منابع طبیعی رخ داده است. این مسئول می‌گوید: اوج این آتش‌سوزی‌ها در سال 1399 با تعداد 3683 فقره در سطحی بیش از 47 هزار هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی رخ داد و کمترین حریق نیز سال گذشته با تعداد 936 فقره در مساحت 2 هزار و 744 هکتار از مراتع کشور رخ داد.
او می‌گوید:امسال با پیش‌بینی آتش‌سوزی، اقدامات مناسبی در زمینه پیشگیری و اطفای حریق صورت گرفت. درخصوص پیش‌بینی با استفاده از سامانه مدیریت ریسک حریق وابسته به سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و اعلام وضعیت 24 یا 48 ساعت آینده، توانستیم از طریق هشدار به جوامع محلی و کمک رسانه‌ای اقدامات خوبی در زمینه پیش‌بینی انجام دهیم.
او در خصوص پیشگیری به مواردی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: مناطقی که از پوشش گیاهی خوبی برخوردار بودند و احتمال آتش‌سوزی وجود داشت، با استفاده از آتش‌بر و نیروهای گشت و مراقبت و خرید تجهیزات توانستیم آن مناطق بحرانی را پوشش دهیم.
او همچنین به آموزش‌های جوامع محلی از طریق دهیاری‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: از طریق حمایت‌های ستاد مدیریت بحران کشور، دهیاری‌های مناطق بحرانی به تجهیزاتی مثل دمنده، آتش کوب، بیل و شن‌کش و سایر ملزومات مجهز شدند تا در صورت وقوع بحران دهیاران که پل ارتباطی بین مردم و مسئولان هستند در کاهش تلفات کمک‌رسان باشند.
به گفته محمدی مقدم، در سه ماهه امسال نیز 301 فقره آتش‌سوزی در هزار و 600 هکتار رخ داده که نسبت به میانگین سه ماه 10 ساله، 21 درصد از نظر تعداد و 60 درصد از نظر مساحت کاهش داشته‌ایم.
او درخصوص تلفات انسانی نیز می‌گوید:در این زمینه آموزش‌هایی به همیاران طبیعت و نیروهای منابع طبیعی و جوامع محلی داده شده است که در صورت وقوع حریق چگونه بتوانند از خود و طبیعت دفاع کنند. او همچنین از بیمه حوادث منابع طبیعی نام می‌برد که تلفات انسانی در آتش‌سوزی‌ها را پوشش می‌دهد.
حضور بالگردها در مواقع بحرانی یکی دیگر از مواردی است که محمدی مقدم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: تفاهمنامه‌ای بین منابع طبیعی کشور و مدیریت بحران و وزارت دفاع منعقد شده که هر جا احساس نیاز به بالگرد وجود داشته باشد در نزدیکترین منطقه بحرانی دستور پرواز داده می‌شود.
محمدی مقدم درخصوص اعلام فراخوان‌های سازمانی نیز می‌گوید: در زمان وقوع بحران، فاصله زمانی ارسال فراخوان‌ها زمانبر است، به همین جهت نزدیک‌ترین عمل کننده‌ها جوامع محلی هستند که از طریق دهیاران آموزش دیده‌اند. به همین جهت قبل از فراخوان منابع طبیعی این نیروها با تجهیزات برای اطفای حریق ورود می‌کنند.
او به تجهیزات کم در مقابل حجم کار مقابله با حریق جنگل‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: خلأهای اعتباری دلیل عدم تجهیز و به روز نشدن این امکانات و ملزومات اطفای حریق است.

بــــرش

علی محمدی مقدم، در رابطه با آتش سوزی ها به آموزش‌های جوامع محلی از طریق دهیاری‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: از طریق حمایت‌های ستاد مدیریت بحران کشور، دهیاری‌های مناطق بحرانی به تجهیزاتی مثل دمنده، آتش کوب، بیل و شن‌کش و سایر ملزومات مجهز شدند تا در صورت وقوع بحران دهیاران که پل ارتباطی بین مردم و مسئولان هستند در کاهش تلفات کمک‌رسان باشند