تهران و قاهره دور از چشم رسانه‌ها مذاکرات موفقی را از سر می‌گذرانند. «احمد ابوزید»، سخنگوی وزارت خارجه مصر با اعلام اینکه در روابط با ایران در بسیاری از مسائل پیشرفت حاصل شده است، امیدها نسبت به گشایش در یکی از مهم‌ترین موضوعات منطقه را افزایش داد. سخنگوی وزارت خارجه مصربا تأکید بر اینکه تماس‌ها با ایران همواره بوده و در هیچ مرحله‌ای قطع نشده است، افزود: «قاهره در تهران دفتر حفاظت منافع دارد و تهران نیز در قاهره دفتر حفاظت منافع دارد. امیدوارم تعامل با چنین اموری با وضوح و شفافیت و آرامش انجام شود.» هم‌زمان حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز در گفت‌و‌گویی از دستور کار جاری تهران - قاهره برای دستیابی به توافق خبر داد و گفت: «درحال طراحی هستیم برای اینکه در زمان مناسب و طبق برنامه‌ای که با هم توافق می‌کنیم شاهد ارتقای روابط باشیم.»

پروژه موفق دولت سیزدهم
خبر مذاکرات محرمانه تهران و قاهره نخستین بار از سوی منابع آگاه دیپلماتیک عراق در هفته پایانی ماه مارس (اسفندماه گذشته) منتشر و اعلام شد که مقامات امنیتی ایران و مصر با یکدیگر بر سر امکان توسعه تدریجی روابط در آینده گفت‌و‌گو کرده‌اند. در این نشست نماینده‌ای از طرف «محمد السودانی» نخست‌وزیر، «فؤاد حسین» وزیر خارجه و «قاسم الاعرجی» مشاور امنیت ملی عراق نیز حضور داشته‌اند.
اعلام این خبر درست چند روز پس از اعلام توافق ازسرگیری رابطه ایران و عربستان صورت گرفت. به اعتقاد مقام‌های مصر بازگشایی رابطه تهران و ریاض می‌توانست به مناسبات مصر با ایران هم تسری پیدا کند و فرصتی برای احیای آن باشد. پرونده این رابطه در دولت پیشین مسکوت مانده بود اما تمرکز ویژه دولت سیزدهم بر مناسبات منطقه‌ای، رابطه تهران و قاهره را در دستور کار قرار داد. پیش از این، مصر با مخالفت با ائتلاف نظامی-سیاسی پیشنهاد شده از سوی ایالات متحده علیه ایران در منطقه به تهران، سیگنال داده بوده که تغییر وضعیت در روند رابطه با تهران را مد نظر قرار داده است. «جو بایدن» رئیس‌جمهور امریکا پیشنهاد این ائتلاف را تیرماه سال گذشته به «جده» برد اما با عدم استقبال کشورهای عربی از جمله مصر و عربستان، فرصتی برای اجرا پیدا نکرد. پس از آن، رایزنی‌های حسین امیرعبداللهیان و «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصر، در حاشیه نشست بغداد-۲ در آذرماه سال گذشته، ارزیابی‌ها مبنی بر آغاز روند تنش‌زدایی میان ایران و مصر را تقویت کرد. قدردانی امیرعبداللهیان از تلاش‌های میانجیگرانه السودانی، نخست‌وزیر عراق میان ایران و مصر در حاشیه این نشست نشان می‌داد که مذاکرات بازگشایی رابطه میان این دو کشور مدت‌ها پیش از آن آغاز شده بود. این در حالی بود که در اسفند سال گذشته و همزمان با اعلام رابطه دوباره ایران و عربستان، خبرهایی از این مذاکرات هم به بیرون درز کرد و به طور ویژه‌ای در معرض توجه و تحلیل رسانه‌ها قرار گرفت.

سفر سلطان عمان و پیام از مصر
پس از آن، محمد کاظم آل صادق، سفیر جمهوری اسلامی در عراق، در گفت‌و‌گو با «العالم» به تلاش‌هایی برای از سرگیری روابط میان ایران و مصر اشاره کرد و با تقدیر از کمک‌های عراق برای برگزاری نشست میان مقامات ایرانی و مصری ابراز امیدواری کرد که روابط دو کشور بهبود یابد. تلاش‌ها برای به نتیجه رساندن این مذاکرات با سفر «هیثم بن طارق»، سلطان عمان به تهران در خردادماه گذشته شکل تازه‌ای به خود گرفت. او پیش از حضور در تهران به قاهره رفته بود و چنانکه مقام‌های آگاه مصری اعلام کردند، روابط ایران و مصر از مهم‌‌ترین مسائل مطرح‌شده در گفت‌وگوهای سلطان عمان با رئیس‌جمهور مصر بوده است. موضع رهبرانقلاب نیز در دیدار پادشاه عمان در جریان سفرش به تهران درباره مصر نیز حکایت از آن داشت که یکی از محورهای مهم سفر «هیثم بن طارق» به تلاش برای تقویت رابطه ایران و مصر اختصاص یافته است. رهبری در این دیدار با اشاره به اظهارات سلطان عمان مبنی بر تمایل مصر برای از سرگیری روابط با جمهوری اسلامی ایران، تأکید کردند: «ما از این موضع استقبال می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم».

