سمیه افشین فر
خبرنگار

کارشناسان و فعالان حوزه سالمندی کشورمان معتقدند هر روز که می‌گذرد بیشتر به سالمندی نزدیک می‌شویم به طوری که میزان سالمندی جمعیت از 5 درصد در سال 1355 به حدود 71/10 درصد در حال حاضر (حدود 10 میلیون نفر) افزایش یافته است. اما این وضعیت در سال‌های آینده، رشد سریع‌تری نیز به خود خواهد گرفت. طبق پیش‌بینی‌ها در سال ۱۴۳۰ حدود ۳۰ درصد جمعیت کشور سالمند هستند؛ به اعتقاد کارشناسان پیش‌بینی می‌شود، این میزان به حدود 33 درصد در دهه 1445-1435 (حدود 35 میلیون نفر) برسد که نشان دهنده منحصر به فردترین شتاب افزایش جمعیت سالمندی در مقایسه با اغلب کشورهای جهان است. اما این همه ماجرا نیست؛ افزایش سالمندی در جامعه تغییرات عمده‌ای را هم رقم خواهد زد. پدیده سالمندان تنها، بحران ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی نامتوازن، افزایش شدید هزینه‌های دولت و بیمه‌ها در بخش سلامت و مراقبت و خدمات حمایتی هدفمند از سالمندان و گسترش روزافزون نیاز به خدمات هوشمند و محله‌محور و... از جمله تغییراتی است که در چند سال آینده شاهد خواهیم بود که همه این موارد احتیاج به سیاستگذاری کوتاه و درازمدت و برنامه‌ریزی سریع برای ایجاد زیرساخت‌های مواجهه با بحران سالمندی دارد و اگر برنامه‌ریزی‌ها را سریع‌تر پیش نبریم، طبق شاخص‌های بین‌المللی با رسیدن جمعیت سالمندان کشور به 14 درصد، ایران در سال 1410، رسماً کشوری سالمند محسوب خواهد شد. سؤال اینجاست حالا که با سرعت بسیار زیادی در حال نزدیک شدن به بحران سالمندی هستیم چقدر برای آن زیرساخت‌ها را فراهم کرده‌ایم؟ این در حالی است که برای داشتن دوران سالمندی سالم و پویا نیازمند متخصصان و کارشناسانی هستیم که به جمعیت سالمندان در حال رشد کمک کنند تا از کیفیت زندگی خوبی برخوردار شوند، در حالی که بنا به گفته متولیان امور سالمندی تنها 23 متخصص طب سالمندی در کشور وجود دارد. دکتر احمد دلبری رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در خصوص لزوم تربیت نیروهای متخصص در حوزه سالمندی به «ایران» می‌گوید:«به واسطه تلاش‌های صورت گرفته در حوزه بهداشت و درمان کشورمان طی سال‌های گذشته موفقیت‌های زیادی در زمینه افزایش عمر انسان‌ها و افزایش امید به زندگی در آنها داشته‌ایم، به طوری که حدود 20 سال امید به زندگی در کشور افزایش پیدا کرده است. از طرف دیگر در سال‌های گذشته به واسطه تربیت نیروی انسانی ماهر در حوزه زنان و زایمان و کودکان توانستیم مرگ و میر مادر و کودک را کنترل کنیم. بخصوص در حوزه کودکان در حال حاضر بیش از 3 هزار متخصص کودکان در کشور داریم و براساس آمار بیش از 100 نفر فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان در کشور حضور دارند که این نیروهای انسانی متخصص توانسته‌اند توفیقات زیادی در زمینه پیشگیری از مرگ کودکان و مادران باردار در جامعه به وجود بیاورند. بدون شک این کنترل مرگ و میرها و افزایش و ارتقای سلامت به واسطه افزایش نیروی متخصصی بود که در کشور اتفاق افتاد. در حالی که بیش از 10 میلیون سالمند بالای 60 سال در کشور داریم و بر اساس استانداردهای دنیا در حال حاضر به بیش از 2 هزار نفر متخصص طب سالمندان نیاز است، اما تنها 23 متخصص طب سالمندی در کشورمان داریم.»
لزوم تربیت نیروی متخصص سالمندی از آن جهت دارای اهمیت است که باید در بحران سالمندی پیش رو به‌دنبال سالمندی فعال برای اعضای جامعه باشیم. مفهوم سالمندی فعال ایده‌آل‌ترین حالت سالمندی است و همه فعالان اجتماعی امیدوارند که همه سالمندان این نوع سالمندی را در کشورمان تجربه کنند. رئیس مرکز تحقیقات سالمندی با انتقاد از حذف رشته سالمندشناسی می‌گوید: «بعد از اینکه در این رشته سه دوره نیروی متخصص تربیت شد، متأسفانه این رشته به بهانه‌های واهی از رشته‌های تخصصی در کشور حذف شد. یکی از بهانه‌ها این بود که می‌گفتند در این حوزه باید فوق تخصص تربیت شود. همه می‌دانند پزشکان عمومی در کشور تمایل چندانی به دوره‌های فوق تخصصی ندارند به طور نمونه و بر اساس آمار در سال گذشته فقط دو نفر در فوق تخصص ریه شرکت کردند. بنابراین با توجه به مسائلی که در این حوزه وجود دارد، پزشکان عمومی خیلی تمایلی به دوره‌های فوق تخصصی ندارند. به هر حال این بهانه‌ها باعث حذف این رشته شد و متأسفانه در آینده‌ای نه چندان دور چالش بسیار جدی‌ای در زمینه نیروهای تخصصی در این حوزه خواهیم داشت که هر چه سریعتر باید برای تربیت آنها برنامه‌ریزی کنیم. در واقع وقتی از نیروی متخصص حرف می‌زنیم یعنی نیاز داریم تا در حوزه روانشناسی، مددکاری، فیزیوتراپی و کاردرمانی سالمندان همان طور که در همه دنیا نیروی تخصصی وجود دارد، رشته‌های تخصصی داشته باشیم و نیروی متخصص تربیت کنیم که متأسفانه در کشورمان این افراد وجود ندارند.» با توجه به سرازیری جمعیت جامعه به سمت سالمندی که گریزناپذیر است و با اذعان به نظرات مختلف کارشناسان در لزوم هر چه سریعتر افزایش جمعیت به نظر می‌رسد همچنان چالش‌های زیادی در این حوزه وجود دارد، از بحث‌های معیشتی تا احساس انزوا و افسردگی که سالمندان تجربه می‌کنند، بنابراین برای داشتن سالمندی سالم در جامعه، بحث سیاستگذاری در امور سالمندان باید مورد توجه جدی قرار بگیرد. باید بپذیریم با برنامه‌ها و سیاست‌هایی از پیش تعیین شده می‌توانیم سالمندی سالم را به اعضای جامعه هدیه کنیم.