ضرورت روزآمد شدن «حوزه‌های علمیه» و «دانش فقه»
دکتر احمد واعظی
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی
«استقرار عدالت» تنها یک عملیات فقهی نیست. البته فقه در ایجاد تغییرات اجتماعی یا انتخاب مدل برای ایجاد تغییر، سهیم است ولی این تصور غلط است که فکر کنیم با صرف ورود فقهی، مسأله عدالت حل می‌شود.
در بهینه کردن شرایط برای زندگی عموم مسلمین، به چند نوع دانش نیاز داریم؛ نخست، «دانش وضعیت‌شناسی» یعنی توصیف و تبیین وضع موجود که این نوع دانش، فقهی نیست یعنی فقه نمی‌تواند بگوید آمار تورم یا وضعیت بیکاری و... چقدر است. دوم، «دانش توسعه‌ای» یعنی دانشی که نقشه راه برون‌رفت از وضع موجود را ارائه کند و در مهار تورم و بهبود صنعت، به ما الگو و مدل بدهد.
اینجا، جایی است که فقه «می‌تواند» و «باید» حضور داشته باشد، چون بسیاری از تصمیم‌ها، لبه حقوقی و فقهی دارد و نمی‌توان به آثار و پیامدهای فقهی آن بی‌توجه بود.
متأسفانه یکی از غفلت‌های ما در چهار دهه اخیر، این بود که در مورد برخی تصمیماتی که در کشور گرفته شد، حوزه و دانشگاه پیامدسنجی عمیقی انجام ندادند. «فقاهت معطوف به حیات اجتماعی امروز» یک ضرورت است و متأسفانه حوزه و دانشگاه نسبت به پیامدهای قوانین و تصمیمات مدیران تأخر دارند. با گسترش «فقه تخصصی و معاصر» که هم‌اکنون در حوزه و دانشگاه در حال اجرا است، امید آن می‌رود که این تأخر تاریخی جبران شود. حضرت امام خمینی(ره) فرمودند: حوزه باید نبض حال و آینده را در دست داشته باشد و این آرمانی است که باید دنبال کنیم، ولی متأسفانه گاهی احساس می‌شود ما نبض حال را هم در دست نداریم چه رسد به نبض آینده.
مکتوب حاضر، گزیده «ایران» از سخنرانی دکتر احمد واعظی در همایش «مهدویت و انتظار در اندیشه آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی» است که در مدرسه عالی دارالشفا در قم ارائه شده است.