ملاحظات جاری
بی تردید احیای روابط ایران و مصر تحت تأثیر اتفاقات روی داده در روند رابطه تهران و ریاض کلید خورده اما متأثر از ملاحظات حاکم بر رویکرد دوجانبه و منطقه، راه همواری برای رسیدن به مرحله آغاز دوباره رابطه ندارد. اما ملاحظات دو کشور در پرتو منافع و اهدافی که می‌توانند در صورت آغاز دوباره رابطه محقق سازند، گزاره مهمی نزد تصمیم گیرندگان سیاست خارجی هر دو کشور است؛ امری که می‌تواند علاوه بر تأمین منافع دو سویه، متغیر مهم و اثرگذاری بر ترتیبات جدید خاورمیانه باشد و از تحمیل هزینه‌های گزاف تسلیحاتی و تقابل‌های پرهزینه منطقه‌ای ممانعت کرده و در عین حال ظرفیت دو کشور را به خدمت تحقق منافع امنیتی، اقتصادی و همکاری‌های همه جانبه دیپلماتیک درآورد.

بــــرش

حسین امیرعبداللهیان درباره آخرین تحولات میان تهران و قاهره مطرح کرد
درحال توافق درباره برنامه ارتقای رابطه هستیم
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه همزمان با نشانه‌های مثبت در روند پیشرفت رابطه ایران و مصر در گفت‌و‌گویی تأکید کرد که رابطه دو کشور مبتنی بر دوستی و برادری است. امیرعبداللهیان در گفت‌و‌گو با برنامه «صف اول» رسانه ملی به بیان جزئیاتی از فراز و فرودهای رابطه تهران و قاهره پرداخت و گفت: «من زمانی که در وزارت امور خارجه معاون بودم، یکی از شرکت‌های خودروسازی ما بیش از ۵۰۰ دستگاه خودرو به مصر صادر کرد. در دوران حسنی مبارک علی‌رغم چالش‌های سیاسی و ملاحظات و قطع رابطه‌ای که داشتیم، طرف مصری برای تأمین قطعات یدکی این خودرو هر سه ماه یک بار به ایران می‌آمد. در مصر انقلاب شد، اوضاع تغییر کرد و آقای مرسی آمد. در آن دوران هم می‌آمدند قطعات را می‌بردند. در مصر کنونی هم که یک رابطه مبتنی بر دوستی و برادری بین ما و مصر حاکم است، امیدواریم دو طرف بتوانیم گام‌های عملی مؤثرتری را برای توسعه روابط دو کشور برداریم. ما الان در تهران و قاهره دفتر حفاظت منافع داریم‌، ولی در گام اول هر دو سفیر مستقر کرده‌ایم. هم فرستاده ما به آنجا درجه سفیر دارد، هم دیپلمات آنها در ایران با درجه سفیر کار می‌کند. » او با بیان اینکه ما گفت‌وگو‌های امنیتی را با یکدیگر شروع کرده‌ایم، ادامه داد: «آخرین اتفاقی که افتاده در جریان سفر هفته‌های گذشته سلطان عمان به تهران بوده است. ایشان یک هفته بعد از سفرش به مصر به تهران آمدند، گفت‌وگو‌هایی را درخصوص ضرورت ارتقای روابط سیاسی تهران و قاهره با آقای السیسی در قاهره داشتند و حامل پیامی بودند. این پیام در عالی‌ترین سطح در ایران دریافت شد و سلطان عمان پاسخ مثبت گرفت و بعد از آن ما در حال طراحی هستیم برای اینکه در زمان مناسب و طبق برنامه‌ای که با هم توافق می‌کنیم شاهد ارتقای روابط باشیم.» وزیر امور خارجه همچنین از ابتکار عمل تازه مسقط درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها خبر داد و با اشاره به سفر اخیر وزیر خارجه عمان به تهران تصریح کرد: «عمان برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها با هدف بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات‌شان در برجام تلاش می‌کند و در این رابطه هم ابتکاراتی از طرف عمان مطرح شد که مورد بحث و تبادل نظر قرار دادیم».