نفیسه امامی
روزنامه نگار

 طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت طی 4 سال، با اولویت احیا، توسعه جنگل‌های کشور و اصلاح پوشش گیاهی در حال اجراست. آغاز این پویش از سال ۱۴۰۱ با پیشنهاد سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و وزیر جهاد کشاورزی کلید خورد و مورد موافقت نظام و در سال ۱۴۰۲ در دست اجرا قرار گرفت. اسفندماه سال گذشته بود که وزارت جهاد کشاورزی کاشت سالانه ۲۵۰ میلیون اصله نهال را هدفگذاری کرد؛ یعنی تقریباً به ازای هر شهروند ایرانی ۳ اصله نهال. یکی از اثرات مثبت کاشت یک میلیارد درخت در کشور این است که می‌تواند از بروز گرد و غبار و ریزگردها جلوگیری کرده و هوا را تلطیف کند.

اختصاص 240 میلیارد تومان به طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت
طرح‌های بزرگ و ملی همچون طرح کاشت یک میلیارد درخت برای موفقیت علاوه بر اتخاذ استراتژی صحیح، نیازمند تخصیص بودجه کافی برای تداوم این طرح است. در همین راستا معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از اختصاص ردیف بودجه مستقل به مبلغ حدود ۲۴۰ میلیارد تومان به طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت از سوی سازمان برنامه و بودجه خبر داد.
نقی شعبانیان گفته است: «این ردیف بودجه مستقل برای تأمین، کاشت و مراقبت از نهال‌های منابع طبیعی در عرصه‌های مختلف و در قالب طرح کاشت یک میلیارد درخت اختصاص یافته است. اگرچه هزینه کاشت یک میلیارد درخت و نگهداری از آن زیاد است، اما تخصیص ردیف بودجه مستقل به این طرح، اقدامی ارزشمند از سوی دولت محسوب می‌شود.»
شعبانیان تولید ۲۵۰ میلیون اصله نهال منابع طبیعی در سال‌جاری را رو به اتمام عنوان کرد و افزوده است: «امسال اعتباری که از محل ردیف بودجه مستقل طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت دریافت می‌کنیم، صرف عملیاتی همچون مراقبت، نگهداری، وجین کردن و مبارزه با آفات نهال‌های تولید شده خواهد شد.»
وی پیش‌بینی کرد «این اعتبار پس از تفکیک و مشخص شدن نیاز استانی براساس اقدامات و فعالیت‌هایی که در راستای عملیات کاشت و مراقبت از نهال‌های منابع طبیعی انجام می‌دهند، سریع پرداخت شود.»
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان اینکه ایران از نظر زیرساخت‌های تولید نهال تقریباً جزو ۱۰ کشور جهان قرار دارد، می‌گوید: «هرچند بسیاری از این زیرساخت‌ها طی سالیان گذشته از بین رفته بودند، اما با اجرای طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت، اکثر نهالستان‌ها احیا شده‌اند.»

ضرورت به کارگیری روش‌های نوین در تولید نهال و آبیاری
کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی با کاهش بارندگی و خشکسالی در پهنه‌های گسترده‌ای در کشور روبه‌رو است بنابراین امروزه به دلیل محدودیت‌های آبی دیگر نمی‌توان به شیوه سنتی نهال تولید کرد و استفاده از فکرها و شیوه‌های نوین و دانش‌بنیان کردن روش‌ها، برای تولید نهال با آب کمتر، ضروری است.
در حال حاضر منابع طبیعی کشور شامل ۱۴ میلیون هکتار جنگل، ۸۳ میلیون هکتار مرتع و ۳۲ میلیون هکتار بیابان است که باید از هر کدام در جای خود محافظت و مراقبت شود تا بتوان خاک و آب را حفظ کرد. اجرا و موفقیت طرح‌هایی همچون کاشت یک میلیارد درخت در صورت برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از گونه‌های مناسب برای هر منطقه می‌تواند به اهداف درنظر گرفته شده دست یابد.
مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع‌ طبیعی در گفت‌و‌گو با «ایران اقتصادی» درباره موفقیت طرح درختکاری می‌گوید: در مطالعات آبخیزداری برای کاشت درخت و مراتع فقط به مزارع ملی توجه نمی‌شود بلکه به اراضی شیب دار شخصی هم نگاه ویژه‌ای می‌شود به طوری‌که برای حفاظت از خاک با مردم صحبت می‌شود تا گونه مناسب برای کاشت انتخاب شود که باعث فرسایش خاک نشود.
هوشنگ جزی اضافه کرد: موفقیت نهال‌کاری مستلزم کاشت درخت در مناطقی است که منابع طبیعی آب وجود دارد و در نهایت حداکثر آبیاری برای پا گرفتن نهال انجام شود. در چنین طرح‌هایی چند سال آبیاری برای درختکاری مدنظر قرار نمی‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه برای توسعه نهال‌کاری و درختکاری باید به دو نکته توجه شود، افزود: اول اینکه نهال‌کاری باید با جغرافیای طبیعت منطقه سازگاری داشته باشد البته این به معنای انتخاب صرفاً گونه بومی آن منطقه نیست. دوم اینکه باید نهال با منابع آبی آن منطقه سازگار باشد تا چنانچه نهالی کشت می‌شود، نظام بهره‌برداری برای آبیاری و اینکه چگونه از آن نگهداری می‌شود، مشخص گردد. اگر این موارد رعایت شود، طرح کاشت یک میلیارد درخت موفق خواهد شد.
جزی تأکید کرد: با کاشت درخت یک مصرف کننده برای منابع آبی ایجاد می‌شود، بنابراین نباید بدون محاسبه نوع گونه و شرایط منطقه مصرف کننده‌ای اضافه شود بلکه باید ظرفیت طبیعی و تغییراتی که در پی جنگل‌کاری ایجاد می‌شود هم مدنظر قرار بگیرد.
مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع‌ طبیعی با اشاره به نحوه اصولی کاشت نهال در مناطق گفت: کاشت نهال باید به گونه‌ای انجام بگیرد که سطوح آبگیر ایجاد شود و درخت از طریق بارش در آن مناطق از منابع آبی استفاده کند مانند درختان البرز جنوبی که به آنها آب داده نمی‌شود و با حداقل منابع آبی زنده مانده‌اند.
وی ادامه داد: نهال‌های کاشته شده در طرح درختکاری از نهالستان‌ها می‌آیند و سازگاری اولیه با آبیاری پیدا کرده‌اند اما اگر عرصه کاشته شده توان نگهداری نهال را نداشته باشد بعد از 10 سال آبیاری در صورت قطع آن، خشک خواهند شد.
جزی درباره منابع آبیاری برای درختان در طرح کاشت درخت گفت: در صورت کاشت درختان جدید، آبیاری از طریق چاه و رودخانه انجام می‌گیرد.